Το Ελληνικό Μηχανικό είναι αναμφίβολα όπλο με μεγάλη ιστορία και συμμετοχή στους στρατιωτικούς αγώνες του Έθνους. Είναι όμως και το όπλο υποστηρίξεως στο οποίο έχει δοθεί διαχρονικά η μικρότερη προσοχή εκ μέρους της ηγεσίας με αποτέλεσμα να μην παρουσιάζει την επιθυμητή εικόνα.

Την ίδια στιγμή το Τουρκικό μηχανικό ισχυροποιείται διαρκώς μέσω ενός καλά μελετημένου προγράμματος ανάπτυξης και προμηθειών. Αν και η συμμετρική αντιπαράθεση των δύο όπλων δεν είναι πιθανή και κατά συνέπεια δεν είναι δόκιμο να αναφερθεί, δεν μπορεί παρά να επισημανθεί η πρωτοφανής ανισσοροπία που δημιουργείται στην εκτέλεση αμυντικών και επιθετικών επιχειρήσεων εκ μέρους των υπολοίπων όπλων ελιγμού και υποστηρίξεως εξ αιτίας της διαφοράς ανάπτυξης των μέσων μηχανικού των δύο πλευρών.

Το Ελληνικό Μηχανικό καλείται λοιπόν, να ξεπεράσει εαυτόν μετατρεπόμενο σε όπλο που δύναται να έχει αποφασιστική συμβολή στη μάχη. Στο παρόν άρθρο θα επιχειρηθεί μια σύντομη περιγραφή της αποστολής, των μέσων και των δυνατοτήτων των Ελληνικού μηχανικού, η περιγραφή των διεθνών τάσεων στη δράση του μηχανικού μάχης και η κατάθεση προτάσεων για τον εκσυγχρονισμό και την ισχυροποίηση του.

Το σύγχρονο μηχανικό θεωρείται αναπόσπαστο κομμάτι κάθε στρατιωτικού οργανισμού με διαρκώς μεγαλύτερη σημασία στις στρατιωτικές επιχειρήσεις και καταβάλλεται προσπάθεια για την αναβάθμιση του. Χαρακτηριστικότερα παραδείγματα το μηχανικό μάχης του Αμερικανικού και Ισραηλινού στρατού, στρατών με πλούσια πολεμική εμπειρία και διαρκή συμμετοχή σε πολεμικές επιχειρήσεις, όπου βρίσκεται σε φάση διαρκούς αναβάθμισης, οργανωτικής και επιχειρησιακής.

Η νέα οργανωτική δομή του Αμερικανικού στρατού επί παραδείγματι προβλέπει την απόδοση και δεύτερου λόχου μηχανικού σε κάθε ομάδα μάχης ταξιαρχίας αναγνωρίζοντας την αξία του όπλου ως απόρροια τη συμμετοχή του στις επιχειρήσεις του Ιράκ και του Αφγανιστάν. Στον δε Ισραηλινό στρατό διαπιστώνουμε την ύπαρξη εξειδικευμένων επίλεκτων μονάδων μηχανικού καθώς και την θέσπιση νέων εξειδικευμένων ειδικοτήτων στα πλαίσια μιας τάσης προσδώσεως στο Όπλο ελιτίστικου χαρακτήρα. Την ίδια στιγμή παρατηρείται ένας εξοπλιστικός οργασμός στην αντίπερα πλευρά των συνόρων εκ μέρους του Τουρκικού μηχανικού.

Η εισαγωγή σε υπηρεσία 52 σύγχρονων συλλογών ζεύξης υδάτινων κωλυμάτων Samur, η προμήθεια 36 γεφυροφόρων αρμάτων τύπου Leguan, η απόκτηση 56 αρμάτων μηχανικής διάσπασης ναρκοπεδίων KEILER με συστήματα τύπο ανέμης, η εγχώρια ανάπτυξη του Αμφίβιου Τεθωρακισμένου Γεωπροωθητή Μηχανικού Μάχης (Armoured Combat Engineering Earthmover: AACEE, Τουρκικά: ΑΖΜΙΜ) πέραν του ότι αναβαθμίζουν κάθετα τις δυνατότητες του τουρκικού μηχανικού, αποκαλύπτουν και τις πραγματικές προθέσεις των γειτόνων καθώς πρόκειται για συστήματα κατεξοχήν επιθετικά.

Το Ελληνικό μηχανικό αντιθέτως παραμένει προσκολλημένο σε παλιού τύπου οργανωτικά πρότυπα και δομές με συνακόλουθα μειωμένες επιχειρησιακές δυνατότητες, στερούμενο μέσων που σε άλλους στρατούς θεωρούνται αυτονόητα όπως επί παραδείγματι Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Μηχανικού(ΤΟΜΜΧ). Προβάλλει αδήριτη λοιπόν η ανάγκη για βαθύ εκσυγχρονισμό του Ελληνικού μηχανικού, που θα το καταστήσει ικανό να επιτελέσει με αξιώσεις την αποστολή του.

Αποστολή Μηχανικού

Το Μηχανικό χωρίζεται γενικά σε τρία διακριτά σύνολα:

Α)Το Μηχανικό Μάχης

Β)Το Μηχανικό Κατασκευών και

Γ)Το Μηχανικό Ειρηνευτικών αποστολών.

Στο παρόν άρθρο θα ασχοληθούμε αποκλειστικά με το μηχανικό μάχης καθώς αυτό δρα σε περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων. Η αποστολή του Ελληνικού μηχανικού δεν διαφέρει ουσιωδώς από τα καθιερωμένα διεθνώς.Το μηχανικό μάχης δρα τόσο κατά τη διάρκεια αμυντικών όσο και επιθετικών επιχειρήσεων.

Κατά τη διάρκεια αμυντικών επιχειρήσεων το μηχανικό μάχης:

-Προβαίνει στην στρώση αμυντικών ναρκοπεδίων με νάρκες κατά προσωπικού,Α/Τ και κατά ελικοπτέρων

-Προετοιμάζει την φίλια αμυντική τοποθεσία με την κατασκευή πρόχειρων έργων εκστρατείας(τομές,ορύγματα,χαρακώματα κ.α)

-Διαμορφώνει κατάλληλα το έδαφος σύμφωνα με τις κατευθύνσεις του τοπικού διοικητή.

-Προβαίνει στην επισήμανση ασφαλών διαδρόμων και χώρων απαγκίστρωσης και αναδιάταξης δυνάμεων.

-Καλύπτει τις κινήσεις των φιλίων δυνάμεων με την χρήση καπνογόνων συσκευών και πυροτεχνικών μέσων.

-Προβαίνει στην αποκατάσταση των ζημιών μάχης στη Ζ.Ε μέσω της ανάπτυξης συλλογών πλωτών γεφυρών.

Κατά τη διάρκεια επιθετικών επιχειρήσεων το μηχανικό μάχης:

-Προβαίνει στην διάσπαση των εχθρικών ναρκοπεδίων με παράλληλη επισήμανση ασφαλών διαδρόμων διάβασης προς διάθεση των φιλίων τμημάτων

-Εξασφαλίζει την διάβαση υδάτινων ή ξηρών κωλυμάτων με ειδικά μέσα.

-Εγκαθιστά επιθετικά ναρκοπέδια είτε προς την κατεύθυνση της δυσχέρειας κίνησης του αντιπάλου είτε προς εξαναγκασμό του της κίνησης του σε προβλέψιμα και αναμενόμενα δρομολόγια.

-Προβαίνει σε άρση ή καταστροφή αμυντικών κωλυμάτων πάσης φύσεως από κοινού με τα όπλα ελιγμού(πεζικό,τεθωρακισμένα) και υποστήριξης μάχης(πυροβολικό).

-Επισκευάζει πρόχειρα τις καταληφθείσες εχθρικές θέσεις προς αξιοποίηση τους από τα φίλια τμήματα.

-Υποστηρίζει αεροκίνητες και αερομεταφερόμενες επιχειρήσεις μέσω της κατασκευής κατάλληλα προετοιμασμένων ΖΠ και ΖΡ.

Εξοπλισμός και Οργανωτική Δομή

Το μηχανικό μάχης χρησιμοποιεί ποικιλία μέσων προκειμένου να φέρει εις πέρας την αποστολή του. Πιο συγκεκριμένα στο οπλοστάσιο του Ελληνικού μηχανικού βρίσκονται σε υπηρεσία τα παρακάτων μέσα:

-Πλωτές γέφυρες διάβασης υδάτινων κωλυμάτων RIBBON Μ 812 και PMP KRAZ 255B  Α1 δυτικής και ανατολικής προέλευσης αντιστοίχως.

-Πυροτεχνικά συστήματα διάσπασης ναρκοπεδίου “Giant Viper”(Γιγανταία Έχιδνα).

-40 πρώην άρματα Leopard-1V διασκευασμένα σε άρματα διάσπασης ναρκοπεδίων. Τα 10 έχουν εφοδιαστεί με άροτρα εκκαθάρισης ναρκοπεδίων της Pearson Engineering FWMP (Full Width Mine Plough) και 30 ακόμη με κύλινδρους διάσπασης ναρκοπεδίων (rollers). Και στα 40 άρματα έχουν αφαιρεθεί τα πυροβόλα ώστε να μην προσμετρώνται στην συνθήκη CFE.

-Άρματα διάσπασης ναρκοπεδίων M-60A1 εφοδιασμένων με κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων.

-10 μεταχειρισμένα γεφυροφόρα άρματα Leopard I AVLB Biber

-16 άρματα γεφυροφόρα Leopard 1 Leguan

-22 γεφυροφόρα άρματα M-48A5 AVLB

-Υλικά ναρκοπολέμου (νάρκες κατά προσωπικού και αντιαρματικές, πυροδοτικούς μηχανισμούς, πυροκροτητές, εκρηκτικές ύλες, διασκορπιστές, ερευνητές).

Όσον αφορά την οργανωτική του δομή είναι σύνηθης η απόδοση Τάγματος Μηχανικού ανά Μεραρχία ή ΑΔΤΕ. Σε επίπεδο Ταξιαρχίας προβλέπεται ως οργανική μονάδα αυτής, ένας Λόχος Μηχανικού. Για την αύξηση των δυνατοτήτων του Λόχου Μηχανικού, όσες φορές η Ταξιαρχία λαμβάνει τέτοια αποστολή κατά την οποία ο Λόχος δεν έχει τη δυνατότητα να την υποστηρίξει, τότε, όπως και για τη Μεραρχία, διατίθεται επιπρόσθετο Μηχανικό από το αμέσως προϊστάμενο κλιμάκιο της Μηχανοκίνητης – Τεθωρακισμένης Μεραρχίας επ’ ωφελεία του οποίου ενεργούν.

Σε επίπεδο Σώματος Στρατού υπάρχει συνήθως Τάγμα Μηχανικού πλην όμως αναλόγως των ιδιομορφιών που έχουν να κάνουν με το μέγεθος του Σ.Σ ,την Ζ.Ε και τα διατιθέμενα μέσα συχνά η δύναμη μηχανικού του σώματος συμπληρώνεται με την δέσμευση ανάλογων μονάδων από την Στρατιά.

Επιχειρησιακή δράση

Η επιχειρησιακή δράση του μηχανικού μάχης αναμένεται έντονη και πολύπλευρη τόσο στο μέτωπο της Θράκης όσο και σε αυτό του Αιγαίου τόσο σε περίπτωση αμυντικών όσο και επιθετικών επιχειρήσεων. Καταρχήν πρέπει να τονισθεί ο ρόλος του μηχανικού στην αποκατάσταση ζημιών μάχης και πιο συγκεκριμένα γεφυρών ζωτικής σημασίας στον ηπειρωτικό χώρο. Ο ελληνικός χώρος στα βόρεια τέμνεται κάθετα από υδάτινα κωλύματα (Αλιάκμονας, Γαλλικός, Αξιός, Στρυμόνας, Νέστος) από όπου θα πρέπει υποχρεωτικά να διέλθουν οι δυνάμεις με κατεύθυνση τα ανατολικά σύνορα της χώρας σε περίπτωση εχθροπραξιών.

Οι γέφυρες που βρίσκονται επί αυτών των ποτάμιων κωλυμάτων είναι ευνόητο πως θα αποτελέσουν στόχους πρώτιστης προτεραιότητας για την εχθρική αεροπορία σε μια προσπάθεια να δυσχεραθεί η κίνηση των ελληνικών ενισχύσεων προς το μέτωπο του Έβρου. Στο μηχανικό επαφίεται η αποκατάσταση πιθανών ζημιών και η απρόσκοπτη κίνηση των ελληνικών στρατευμάτων στους χώρους αναπτύξεως. Για αυτόν τον σκοπό πρέπει να τηρούνται ισχυρές δυνάμεις μηχανικού στα μετόπισθεν με εξοπλισμό συλλογών πλωτών γεφυρών οι οποίες άλλωστε μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στην ειρηνική περίοδο προς αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών σε περίπτωση θεομηνιών.

Στο μέτωπο της Θράκης έχει γίνει ήδη εκτεταμένη προετοιμασία από πλευράς μηχανικού με την κατασκευή θέσεων μάχης, αμυντικών έργων πάσης φύσεως, περίκλειστων σημείων άμυνας, Α/Τ τάφρου η οποία επεκτείνεται συνεχώς, τομών απόκρυψης τεθωρακισμένων οχημάτων και αρμάτων μάχης, υπογείων καταφυγίων και σκεπάστρων από οπλισμένο σκυρόδεμα για την προστασία των μονάδων πυρός του πυροβολικού. Το πιο σημαντικό στοιχείο όμως της αμυντικής διάταξης είναι η στρώση ναρκοπεδίων, με νάρκες τόσο Α/Τ όσο και κατά προσωπικού που δυσχεραίνουν κατά πολύ τις κινήσεις κάθε επιτιθέμενης δύναμης από τα ανατολικά.

Γενικά το αμυντικό κώλυμα του Έβρου ποταμού είναι ισχυρό και ευνοεί την υπεράσπιση του κάτι που εξηγεί και την αντίστοιχη φρενίτιδα στην απόκτηση μέσων εκ μέρους του τουρκικού μηχανικού μάχης με στόχο της διάσπαση του. Αποστολή του μηχανικού σε περίπτωση τουρκικής επίθεσης είναι, με την εξακρίβωση του ακριβούς κέντρου βάρους της, η επιπρόσθετη ενίσχυση του απειλούμων τομέων με τη χρήση ταχέας στρώσης ναρκοπεδίων επί των αξόνων της εχθρικής επίθεσης.

Στην απευκταία περίπτωση διάσπασης της αρχικής γραμμής άμυνας το μηχανικό μάχης θα κληθεί να υποστηρίξει τον επιβραδυντικό αγώνα μέσω της εκτέλεσης δολιοφθορών επί των κεντρικών και παράπλευρων οδικών αξόνων που θα χρησιμοποιήσει ο αντίπαλος με τη διενέργεια π.χ τεχνητών κατολισθήσεων, την ναρκοθέτηση τους, την υπονόμευση με εκρηκτικά γεφυρών και άλλων στόχων σημαίνουσας αξίας ώστε να επιβραδυνθεί η εχθρική κίνηση δίνοντας τον χρόνο στις φίλιες δυνάμεις να οργανώσουν νέες γραμμές άμυνας.

Και εδώ ο ρόλος του μηχανικού μάχης θα είναι καίριος καθώς θα κληθεί να κατασκευάσει ή να ενισχύσει πρόχειρα έργα εκστρατείας, να προβεί στην στρώση αμυντικών ναρκοπεδίων και γενικότερα να προετοιμάσει τον χώρο μάχης με βέλτιστο τρόπο ώστε να είναι δυνατή η ανάσχεση της εχθρικής προέλασης.

Σημαντικός είναι ο ρόλος του μηχανικού και στον τομέα της απόκρυψης, της παραλλαγής και της παραπλάνησης. Με δεδομένο πως στον Ε.Σ δεν προβλέπεται η ύπαρξη εξειδικευμένου όπλου ή σώματος επιφορτισμένο με ανάλογα καθήκοντα μεγάλο μέρος της παραπάνω ευθύνης πέφτει στους ώμους του μηχανικού. Θα πρέπει να θεωρείται δεδομένο πως κατά τη κατασκευή αμυντικών έργων λαμβάνονται ούτως ή άλλως μέτρα για την ασφαλή απόκρυψη των φιλίων εγκαταστάσεων.

Σε περίοδο επιχειρήσεων το μηχανικό μάχης θα κληθεί να υποστηρίξει τις μονάδες ελιγμού στους παραπάνω τομείς συμπληρώνοντας τα οργανικά τους μέσα. Οι σύγρονες πολεμικές επιχειρήσεις με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα τον πόλεμο της Γιουγκοσλαβίας το 1999 απέδειξαν με τον καλύτερο τρόπο την αξία της σωστής παραλλαγής των φιλίων μέσων, εγκαταστάσεων και προσωπικού επιτρέποντας στους Γιουγκοσλάβους να ελαχιστοποιήσουν τις απώλειες τους. Γενικά ο τομέας της απόκρυψης-παραπλάνησης-παραλλαγής είναι εξαιρετικά σημαντικός και ενδιαφέρων και χρήζει ξεχωριστής μελέτης, εμείς απλώς θίξαμε πρόχειρα κάποιες πτυχές του.

Σε περίπτωση τώρα επιθετικών επιχειρήσεων στην Ανατολική Θράκη ο ρόλος του μηχανικού προβλέπεται καταλυτικός. Χωρίς ισχυρό μηχανικό μάχης δεν είναι δυνατή η άρση των εχθρικών αμυντικών οχυρώσεων καταδικάζοντας σε αποτυχία την όλη προσπάθεια. Το μηχανικό θα κληθεί να γεφυρώσει, είτε υγρά κωλύματα (βλ. Έβρος ή Εργίνης ποταμοί), είτε ξηρά (ναρκοπέδια, τάφρους) επιτρέποντας στις μονάδες ελιγμού να διεκπεραιωθούν ανατολικότερα.

Το μηχανικό μάχης επίσης θα αναλάβει την άρση των εχθρικών ναρκοπεδίων με τα μέσα που έχει στην διάθεση του και να συμβάλλει στην καταστροφή των εχθρικών οχυρώσεων. Τα μέσα που διαθέτει για όλα τα παραπάνω κρίνονται οριακώς επαρκή με σημαντικές ελλείψεις που θέτουν σε κίνδυνο την απόσβεση της επένδυσης που έχει γίνει σε άλλα όπλα ελιγμού και υποστήριξης μάχης. Σημαντική υστέρηση καταγράφεται στους τομείς της έλλειψης Τεθωρακισμένων Οχημάτων Μάχης, Τεθωρακισμένων οχημάτων μεταφοράς ομάδας σκαπανέων, έλλειψης ποσοτικά και ποιοτικά επαρκών μέσων γεφύρωσης υγρών και ξηρών κωλυμάτων και σύγχρονης φιλοσοφίας συστημάτων διάσπασης ναρκοπεδίων.

Στο περιβάλλον του Αιγαίου ο ρόλος του μηχανικού είναι εξίσου σημαντικός και δομικός της προσπάθειας άμυνας των νήσων. Με δεδομένο πως η, σε ειρηνική περίοδο, επαρκής οχύρωση των σημείων ενδιαφέροντων ήτοι πιθανών ακτών απόβασης δεν είναι δυνατόν να βρίσκεται σε ικανοποιητικά επίπεδα λόγω της ανάγκης τουριστικής αξιοποίησης των ακτών, επαφίεται στο μηχανικό μάχης τις ώρες τις προηγηθείσες προ της έναρξης των πολεμικών επιχειρήσεων η όσο το δυνατόν πιο πλήρη και υπό πίεση χρόνου οχύρωση των ακτών για την ανάσχεση των εχθρικών αποβατικών δυνάμεων.

Το έργο είναι αναμφίβολα δύσκολα και δεν είναι δυνατή η διεκπεραίωση του του άνευ περιορισμών. Κινήσεις ωστόσο όπως στρώση ναρκοπεδίων, κατασκευής/ενίσχυσης πρόχειρων θέσεων μάχης, ανάπτυξη συρματοπλεγμάτων, μετακίνηση τεχνητών ή φυσικών κωλυμάτων (π.χ βράχων) στην ακτή απόβασης είναι ενέργειες που μπορούν να γίνουν σε σύντομο χρονικό διάστημα εξασφαλίζοντας ένα στοιχειώδες επίπεδο αμυντικής οργάνωσης.

Επίσης η κάλυψη προς την ενδοχώρα με ναρκοθετήσεις, τεχνητές κατολισθήσεις κ.α αν και όταν κληθεί σκόπιμο είναι απλούσταστες ενέργειες αρκεί να διατίθενται τα σχετικά μέσα. Ευνόητο είναι πως πρέπει να γίνει επίταξη όλων των δημόσιων και ιδιωτικών μέσων και των πληρωμάτων τους καθώς δύνανται να παίξουν πολύπλευρο ρόλο, από την οργάνωση του εδάφους έως την αποκατάσταση ζημιών μάχης.

Μια ακόμη ελάχιστα φωτισμένη αποστολή του μηχανικού στο αμυντικό αγώνα των νήσων αφορά τη δημιουργία τεχνητών ΖΠ και ΖΡ προκειμένου αυτές να υποδεχθούν τις αερομεταφερόμενες και αεροκίνητες ενισχύσεις που θα καταφθάσουν από την ηπειρωτική χώρα. Οι ήδη υπάρχουσες είναι γνωστές στον εχθρό, στοχοποιημένες από τα μέσα που διαθέτει και προφανώς σκοπεύει να τις χρησιμοποιήσει και ο ίδιος κατά τη φάση της εισβολής του στη νήσο. Η δημιουργία λοιπόν τεχνητών ΖΡ και ΖΠ μπορεί να αποβεί σωτήρια γιατί έτσι παρέχεται η δυνατότητα έλευσης ενισχύσεων που δύνανται να αλλάξουν την ροή του αγώνα.

Φυσικά το μηχανικό παίζει ρόλο και στην αντιμετώπιση των εχθρικών αεραγημάτων μέσω της στρώσης στις πιθανές Ζώνες Ρίψης και Ζώνες Προσγείωσης ναρκών κατά προσωπικού και κυρίως ναρκών κατά ελικοπτέρων. Στο σημείο αυτό καταγράφεται μια ακόμη σημαντική έλλειψη καθώς παρά τη χρόνια επιχειρησιακή απαίτηση για την απόκτηση αντιελικοπτερικών ναρκών αυτήν δεν έχει ακόμα καλυφθεί.

Εξοπλιστικές προτεραιότητες

Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Μηχανικού

Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω η κύρια έλλειψη που παρατηρείται στο ελληνικό μηχανικό μάχης είναι αυτό της έλλειψης ενός σύγχρονου ΤΟΜΜΧ. Κατά καιρούς έχουν γίνει προσπάθειες να καλυφθεί μέρος έστω των αναγκών με την προμήθεια μεταχειρισμένων συστημάτων από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία. Συγκεκριμένα, προ αρκετών ετών ήταν στις προθέσεις του ΕΣ η απόκτηση οχημάτων μηχανικού μάχης Μ728 (βασισμένων στο Μ60) από τα αποθέματα του αμερικανικού στρατού.Τα διεθνώς καθιερωμένα ΤΟΜΜΧ έχουν κοινές σχεδιαστικές προδιαγραφές που μπορούν να κωδικοποιηθούν ως εξής:

φέρουν σαν τυπικό εξοπλισμό

• Πτύο χωματουργικών εργασιών
• Βραχίονα εκσκαφέα τάφρου
• Γερανό ανύψωσης
• Βαρούλκα έλξης άλλων τεθωρακισμένων οχημάτων ή ρυμουλκούμενων
• Φορτωτή γαιών
• Ειδικές θέσεις μεταφοράς εξοπλισμού υλοποίησης καταστροφών, εκρηκτικών υλών
• Σύστημα αρότρου εκκαθάρισης Ν/Π
• Σύστημα κυλίνδρων διάσπασης Ν/Π
• Πυροτεχνικά συστήματα διάσπασης Ν/Π
• Σύστημα σήμανσης διαδρόμων Ν/Π

Τα ΤΟΜΜΧ επίσης δύνανται να φέρουν οπλισμό αυτοάμυνας (πολυβόλο ή και βομβιδοβόλο) ενώ έχουν την δυνατότητα προστασίας από ΠΡΒΧ απειλές.

Φυσικά ο παραπάνω κατάλογος είναι ενδεικτικός και υπάρχουν μικροδιαφορές από όχημα σε όχημα. Κάποια εκ των ΤΟΜΜΧ αποτελούν στην ουσία τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς σκαπανέων όπως το Ισραηλινό Puma που είναι ενταγμένο στις δυνάμεις του Ισραηλινού μηχανικού μάχης. Στην αγορά διατίθενται αρκετά ΤΟΜΜΧ όπως τα Γερμανικά Dachs, 14 από τα οποία τελούσαν για χρόνια υπό καθεστώς παραχώρησης στον Ε.Σ χωρίς η συγκεκριμένη προμήθεια να προχωρήσει τελικά, τα ελβετικά Kodiak, τα αμερικανικά Grizzly, τα Βρετανικά Trojan κ.α

Τα ΤΟΜΜΧ είναι απαραίτητα στην διεξαγωγή τόσο αμυντικών όσο και επιθετικών επιχειρήσεων όπως περιγράφηκαν παραπάνω αποτελώντας στην ουσία τον «Ελβετικό σουγιά» του μηχανικού. Ας δούμε όμως κάθε ΤΟΜΜΧ ξεχωριστά.

ΤΟΜΜΧ

”Dachs”

Γενικά ο Γερμανικός στρατός έχει στο δυναμικό του πολλά ΤΟΜΜΧ απόρροια της ισχυρής βιομηχανική βάσης της χώρας και των αμυντικών αναγκών ειδικά επί περιόδου Ψυχρού πολέμου .Ένα από αυτά είναι το ΤΟΜΜΧ Dachs για το οποίο είχε ενδιαφερθεί και ο Ε.Σ και είναι βασισμένο στο σασί του γνωστού άρματος Leopard-1. Τo όχημα φέρει πτύο χωματουργικών εργασιών, βραχίονα με εκσκαφέα (ο οποίος δύναται να χρησιμοποιηθεί και ως γερανός) και λοιπές θέσεις μεταφοράς ειδικών εργαλείων. Το όχημα υπηρετείται από πλήρωμα 3 ανδρών ενώ φέρει ένα πολυβόλο MG-3 για αυτοπροστασία.Το βάρος μάχης είναι 43 τόνοι ενώ αναπτύσει ταχύτητα έως 62 χλμ/ώρα.

ΤΟΜΜΧ

PZ.2 A-1 του Ιταλικού Μηχανικού

Το Ιταλικό μηχανικό χρησιμοποιεί το όχημα 9Ζ2 Α-1 το οποίο επίσης βασίζεται στο Leopard-1 και υπηρετείται από πλήρωμα 4 ατόμων. Για την αυτοπροστασία του φέρει δύο πολυβόλα των 7,62 χλστ. Φέρει χωματουργικό πτύο με βραχίονα μήκους 8 μέτρων  και αναπτύσει ταχύτητα 62 χλμ/ώρα.

ΤΟΜΜΧ

INGPV του Νορβηγικού μηχανικού

Και το ΤΟΜΜΧ του Νορβηγικού μηχανικού βασίζεται στο σασί  του Leopard-1 με πλήρωμα 2 ανδρών. Φέρει χωματουργικό πτύο 8μ μέτρων ενώ διαθέτει και σχετική αμφίβια ικανότητα χάρη στη χρήση αναπνευστήρων(snorkels). Τέλος στερείται οπλισμού αυτοπροστασίας.

ΤΟΜΜΧ Pipanzer των Ολλανδικού και Βελγικού Μηχανικού

Όπως και τα προηγούμενα συστήματα έτσι και αυτό το όχημα βασίζεται στο σασί του Leopard-1 που υπηρετείται από πλήρωμα 4 ανδρών. Είναι εφοδιασμένο πε πτύο χωματουργικών εργασιών, βραχίονα με κάδο εκσταφής και γερανό  ανυψωτικής ικανότητας 20 τόνων. Διαθέτει δυνατότητα ρυμούλκησης  βάρους μέχρι 35 τόνων με γάντζο 90 μέτρων και διαθέτει οπλισμό αυτοπροστασίας αποτελούμνεο από 2 πολυβόλα 7,62 χλστ.

Κodiak AEV 3

Αναμφίβολα το κορυφαίο ΤΟΜΜΧ είναι αυτό που χρησιμοποιεί το Ελβετικό μηχανικό το οποίο βασίζεται στο σκάφος του LEOPARD-2. Εκτός του πτύου χωματουργικών εργασιών μπορεί να χρησιμοποιήσει εναλλακτικά άροτρο εκαθθάρισης Ν/Π ενώ φέρει και σύστημα αυτόματης σήμανσης διαδρόμων. Το όχημα, που φέρει και αντιναρκική προστασία, είναι εξοπλισμένο με ηλεκτρο-ηδραυλικό βραχίονα στο οποίο προσαρμόζεταο κάδος εκσκαφής ή υδραυλικό τρυπάνι. Το όχημα υπηρετείται από πλήρωμα 3 ανδρών ενώ φέρει για την αυτοπροστασία του πολυβόλο.

Οι λύσεις που προτείνουμε έχουν ένα κοινό χαρακτηριστικό. Βασίζονται σε συστήματα (σασί αρμάτων) ήδη υπηρετούντα στον Ε.Σ εξασφαλίζοντας υψηλό βαθμό τυποποίησης και ομοιοτυπίας. Αποφύγαμε να αναφέρουμε λύσεις έξω από το πνεύμα της ομοιοτυπίας που πρέπει να χαρακτηρίζει έναν στρατό, ειδικά τη σημερινή χρονική συγκυρία. 

Λύσεις ωστόσο μπορεί να προσφέρει και η εγχώρια βιομηχανία: αρχές Ιουλίου του 2011 η ΕΛΒΟ υπέβαλε επίσημη προσφορά για τη μετασκευή 19 σκαφών αρμάτων μάχης Leopard 1 σε Τεθωρακισμένα Οχήματα Μάχης Μηχανικού (ΤΟΜΜΧ). Η αρχική επιστολή της Γενικής Διεύθυνσης Αμυντικών Εξοπλισμών και Επενδύσεων αναφερόταν στη δυνατότητα μετατροπής υπαρχόντων σκαφών Leopard 1 από τα πλεονάσματα του Ελληνικού Στρατού, για την κάλυψη της χρονίζουσας επιχειρησιακής απαίτησης ΤΟΜΜΧ.

Μετά από έρευνα αγοράς, η ΕΛΒΟ κατέληξε σε συνεργασία με τη γερμανική εταιρεία FFG GmbH, η οποία διαθέτει την απαραίτητη τεχνογνωσία αλλά και απόθεμα 70 Τεθωρακισμένων Οχημάτων Περισυλλογής (ARV) Leopard 1 Standard, που μπορούν με ακόμη χαμηλότερο κόστος να μετατραπούν σε ΤΟΜΜΧ. Ασχέτως προς τα παραπάνω η απόσυσρση αρμάτων LEO-1, M-48, M-60 ανοίγει τον δρόμο για την μετασκευή τους σε ΤΟΜΜΧ, βαρέα ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ, οχήματα υποστήριξης μάχης, βληματοφόρα οχήματα κ.α όπως έχει αναφερθεί κατά καιρούς στο ειδικό τύπο και σε ιστοσελίδες ασχολούμενες με αμυντικά θέματα.

Τεθωρακισμένα οχήματα μεταφοράς ομάδας μηχανικού μάχης

Τα οχήματα μεταφοράς ομάδων σκαπανέων μάχης είναι ένα άλλο μέσο που απουσιάζει από το ΜΧ Μάχης του Ε.Σ. Σήμερα χρησιμοποιούνται σε ανάλογα καθήκοντα ΤΟΜΠ M-113, τη στιγμή που διεθνώς χρησιμοποιούνται οχήματα όπως το ισραηλινό Puma και το σερβικό VIU-55 Munja. Στην περίπτωση του ΕΣ, παρόμοια χρήση θα μπορούσε να προβλεφθεί για ένα προτεινόμενο βαρύ ΤΟΜΠ: αντί της οκταμελούς ομάδας πεζικού, θα μπορούσε πλέον του διμελούς πληρώματος να μεταφέρεται εξαμελής ομάδα σκαπανέων μάχης με το σύνολο των υλικών της, όπως αυτά προβλέπονται από τους σχετικούς ΠΟΕ (Πίνακες Οργάνωσης Υλικού). Επιπλέον, το ίδιο το όχημα θα μπορούσε να φέρει λεπίδα γαιοπροωθητή ή άροτρο διάσπασης ναρκοπεδίων ώστε να εκτελεί κάποιες εργασίες αυτόνομα ή επικουρώντας τη μεταφερόμενη ομάδα.

Όλα τα προαναφερθέντα οχήματα θα μπορούσαν να φέρουν και να αναπτύσσουν αν απαιτηθεί δέσμες σωλήνων (αγγλιστί Fascines) γεφύρωσης τάφρων ή ενίσχυσης αναχωμάτων, όπου η χρήση γεφυροφόρων αρμάτων θα ήταν υπερβολή, διευρύνοντας το φάσμα των εργασιών που θα μπορούν να εκτελέσουν.

Κάποια στιγμή θα πρέπει ίσως να μελετηθεί η σκοπιμότητα δημιουργίας “μηχανικού εφόδου”, ως υποσύνολο του Μηχανικού Μάχης, που θα εντάσσεται σε “συγκροτήματα εφόδου” (βλ. Συντάγματα Εφόδου) από κοινού με “Πεζικό Εφόδου” και ισχυρό Πυροβολικό Άμεσου Υποστηρίξεως για διάρρηξη οργανωμένων/οχυρωμένων εχθρικών θέσεων καθώς και για αστικό αγώνα αλλά κάτι τέτοιο εκφεύγει του πλαισίου του παρόντος άρθρου.

Συλλογές γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων

Άλλος τομέας που χρήζει ενίσχυσης είναι αυτός των συλλογών γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων. Το 2003 το ΓΕΣ εκδήλωσε επίσημα ενδιαφέρον και εξέδωσε αρχική εντολή για την προμήθεια 32 συλλογών ξηράς γεφύρωσης με δυνατότητα ζεύξης 39 τουλάχιστον μέτρων η καθεμία, σύμβαση η οποία ουδέποτε υλοποιήθηκε. Με τον όρο «συλλογή ξηράς γεφύρωσης» προσδιορίζεται το υλικό ζεύξης που χρησιμοποιείται για την γεφύρωση ξηρών κωλυμάτων (π.χ Α/Τ τάφροι).

Ο Ελληνικός Στρατός βασίζεται σήμερα ως βασικά υλικά γεφύρωσης ξηρών κωλυμάτων στις συλλογές γεφυρών Bailey M2 και στις σταθερές συλλογές γεφυρών Μ4Τ6, αμφότερες παλιάς τεχνολογίας και χρονολογίας κατασκευής κάτι που καθιστά επιτακτική ανάγκη την αντικατάσταση τους από νεώτερες.

Η ύπαρξη στο ελληνικό οπλοστάσιο παρόμοιων συλλογών  είναι σε θέση κυριολεκτικά να «απογειώσει» τις δυνατότητες του Ε.Σ στον συγκεκριμένο τομέα χρησιμοποιούμενες και για την γεφύρωση από ελληνικής πλευράς της Α/Τ τάφρου του Έβρου σε περίπτωση καταστροφής των γεφυρών πρόσβασης που ήδη υφίστανται από την Τουρκική αεροπορία και το πυροβολικό.

Συστήματα άρσης ναρκοπεδίων

Προσοχή πρέπει να δοθεί και στον τομέα της άρσης ναρκοπεδίων. Τα υπάρχοντα μέσα κρίνονται σε γενικές γραμμές επαρκή, με κύριο ωστόσο χαρακτηριστικό την σχετικά αργή και επιλεκτική άρση ναρκοπεδίων. Ένα σύστημα το οποίο θα μπορούσε να ενδιαφέρει το ελληνικό μηχανικό είναι το Ισραηλινής κατασκευής σύστημα Carpet. Αυτό στην ουσία συνίσταται από έναν εκτοξευτή 20 ρουκετών των 265 mm των 46 κιλών η κάθεμια με κεφαλή καυσίμου –αέρα(FAE).Το σύστημα είναι σε θέση να διανοίξει έναν διάδρομο 100 μέτρων σε λιγότερο από ένα λεπτό εκτοξεύοντας μια ομοβροντία 20 ρουκετών από απόσταση 65-165 μέτρων.

Το σύστημα το οποίο είναι επιχειρησιακό με το Ισραηλινό και τον Γαλλικό στρατό απέδειξε την αξία του στον πόλεμο του Λιβάνου το 2006 καταστρέφοντας πέρα από ναρκοπέδια και οχυρές θέσεις της Χεζμπολλάχ. Μια ανορθόδοξη χρήση του είναι η χρησιμοποίηση του κατά συγκεντρώσεων προσωπικού π.χ σε ένα προγεφύρωμα δρώντας ως ένα είδος ιδιότυπου  «πολιορκητικού κριού». Καίριο μειονέκτημα του πάντως σ’αυτήν την περίπτωση το εξαιρετικά περιορισμένο βεληνεκές του. Ένα τέτοιο σύστημα θα ταίριαζε και ως μέσο του “μηχανικού εφόδου” που περιγράψαμε παραπάνω αλλά σταματάμε εδώ. Φυσικά απλώς ιδέες κατατέθουμε, δεν είναι δυνατόν να είμαστε πάντοτε βέβαιοι για την ορθότητα τους.

Το Μηχανικό χρησιμοποιεί ήδη για αποστολές διάσπασης ναρκοπεδίων άρματα μάχης Leopard 1A4GR και 1V, εξοπλισμένα με κυλίνδρους διάσπασης ναρκοπεδίων της ΙΜΙ και άροτρα πλήρους πλάτους της Pearson Engineering. Για να μην προσμετρούνται τα οχήματα αυτά στις οροφές της συνθήκης CFE, τα πυροβόλα των 105 χιλιοστών έχουν αφαιρεθεί, αλλά θεωρείται βέβαιο ότι θα επανατοποθετηθούν σε περίοδο επιχειρήσεων. Εκτός από τα ανωτέρω μηχανικά μέσα, υπάρχουν και πυροτεχνικά συστήματα τύπου Γιγαντιαία Έχιδνα (Giant Viper), βρετανικής προέλευσης, φερόμενα επί ρυμουλκούμενων FV3705. Τα Leopard διάσπασης ναρκοπεδίων κάλλιστα μπορούν να είναι και τα ρυμουλκά οχήματα για τις Γιγαντιαίες Έχιδνες.

Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα πυροτεχνικά μέσα εκκαθάρισης ναρκών, φερόμενα επί οχημάτων όπως: M58 ΜΙCLIC (ΗΠΑ), PW-LWD και Pronit (Πολωνία). Το τελευταίο μάλιστα αποτελεί μέρος του συστήματος K2D της γαλλικής Nexter που φέρεται επί Leclerc EPG και άλλων οχημάτων. Η προσθήκη δυο συστημάτων Pronit επί των Leopard του Μηχανικού, στα πρότυπα των πολωνικών μετασκευών Τ-55Α σε άρματα μηχανικού, θα αναβαθμίσει κάθετα τις δυνατότητες εκκαθάρισης ναρκοπεδίων, συμπληρώνοντας ιδανικά τις ρυμουλκούμενες Γιγαντιαίες Έχιδνες και τα φορητά MEREX. Με δεδομένη και την επικινδυνότητα των αποστολών που τα άρματα αυτά θα κληθούν να αναλάβουν, καλό θα ήταν να εξεταστεί εφόσον οι οικονομικές συνθήκες το επιτρέψουν και η δυνατότητα εφοδιασμού τους με πρόσθετη θωράκιση, ενεργητική ή και παθητική, καθώς και σύστημα αυτοπροστασίας.

Συστήματα ταχείας στρώσης ναρκοπεδίων

Το πρόγραμμα απόκτησης διασκορπιστών ναρκών καρκινοβατεί εδώ και χρόνια. Πριν χρόνια  ο Ε.Σ είχε φθάσει κοντά στην απόκτηση 23 αμερικανικής κατασκευής διασκορπιστών ναρκών Skorpion από τα Γερμανικά αποθέματα το θέμα όμως σκάλωσε σε λόγους πολιτικού-διπλωματικού χαρακτήρα και έτσι ναυάγησε. Για την ιστορία να αναφέρουμε πως το σύστημα Skorpion φέρεται επί ερπυστριοφόρου οχήματος Μ548GA1, της οικογένειας του Μ113, που στο πίσω μέρος του φέρει εγκατεστημένες έξι μονάδες διασκορπισμού ναρκών ΑΤ2 της γερμανικής εταιρείας Dynamit Nobel. Η κάθε μονάδα εκτόξευσης μεταφέρει 100 αντιαρματικές νάρκες ΑΤ2, και το όχημα συνολικά μεταφέρει 600 νάρκες.

Τη δεκαετία του ’90 η Γαλλική GIAT (νυν Nexter) είχε προτείνει την εγκατάσταση του συστήματος διασποράς ναρκών Minotaur (στρώνει ναρκοπέδιο διαστάσεων 250 Χ 2500 μέτρων ) επί οχημάτων Λεωνίδας για τις ανάγκες τις Ε.Φ αλλά ούτε κάτι τέτοιο προχώρησε.

Άλλο παρόμοιο μέσο είναι το M-136 Volvano είναι ένα σύστημα ταχείας στρώσης μεγάλης έκτασης ναρκοπεδίων. Αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1980, ενώ έχει αναπτυχθεί και έκδοση για ελικόπτερα UH-60 Black Hawk (Μ-139). Ουσιαστικά είναι ένα σύστημα πολλαπλής εκτόξευσης αντιαρματικών και ναρκών κατά προσωπικού, σχεδιασμένο να επιχειρεί σε επίπεδο Ταξιαρχίας και υπό την πίεση του χρόνου και της ανάγκης για άμεση δημιουργία ναρκοπεδίων μεγάλης έκτασης. Στη χερσαία έκδοση είναι ενσωματωμένο σε τακτικό φορτηγό των 5 τόνων. Συνολικά, το σύστημα μπορεί να στρώσει ναρκοπέδιο 960 ναρκών με αναλογία μια νάρκη ανά μέτρο (κατά μέτωπο). Όλες οι νάρκες έχουν προγραμματισμένη διάρκεια ζωής 4 ή 48 ωρών ή 15 ημερών.

Η απόκτηση εκ μέρους του Ε.Σ τέτοιων μέσων θα τις δώσει τη δυνατότητα ταχείας ενίσχυσης επαπειλούμενων τομέων, καθυστερώντας την εχθρική κίνηση ή οδηγώντας τον εχθρό έμμεσα σε προβλεπόμενους χώρους καταστροφής. Τα συγκεκριμένα συστήματα θα μπορούσαν να εγκατασταθούν σε αποσυρόμενα άρματα μάχης, ίδιου τύπου με αυτά που επιχειρούν οι οικίες Ταξιαρχίες, προσδίδοντας μοναδική ομοιοτυπία και ευκολία υποστήριξης.

Νάρκες εναντίον ελικοπτέρων

Ένας τομέας στον οποίον πρέπει να δοθεί ιδιαίτερη προσοχή είναι αυτός της προμήθειας ναρκών κατά ελικοπτέρων. Στη διεθνή αγορά προσφέρονται αρκετές επιλογές. Μια από αυτές η οποία προσφέρει τη βάση για μια συνεργασία σε διακρατικό επίπεδο είναι η βουλγαρικής κατασκευής AHM-200-1. Πρόκειται για όπλο βάρους 90 κιλών σχεδιασμένο να ενεργοποιείται από την ακουστική υπογραφή και την υπογραφή Doppler του στόχου, χαμηλά ιπτάμενων ελικοπτέρων. Ο ακουστικός αισθητήρας μπορεί να συλλάβει στόχο στα 500 μέτρα και ο αισθητήρρας Doppler να τον ταυτοποιήσει από απόσταση 150 μέτρων. Η προσβολή του στόχου γίνεται από απόσταση 100 μέτρων. Η νάρκη χρησιμοποιεί 2 πολεμικές κεφαλές, μια EFP και μία δεύτερη αποτελούμενη από μια πλάκα ΤΝΤ οπλισμένη με 17 κιλά μεταλλικών βολιδων. Η νάρκη μπορεί να είναι ενεργή για περίοδο 30 ημερών μετά την τοποθέτηση της.

Η νάρκη, η οποία αναπτύχθηκε από το Ινστιτούτο Μεταλλικών Επιστημών της Σόφιας, προσφέρεται σε μια βελτιωμένη έκδοση,την AHM-200-2. Η νέα έκδοση ζυγίζει 90 κιλά, όπως και η προηγούμενη, αλλά χρησιμοποιεί μια μεγαλύτερη βάρους 23,5 κιλών κεφαλή αποτελούμενη από φορτίο χαλύβδινων θραυσμάτων κυβικού σχήματος. Επίσης χρησιμοποιεί νέου τύπου EFP με 5 υπογεμίσματα.

Το ινστιτούτο έχει αναπτύξει ένα νέο τύπο νάρκης κατά ελικοπτέρων υπό την ονομασία 4AHM-100. Το όπλο αποτελείται από τέσσερα οριζοντίως εκτεθειμένα γεμίσματα τποθετημένα σε εκτοξευτή τύπου «κεραίας» ώστε να καλύπτει έκταση 0,4 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Κάθε γέμισμα δημιουργεί έναν κώνο θραυσμάτων με φονικότητα τα 100 περίπου μέτρα. Το σύστημα έχει βάρος 125 κιλά και μπορεί να παραμείνει σε λειτουργία επί 90 μέρες και είναι σε θέση να ξεχωρίζει συγκεκριμένους τύπους ελικοπτέρων με δεδομένα αποθηκευμένα στην βιβλιοθήκη απειλών του. Για το τελευταίο χρησιμοποιεί έναν κεντρικό αισθητήρα και μονάδα ελέγχου.

Συστήματα σαν και αυτά θα ενίσχυαν αποφασιστικά την ελληνική άμυνα, κυρίως στα νησιά του Αιγαίου, αδρανοποιώντας σε σχετικό βαθμό ΖΠ και απλοποιώντας τα σχέδια και τις διαδιακασίες άμυνας της νήσου. Καλό όμως είναι να μην αντιμετωπίζονται ως πανάκεια γιατί κωλύματα βασιζόμενα σε τέτοιου είδους συστήματα αίρωνται, ενδεικτικά με προληπτικό εναέριο βομβαρδισμό των ΖΠ, ο οποίος μπορεί να καταστρέψει τις νάρκες καθώς αυτές βρίσκονται εκτεθειμένες επί της επιφάνειας του εδάφους. Ασχέτως πάντως του πόσα τουρκικά ελικόπτερα θα καταρρίψουν οι νάρκες κατά ελικοπτέρων είναι θαυμάσια όπλα ψυχολογικού πολέμου γιατί θα αναγκάσει τους Τούρκους πιλότους να πετούν σε μεγαλύτερο ύψος και έτσι να γίνονται εύκολοι στόχοι για την ελληνική αεράμυνα.

Νέο υλικό γεφυροποιίας γεφυροσκευής

Ιδιαίτερα επιτακτική είναι η ανάγκη για την απόκτηση νέου υλικού γεφυροποιίας – γεφυροσκευής για αντικατάσταση του υφιστάμενου παρωχημένου υλικού ρωσικής και δυτικής προέλευσης. Ενδεικτικώς αναφέρονται οι γερμανικές πλωτές γέφυρες M3 οι οποίες λειτουργούν ως αμφίβια πορθμεία. Οι Μ3 είναι γερμανικής κατασκευής και πλέον προωθούνται εμπορικά από την General Dynamics European Land Combat Systems. Συνολικά οκτώ οχήματα Μ3 μπορούν συνδυαστικά να γεφυρώσουν ένα μεγάλο υδάτινο κώλυμμα πλάτους 100 μέτρων.

Εναλλακτικά οι γαλλικές συλλογές που αναφέρονται ως EFA ή κατά τη γαλλική ορολογία Engin de Franchissement de l’Avant. Κάθε συλλογή EFA φέρεται επί ειδικού οχήματος και μπορεί να γεφυρώσει υδάτινο κώλλυμα 34 μέτρων ή να λειτουργικά συνδυαστικά με άλλες συλλογές EFA και να γεφυρώσουν μεγαλύτερα υδάτινα κωλύμματα.

Επίλογος

Εν κατακλείδι, το ελληνικό μηχανικό μάχης καλείται σήμερα να βρεθεί σε μια διαδικασία μετάβασης από ένα τυπικό όπλο υποστήριξης σε ένα ισχυρό πολυεργαλείο δράσης του αμυντικού οργανισμού. Χωρίς υπερβολές προσπαθήσαμε να θίξουμε κάποιες παραμέτρους του εκσυγχρονισμού του Μηχανικού, με την παρουσίαση των διεθνών τάσεων και την κατάθεση προτάσεων σε εξοπλιστικό επίπεδο.

Ο ελληνικός μηχανισμός άμυνας είναι αυτός που καλείται εν τέλει να λάβει τις τελικές αποφάσεις σε οργανωτικό και εξοπλιστικό επίπεδο που θα πρέπει φυσικά να συμβαδίζουν με το πνεύμα και τις ειδικές καταστάσεις της εποχής. Άλλωστε εύστοχες κινήσεις των τελευταίων ετών, όπως π.χ η επέκταση της τάφρου του Κάραγατς αποδεικνύουν ότι διαθέτει στελέχη με γνώσεις, φαντασία και διάθεση για να τα καταφέρει.