«Φάκελος» ΤΟΜΑ για τον Ελληνικό Στρατό: Οι τρεις διακριτές επιλογές

29 Δεκεμβρίου 2024 11:27

Μια εκ των κύριων εξοπλιστικών προτεραιοτήτων του Στρατού Ξηράς είναι η απόκτηση ενός σύγχρονου Τεθωρακισμένου Οχήματος Μάχης (ΤΟΜΑ). Ως γνωστόν στον συγκεκριμένο τομέα καταγράφεται μια από τις σημαντικότερες ελλείψεις καθώς το σχετικό πρόγραμμα πελαγοδρομεί εδώ και δύο περίπου δεκαετίες. Μη κάλυψη της σχετικής επιχειρησιακής απαίτησης λειτουργεί ως τροχοπέδη στην ορθή και συμμετρική ανάπτυξη ενός εκ των κυρίων όπλου ελιγμού, αυτό του Πεζικού, απομειώνοντας σημαντικά και την επένδυση που έχει γίνει στο έτερο, αυτό του όπλου των Τεθωρακισμένων. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, η κάλυψη αυτής της χρόνιας επιχειρησιακής απαίτησης είναι κομβικής σημασίας για την ενίσχυση του Όπλου του πεζικού καθώς του επιτρέπουν να επιχειρήσει από κοινού με το Όπλο των Τεθωρακισμένων, σχηματίζοντας τακτικά συγκροτήματα. Αν και ξεφεύγει από τα πλαίσια του παρόντος άρθρου η αναλυτική επεξήγηση της έννοιας του τακτικού συγκροτήματος και του ρόλου του κάθε όπλου μέσα σε αυτό, θα περιοριστούμε να πούμε πως το τελευταίο είναι η βασική ομάδα μάχης που διαθέτει όλα τα μέσα που απαιτούνται προκειμένου να φέρει εις πέρας μια αποστολή.

Στα πλαίσια του τακτικού συγκροτήματος συνυπάρχουν τμήματα ΠΖ και ΤΘ, καθώς έχει διαπιστωθεί πως μέσω της σύζευξης των δύο αυτών όπλων ελιγμού μεγιστοποιείται η απόδοση αμφότερων(για να το πούμε απλά το ένα ανοίγει τον δρόμο για το άλλο και το ένα προστατεύει το άλλο). Η μη ύπαρξη ενός πραγματικά σύγχρονου ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ δεν επιτρέπει ουσιαστικά στο Πεζικό να δράσει από κοινού με τα σύγχρονα άρματα μάχης, καθώς τα υπάρχοντα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ στη δύναμη του δεν είναι σε θέση να συνεπιχειρήσουν μαζί τους. Εδώ θα πρέπει να επισημάνουμε κάτι το οποίο συνήθως διαλθάνει της προσοχής των ασχολούμενων με θέματα άμυνας. Ότι δηλαδή αποστολή του οπλισμού των ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ δεν είναι η εμπλοκή αντίστοιχων εχθρικών οχημάτων, παρά μόνο σε δευτερεύουσα πλαίσια, αλλά η υποστήριξη της μεταφερόμενης ομάδας μάχης. Και με τον όρο “υποστήριξη” εννοούμε την παροχή πυρός κατά την εκτέλεση ελιγμών, την εκκαθάριση εναπομείνουσων εχθρικών εστιών αντίστασης και κατά τη φάση της σταθεροποίησης. Υπό το σκεπτικό αυτό, δεν θεωρούμε απαραίτητη την ύπαρξη ΤΟΜΑ εις βάρος των ΤΟΜΠ, ούτε θεωρούμε τα δεύτερα σαν “ταξί μάχης” όπως αποκαλούνται συνήθως με υποτιμητική διάθεση. Αντιθέτως πιστεύουμε πως ο οπλισμός των ΤΟΜΠ υπό προϋποθέσεις είναι καταλληλότερος του αντίστοιχου των ΤΟΜΑ για τις αποστολές που ανατίθονται σε οχήματα της κατηγορίας, ειδικά αν στον οπλισμό των πρώτων περιλαμβάνονται τα ολοένα και ευρύτερα χρησιμοποιούμενα πολυβόλα βομβίδων. Μάλιστα θεωρούμε ιδανική την μίξη ΤΟΜΠ και ΤΟΜΑ που θα βασίζονται στο ίδιο όχημα, του οποίου θα αποτελούν εκδόσεις, σε μια αναλογία 2:1 υπέρ των ΤΟΜΑ.

Η ελληνική εταιρία EODH πρωτοπόρος στις θωρακίσεις έχει καταθέσει μια πρόταση για την αναβάθμιση του ΤΟΜΠ Λεωνίδας στο πρότυπο Λεωνίδας 300, μια επιλογή που θα επιτρέψει την μετατροπή του οχήματος σε ένα σύγχρονο ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ ανάλογα με την τελική επιλογή του κύριου οπλισμού.
Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού βασίζεται πάνω σε τρεις κύριους άξονες.
1. Θωράκιση,
2. Ευκινησία και
3. Ισχύ πυρός.
Στην έκδοση ΤΟΜΑ, η EODH προσφέρει τον πύργο Nimrod 300 της Valhala. Ο πύργος αυτός βάρους 850 κιλών είναι ένας πλήρως σταθεροποιημένος τηλεχειριζόμενος πύργος με κύριο πυροβόλο 30 χιλιοστών και συζυγές 7,62 χιλ. ενώ μπορεί να φέρει και δύο αντιαρματικούς πυραύλους νέας γενιάς Spike ή loitering munitions Hero της γερμανικής Rheinmetall. Η εταιρία για περιορισμό του κόστους προτείνει να χρησιμοποιηθούν οι κάνες 30 x 173mm Mauser MK30F του συστήματος Artemis 30 που έχει αποσυρθεί από την ενεργό υπηρεσία. Υπολογίζεται ότι περίπου 240 κάνες μπορούν να χρησιμοποιηθούν.

***Αναβαθμισμένο ΤΟΜΠ Λεωνίδας 300 με τηλεχειριζόμενο σταθμό βαρέως πυροβόλου 12.7mm.***

Στην βασική έκδοση προηγμένου ΤΟΜΠ το όχημα εφοδιάζεται με τηλεχειριζόμενο σταθμό οπλισμού (RWS) MIDGARD 127 βάρους 250 kg εξοπλισμένο με βαρύ πολυβόλο M2 των 12,7mm και 400 φυσίγγια, έτοιμα για χρήση ή εναλλακτικά Πολυβόλο Βομβίδων GMG των 40mm με απόθεμα 200 βομβίδων. Η προσαρμογή του βομβιδοβόλου γίνεται με τη βοήθεια ειδικού κιτ. Στην περίπτωση επιλογής μετατροπής της πλατφόρμας σε υβριδικό ΤΟΜΑ, το όχημα εφοδιάζεται με τηλεχειριζόμενο σταθμό οπλισμού MIDGARD 200 βάρους 350kg εξοπλισμένο με πυροβόλο Rheinmetall RH-20 των 20mm × 139 mm, το οποίο μπορεί να προέλθει από τα υπάρχοντα αποθέματα διδύμων αντιαεροπορικών Rheinmetall, για σημαντική μείωση του τελικού κόστους. Προαιρετικά, ο πύργος MIDGARD 200 μπορεί να ενσωματώσει και σύστημα εκτόξευσης Α/Τ πυραύλων (EUROSPIKE ή AKERON). Τέλος, υπάρχει η δυνατότητα εγκατάστασης (υπό προϋποθέσεις) του βαρύτερου τηλεχειριζόμενου σταθμού οπλισμού GUARDIAN 250 βάρους 650kg εξοπλισμένου με αυτόματο πυροβόλο M242 Bushmaster 25 × 137mm και απόθεμα 200 βλημάτων. Σε όλες τις επιλογές οπλισμού η θέση του πυροβολητή είναι κοινή και διαθέτει οθόνες αφής LCD, πολλαπλών λειτουργιών και ενσύρματους πίνακες ελέγχου. Ο έλεγχος πυρός εξασφαλίζεται από 3ης γενιάς ΣΕΠ (FCS) που διαθέτει αυτόματη ιχνηλάτηση στόχου και επιτρέπει βολή ακριβείας εν κινήσει. Το σύστημα παρέχει πλήρη σταθεροποίηση σε δύο άξονες και διαθέτει σκοπευτικά ημέρας, νύκτας (θερμικά), και τηλέμετρο Laser. Προαιρετικά μπορεί να εγκατασταθεί περιφερειακό σύστημα όρασης που βασίζεται σε κάμερες 8x και παρέχει πλήρη επίγνωση τακτικής κατάστασης στο πλήρωμα.

Ως επικρατέστερη επιλογή για την ανάληψη του προγράμματος εκσυγχρονισμού των Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μεταφοράς Προσωπικού (ΤΟΜΠ) προβάλει η ισραηλινή επιλογή. Η Rafael έχει αναπτύξει διάφορα συστήματα, τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στα M-113, ανάλογα με τις απαιτήσεις του εκάστοτε χρήστη. Οι λύσει που προσφέρει η Rafael αφορούν στην ενίσχυση του επιπέδου προστασίας των οχημάτων, με την προσθήκη θωράκισης, στην αύξηση της ισχύος πυρός, με την προσθήκη πύργων μάχης, όπως οι Sampson, και στην αύξηση της επίγνωσης της τακτικής κατάστασης με την ενσωμάτωση σύγχρονων ηλεκτρονικών συστημάτων. Σύμφωνα με πληροφορίες, πρωταρχικός στόχος του ΓΕΣ είναι η βελτίωση της τακτικής ευκινησίας και ευελιξίας των ΤΟΜΠ με την εγκατάσταση ενός ισχυρότερου κινητήρα, ενός νέου συστήματος μετάδοσης της κίνησης και της αναβάθμισης του συγκροτήματος της ανάρτησης επιλογές που αναμένεται να βελτιώσουν τόσο τις επιδόσεις όσο και την αντοχή του οχήματος σε καταπονήσεις κατά την κίνηση.

Αναφορικά με το ζήτημα απόκτησης ενός σύγχρονου ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ ανοίγονται μπροστά μας τρεις διακριτές επιλογές: 1) Της απόκτησης ενός μεταχειρισμένου οχήματος του τύπου. Οι πλέον πιθανοί υποψήφιοι σ’αυτήν την περίπτωση προβάλλουν το Marder 1 και το M2 Bradley από τα Γερμανικά και Αμερικανικά αποθέματα αντιστοίχως. Δυστυχώς, η περίπτωση των μεταχειρισμένων αμερικανικών M2 Bradley αποδείχθηκε «φιάσκο» αφού οι Αμερικανοί αποδέσμευαν παρωχημένα οχήματα τα οποία απαιτούσαν υπέρογκα ποσά επαναφοράς στην ενεργό δράση. Σύμφωνα με τις δηλώσεις του Υπουργού Εθνικής Άμυνας απαιτούνταν περί τα 8 εκατομμύρια ευρώ κόστος ανά μονάδα για την πλήρη επαναφορά του ΤΟΜΑ στην ενεργό δράση. Η περίπτωση των Γερμανικών Marder διαφαίνεται επίσης δύσκολη δεδομένου ότι η γερμανική κυβέρνηση διαρκώς παραχωρεί μεταχειρισμένα Marder στην εμπόλεμη Ουκρανία. Παραμένουν περί τα 300 με 350 ΤΟΜΑ Marder σε ενεργή υπηρεσία με τον Γερμανικό Στρατό αλλά είναι αβέβαιο εάν είναι διαθέσιμα κάτι εξαιρετικά αβέβαιο δεδομένου ότι οι ανάγκες του Γερμανικού Στρατού είναι μεγάλες απόρροια της σύρραξης στην Ουκρανία καθώς και της προοπτικής επιπλέον Marder να παραχωρηθούν στον Ουκρανικό Στρατό. Η απόκτηση Marder θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί υπό τη προϋπόθεση πως ο Ελληνικός Στρατός θα επέλεγε το νέας γενιάς KF-41 Lynx oπότε το Γενικό Επιτελείο Στρατού θα μπορούσε δυνητικά να ζητήσει ΤΟΜΑ «ενδιάμεσης λύσης» όπως έγινε κατά το παρελθόν με το πρόγραμμα προμήθειας των αρμάτων Leopard 2 HEL.

Η συγκεκριμένη λύση αναβάθμισης αυξάνει σημαντικά την ισχύ πυρός των M-113 και σε συνδυασμό με ένα ευρύτερο πρόγραμμα αναβάθμισης (επιπλέον θωράκιση, νέος ισχυρότερος κινητήρας που αυξάνει την κινητικότητα του οχήματος παράλληλα με νέο σύστημα μετάδοσης της κίνησης, νέοι αισθητήρες, σκοπευτικά και ηλεκτρονικά συστήματα, γενική επιθεώρηση και επισκευή) αποτελεί τη λύση που προκρίνει το Γενικό Επιτελείο Στρατού. Η ισραηλινή Rafael προτείνει τον πύργο μάχης Samson, με κύριο χαρακτηριστικό την ολιστική προσέγγιση. Ο πύργος ενσωματώνει κύριο πυροβόλο των 30 χιλιοστών (Bushmaster Mk 44) με δυνατότητα χρήσης πυρομαχικών πυροδοτούμενων στον αέρα (Air Burst), συζυγές πολυβόλο των 7,62 χιλιοστών, διπλό εκτοξευτή αντιαρματικών βλημάτων Spike-LR/LR2, μέγιστου βεληνεκούς 5,5 χιλιομέτρων, ενεργητικό σύστημα αυτοπροστασίας Trophy, Σύστημα Ελέγχου Πυρός και θωράκιση επιπέδου STANAG Level-2 ή ανώτερη. Όπως η Rafael, έτσι και η Elbit Systems έχει στο χαρτοφυλάκιο της διάφορα συστήματα, τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στα M-113, όπως προστασία, τηλεχειριζόμενους πύργους οπλισμού και συστήματα επίγνωσης της κατάστασης. Για τη βελτίωση της θωράκιση των ΤΟΜΠ Μ-113 η Rafael προτείνει την ισραηλινή συλλογή αναβάθμισης της θωράκισης ARMOR SHIELD. Φυσικά όλες οι παραπάνω επιλογές (θωράκιση νέας γενιάς και πακέτο οπλισμού) θα εξαρτηθούν από τις διατιθέμενες οικονομικές πιστώσεις. Εναλλακτικά, προτάσεις βελτίωσης της θωράκισης έχουν γίνει και από την ισραηλινή εταιρεία Elbit Systems.

Εναλλακτικά υπάρχει και η γαλλική πρόταση για τη προμήθεια του τροχοφόρου ΤΟΜΑ Philoctetes και της παράλληλης απόκτησης ΤΟΜΑ VBCI. Ως προς τα μεταχειρισμένα οχήματα το πιθανότερο είναι ότι οι Γάλλοι επανέλαβαν την πρόταση του περασμένου Μαρτίου, σύμφωνα με την οποία ο Ελληνικός Στρατός (ΕΣ) θα αποκτήσει 200 νέα «Φιλοκτήτης», 50 εξειδικευμένα οχήματα (διοικητικά, διακομιδής τραυματικών, περισυλλογής, τεχνικού και παρατηρητών πυροβολικού) και, ως «ενδιάμεση λύση», 100 μεταχειρισμένων VBCI από τα αποθέματα του Γαλλικού Στρατού. Η γαλλική πρόταση, του Μαρτίου, περιλαμβάνει και πρόβλεψη συμμετοχής της ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας στην παραγωγή των οχημάτων. Tόσο η γαλλική όσο και η γερμανική πρόταση σύμφωνα με τις πληροφορίες του DefenceReview.gr έχουν κόστος περί τα 2 με 2.5 δισ ευρώ. Τέλος, υπάρχει και η δυνητική απόκτηση του CV-90 Mk IV. Σύμφωνα με τη Bae Systems ο Στρατός της Τσεχίας παρείγγελε 246 ΤΟΜΑ έναντι 2.2 δισ. δολαρίων (κόστος του 2023), δηλαδή 8.9 εκατομμύρια δολάρια ανά ΤΟΜΑ. Στη συμφωνία μεταξύ των δυο πλευρών περιλαμβάνεται και μεγάλη βιομηχανική συνεργασία που αγγίζει το 40% βιομηχανικής συμμετοχής τσέχικων εταιρειών στο πρόγραμμα.

2) Ο εκσυγχρονισμός μέρος του υφιστάμενου στόλου των ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ με βάση κάποιο από τα υπάρχοντα πακέτα εκσυγχρονισμού ή ακόμη και την ανάπτυξη ενός νέου πακέτου εκσυγχρονισμού από την εγχώρια βιομηχανία όπως προτείνει η εταιρεία EODH με κόστος ανά μονάδα 1.5 εκατομμύριο ευρώ. Τα υφιστάμενα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ του ελληνικού οπλοστασίου είναι το αμερικανικής προέλευσης M-113 και το αυστριακής προέλευσης και ελληνικής κατασκευής “ΛΕΩΝΙΔΑΣ”. Για όλα τα παραπάνω έχουν αναπτυχθεί πακέτα εκυγχρονισμού που βελτιώνουν το όχημα σε όλους τους τομείς (ευκινησία, θωράκιση, επικοινωνίες, ισχύς πυρός). Γνώμη μας είναι πως ο εκσυγχρονισμός πρέπει να καλύπτει το σύνολο των χαρακτηριστικών του οχήματος με έμφαση κατά σειρά προτεραιότητας την θωράκιση, την ευκινησία και την ισχύ πυρός. Εκτός της ελληνικής πρότασης από την ΕΟDH, το Γενικό Επιτελείο Στρατού και το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας βρίσκεται σε προχωρημένες διαπραγματεύσεις με την ισραηλινή εταιρεία Elbit Systems και Rafael Systems για την αναβάθμιση ενός αριθμού της τάξης των 500 Μ-113 με ένα κόστος περί τα 1.8 δισ. ευρώ. Σημειώνεται, πως τόσο η ελληνική πρόταση της ΕΟDH όσο και η ισραηλινή διασφαλίζουν για τον Στρατό Ξηράς την απόκτηση ενός αξιόμαχου ΤΟΜΑ με πυροβόλο είτε των 20mm (πρόταση EODH) είτε των 30mm (Rafael).

3) Η μετασκευή αρμάτων μάχης της σειράς Patton ή/ και LEOPARD-1 από τα υπηρετούντα στο ελληνικό οπλοστάσιο. Επειδή η εν λόγω πρόταση ακούγεται ίσως παράδοξη αξίζει να επεκταθούμε περισσότερο. Πιο συγκεκριμένα στον ΕΣ υπηρετούν άρματα M-48, M-60 και παλαιότερων εκδόσεων LEOPARD-1 τα οποία αποσύρθηκαν (κακώς κατά τη γνώμη μας) και οδηγήθηκαν στο διαλυτήριο. Αντί αυτού μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την μετασκευή τους με την αφαίρεση του πύργου, την αναδιάταξη του εσωτερικού τους χώρου, την μετακίνηση του κινητήρα και την ενίσχυση της θωράκισης σε βαρέα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ στα πρότυπα υποδειγμάτων άλλων χωρών όπως το Ισραήλ, η Ρωσία, η Ιορδανία κ.α. Ένα τέτοιο όχημα θα παρείχε απαράμιλλη προστασία στη μεταφερόμενη ομάδα πεζικού, με ικανή ισχύ πυρός και ευκινησία.

***Η πρόταση της EODH, Λεωνίδας 300. Η διαφορά με την παρούσα κατάσταση είναι χαοτική.***

Με γνώμονα τα παρόντα δεδομένα δεν θεωρούμε πιθανή την δρομολόγηση ενός προγράμματος αγοράς νέου ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ, ούτε την εγχώρια ανάπτυξη ενός τέτοιου οχήματος παρά τα προφανή πλεονεκτήματα που θα προέκυπταν σε μια τέτοια περίπτωση. Τελικά η καλύτερη λύση είναι ο συνδυασμός όλων των παραπάνω προτεινόμενων, καθώς οι ανάγκες του ΕΣ σε οχήματα της κατηγορίας είναι αδύνατον να καλυφθούν με την χρήση μιας μόνο επιλογής. Στο παραπάνω άρθρο προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε σε λίγες γραμμές το πρόβλημα της απόκτησης ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ από τον ΕΣ. Προφανώς το θέμα δεν μπορεί να θεωρείται εξαντλημένο και υποσχόμαστε να επανέλθουμε σύντομα.