Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και του Συμφώνου της Βαρσοβίας οι χώρες της Δυτικής Ευρώπης ένιωσαν ότι η Ευρώπη άλλαζε και ότι ο κίνδυνος ενός πολέμου στη γηραιά ήπειρο είχε απομακρυνθεί. Σε αυτό συνέβαλε η εκδυτικοποίηση και η προσάρτηση πολλών χωρών της ανατολικής Ευρώπης στην Ε.Ε και στους θεσμούς του ΝΑΤΟ, αλλά και η οικονομική και στρατιωτική κατάρρευση της Ρωσίας. Παράλληλα όλα έδειχναν ότι η Ρωσία ερχόταν πιο κοντά στην Ευρώπη μιας και η οικονομία της υπάκουε πια στους νόμους του άλλοτε εχθρικού καπιταλιστικού συστήματος. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την στρατιωτική αποδυνάμωση των ευρωπαϊκών κρατών και την σμίκρυνση τόσο των κονδυλίων προς την άμυνα όσο και των στρατευμάτων τους. Βέβαια αυτό έμελλε να αλλάξει το 2022 με την επίθεση της αναγεννημένης οικονομικά και στρατιωτικά Ρωσίας στην Ουκρανία. Αποδεικνύοντας ότι τα γεωπολιτικά και οικονομικά συμφέροντα είναι εκείνα που διαφεντεύουν τις σχέσεις μεταξύ των κρατών.

Τίποτα όμως από τις παραπάνω γεωπολιτικές αλλαγές της δεκαετίας του 1990, δεν επηρρέασαν την κατάσταση στην Ελλάδα. Η Ελλάδα στο πλαίσιο της διασφάλισης της εθνικής της ακεραιότητας απέναντι στον τουρκικό επεκτατισμό ήταν και είναι υποχρεωμένη να διατηρεί ένα υπερμεγέθες στράτευμα τόσο ως προς τα πληθυσμιακά όσο και ως προς τα οικονομικά της μεγέθη. Και αυτό γιατί έχει να αντιπαρατεθεί απέναντι σε έναν πλυθησμιακό, οικονομικό και στρατιωτικό γίγαντα με κυριαρχικές βλέψεις και αναθεωρητικές τάσεις προς όλα τα κράτη στον περιγυρό του. Η Τουρκία διαθέτει το δεύτερο μεγαλύτερο στράτευμα μέσα στο ΝΑΤΟ από απόψη αριθμών, με νέα σύγχρονα οπλικά συστήματα έχοντας επενδύσει στις νέες στρατιωτικές τεχνολογίες και παράλληλα έχει καταφέρει να αναπτύξει την εγχώρια αμυντική βιομηχανία ώστε να μπορεί να καλύπτει το 70% των αναγκών τις σε συστήματα, πυρομαχικά και ανταλλακτικά αποκτώντας σχετικά μεγάλη αυτοδυναμία.

Στον αντίποδα η Ελλάδα, όπως φαίνεται και στον παρακάτω πίνακα, διατειρεί ένα τεράστιο στράτευμα για τα δεδομένα της χώρας σε σύγκριση με χώρες ίδιου πλυθησμιακού και οικονομικού εκτοπίσματος αλλά και σε σύγκριση ακόμα και με μεγαλύτερες χώρες πολλαπλάσιων οικονομικών δυνατοτήτων. Αυτό σε συνάρτηση και με την δεκαετή οικονομική κρίση θέτει το ερώτημα εάν και εφόσον οι Ε.Ε.Δ είναι σε θέση ή πρέπει να διατηρούν τόσο μεγάλου όγκου ένοπλες δυνάμεις. Ένας ακόμη παράγοντας είναι η συρρίκνωση του πληθυσμού μέσα στα επόμενα χρόνια λόγω της υπογεννητικότητας και της φυσικής γήρανσης των Ελλήνων. Η φύση της απειλής προδικάζει ότι ο αριθμός των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων και δει των σχηματισμών του Ε.Σ. που αναλύουμε στο παρόν άρθρο θα πρέπει να παραμείνει όσο το δυνατόν στα ίδια επίπεδα γιατί εκτός της εξελιγμένης τεχνολογίας και οι αριθμοί έχει την ποιότητά τους. Και μην ξεχνάμε ότι στην αντίπερα όχθη διαθέτουν και από τα δύο.

Για να γίνει αντιληπτό το παραπάνω θα παραθέσουμε εν συντομία την στρατιωτική δύναμη της Τουρκίας στη Θράκη.

Στην περιοχή ευθύνης της Θράκης και απέναντι στον κύριο όγκο των ελληνικών δυνάμεων η Τουρκία παραθέτει την 1^η Στρατιά που απαρτίζεται από τρία Σώματα στρατού. Το 2^ο , το 3^ο και το 5^ο Σώματα Στρατού. Αυτά έχουν υπό τη διοίκησή τους τέσσερις ΤΘΤ, επτά Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ, τρεις Μ/Π ΤΑΞ ΠΖ, μία ΜΠΖ, δύο Συντάγματα Πυροβολικού, δύο Συντάγματα Μηχανικού, δύο Συνττάγματα Καταδρομών και ένα Σύνταγμα Α.Σ. Η τυπική ΤΘ ΤΑΞ του τουρκικού στρατού διαθέτει από δύο ΕΜΑ έκαστη με 54 άρματα, δύο Μ/Κ Τάγματα Π/Ζ έκαστο με 54 ΤΟΜΑ και δύο Α/Κ ΜΠΒ έκαστη με 24 Α/Κ Πυροβόλα. Αντίστοιχα η Μ/Κ ΤΑΞ ΠΖ διαθέτει από δύο ΕΜΑ έκαστη με 54 άρματα, δύο Μ/Κ Τάγματα Π/Ζ έκαστο με 54 ΤΟΜΑ και μία Α/Κ ΜΠΒ με 24 Α/Κ Πυροβόλα. Επομένως μόνο οι έντεκα αυτοί σχηματισμοί της πρώτης Στρατιάς διαθέτουν 1188 άρματα, 1188 ΤΟΜΠ/ΤΟΜΑ και 360 Α/Κ πυροβόλα. Να υπογραμμίσουμε ότι όλοι οι τουρκικοί σχηματισμοί στη Θράκη διαθέτουν την αφρόκρεμα των συστημάτων που υπάρχουν στο τουρκικό οπλοστάσιο και αυτό γιατί παρότι ο ελληνικός στρατός δεν μπορεί εκ των πραγμάτων να παραθέσει τους ίδιους αριθμούς συστημάτων θεωρείται εξίσου ισχυρός στην περιοχή.

Το μεγάλο πρόβλημα όπως και των άλλων Σωμάτων των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων είναι η παλαιότητα του υλικού και το υψηλό κόστος αντικατάστασης. Ο Σ.Ξ. λόγω του όγκου των συστημάτων που διαθέτει και των οικονομικών δυσκολιών είναι εξαιρετικά δύσκολο να μπορέσει να αντικαταστήσει τα παλαιά οπλικά συστήματα ένα προς ένα ώστε να εκσυγχρονίσει το υλικό του με σύγχρονα συστήματα. Και επειδή οι ανάγκες σε όλους τους κλάδους είναι πολύ μεγάλες θα πρέπει να βρεθούν συνδυαστικές λύσεις που θα αποφέρουν τα μέγιστα αποτελέσματα με το μικρότερο δυνατό κόστος. Το σίγουρο είναι ότι ακόμα κι έτσι θα χρειαστούν αρκετά δις ευρώ.

Το μεγαλύτερο πρόβλημα εστιάζεται σε οπλικά συστήματα περασμένων δεκαετιών που χρειάζονται αντικατάσταση και λιγότερο σε συστήματα που θα μπορούσαν και πρέπει να εκσυγχρονιστούν στο άμεσο μέλλον. Τα συστήματα αυτά βρίσκονται κυρίως στην περιοχή ευθύνης της ΑΣΔΕΝ και είναι τα άρματα μάχης 400 M-48A5 Molf και 100 Μ-60Α3, τα 145 Α/Κ πυροβόλα Μ-110Α2 και τα 39 Α/Κ αντιαεροπορικά συστήματα  Sa-8b Gecko. Δυστυχώς η μόνη επιλογή γι αυτά τα συστήματα είναι η αντικατάστασή τους από άλλα νεότερα και ικανότερα, αλλά τόσο ο πόλεμος στην Ουκρανία όσο και κακοί χειρισμοί του παρελθόντος απέτρεψαν την αντικατάστασή τους νωρίτερα. Σήμερα οι δεξαμενές μεταχειρισμένων οπλικών συστημάτων που θα μπορούσαν να βοηθήσουν την αντικατάσταση, είτε απευθείας είτε ως ντόμινο από αντικατάσταση συστημάτων στον ηπειρωτικό κορμό, στερεύουν επικίνδυνα. Π.χ. αντικατάσταση των Μ-48 των νησιών με leopard 1A5 που αντικαταστάθηκαν από άρματα μάχης νεότερης τεχνολογίας στις μονάδες της ηπειρωτικής Ελλάδας.

Όσον αφορά τα άρματα Μ-48 με μέσω όρο ηλικίας τα 70 έτη και Μ-60, μία πολυ καλή λύση θα ήταν η μερική αντικατάστασή τους με σύγχρονα αντιαρματικά νέας τεχνολογίας και περιφερόμενα πυρομαχικά, με κλάσμα του κόστους ενός νέου άρματος, και τα υπόλοιπα με τροχοφόρα τεθωρακισμένα με πυροβόλο των 105 χιλιοστών. Τα τροχοφόρα τεθωρακισμένα έχουν το πλεονέκτημα ότι μπορούν εύκολα να χρησιμοποιούν το νησιωτικό οδικό δίκτυο λόγω του μικρού βάρους τους.

Όσον αφορά τα Α/Κ πυροβόλα Μ-110 εδώ είναι από τις περιπτώσεις που θα πρέπει να μπει το χέρι βαθιά στην τσέπη. Οι λύσεις είναι πέντε:

1. Αγορά νέων Pzh2000 και μεταφορά ισάριθμων Μ-109 στην ΑΣΔΕΝ και παράλληλο συνολικό εκσυγχρονισμό των Μ-109 σε ένα πρότυπο.
2. Αγορά νέων κορεάτικων Κ-9 και μεταφορά ισάριθμων Μ-109 στην ΑΣΔΕΝ και παράλληλο συνολικό εκσυγχρονισμό των Μ-109 σε ένα πρότυπο.
3. Αγορά τροχοφόρων Α/Κ πυροβόλων όπως το σουηδικό Archer, το γαλλικό Ceasar, το σέρβικο NORA-B και το ισραηλινό ATMOS.
4. Σκούπισμα των διαθέσιμων μεταχειρισμένων Μ-109 και συνολικό εκσυγχρονισμό σε ένα πρότυπο.
5. Συνδυασμός των παραπάνω επιλογών.

Τέλος για τα ρώσικης προέλευσης αντιαεροπορικά συστήματα Sa-8b Gecko η λύση είναι είτε η αντικατάσταση τους με μικρό κόστος από αμερικάνικα Avengers μέσω EDA, εφόσον υπάρχουν διαθέσιμα, είτε η αγορά νέων συστημάτων όπως το γερμανικό IRIS-T ή το ισραηλινό Spyder AiO.

Παράλληλα πρέπει να τρέξει το πρόγραμμα νέου ΤΟΜΑ για την αντικατάσταση των Μ-113 από τις κύριες μονάδες ελιγμού του Έβρου. Αυτό σημαίνει την απόκτηση τόσο νέας κατασκευής ΤΟΜΑ όσο και τη συμπλήρωση των αριθμών των Marder από τα γερμανικά αποθέματα πριν αυτά καταλείξουν στην Ουκρανία. Εκσυγχρονισμό των Leopard 2A4 και Leopard 1A5 σε πρώτη φάση. Εκσυγχρονισμό των ΤΟΜΠ Λεωνίδας και αντικατάσταση ή εκσυγχρονισμό αριθμού των Μ-113 είτε με μικρού κόστους αγορά Μ-113Α3 από τα αποσυρόμενα του αμερικανικού στρατού είτε με εκσυγχρονισμό των υπάρχοντων με κάποιο από τα πακέτα της αγοράς. Εκσυγχρονισμό των ΠΕΠ RM-70, ένα ήδη εγκεκριμμένο πρόγραμμα πολύ μικρού κόστους και εκσυγχρονισμό ή αντικατάσταση των MLRS αναλόγως με το κόστος. Τέλος πολύ σημαντική είναι η εκκίνηση προγράμματος αντικατάστασης του τροχαίου υλικού του Ε.Σ.

Μία ακόμη λύση που θα βοηθούσε στην μερική αντικατάσταση των συστημάτων θα ήταν η εισαγωγή πολλαπλασιαστών ισχύος όπως:

1. Σύστημα Διαχείρισης Μάχης όπου θα είναι διασυνδεδεμένα όλα τα οπλικά συστήματα για να υπάρχει άμεση ενημέρωση για την κατάσταση στο πεδίο της μάχης σε όλους τους σχηματισμούς και επομένως καλύτερη διαχείριση πόρων και πυρομαχικών.
2. Εισαγωγή συστημάτων έγκαιρης προειδοποίησης και στοχοποίησης, όπως UAVs, σύγχρονων ραντάρ επιτήρησης και αντι-πυροβολικού.
3. Εισαγωγή εξελιγμένων αντιαρματικών συστημάτων (η αρχή έγινε με την απόκτηση των ισραηλινών Spike NLOS) και μεγάλου αριθμού περιφερόμενων πυρομαχικών.
4. Απόκτηση εξελιγμένων πυρομαχικών ακριβείας και μεγάλου βεληνεκούς για τα πυροβόλα και τους ΠΕΠ.

Το ανθρώπινο δυναμικό ίσως παίζει το σημαντικότερο ρόλο σε σχέση με όλα τα παραπάνω. Τι να τα κάνεις τα σύγχρονα συστήματα εάν δεν έχεις το ανθρώπινο δυναμικό να τα επανδρώσεις ή εάν το προσωπικό σου είναι ελλιπώς εκπαιδευμένο. Στις δυτικές κοινωνίες βλέπουμε ότι υπάρχει το πρόβλημα της υπογεννητικότητας το οποίο είναι ένα οικονιμικο-κοινωνικό φαινόμενο που συμβαδίζει με την οικονομική ευμάρεια της κοινωνίας. Εάν θέλουμε στην Ελλάδα να αντιστραφεί αυτό το κλίμα θα πρέπει η πολιτεία να δώσει ισχυρά οικονομικά κίνητρα και προστασία ώστε οι ελληνικές οικογένειες να γεννούν περισσότερα από ένα παιδιά.

Στο διαταύτα όμως, η επάνδρωση των συστημάτων και η συμπλήρωση του αριθμού του προσωπικού των σχηματισμών εκτός του θεσμού των ΕΠΟΠ μπορεί να γίνει με:

1. Μικρή αύξηση της θητείας.
2. Περιορισμό στρατοπέδων.
3. Εφαρμογή ηλεκτρονικών συστημάτων φύλαξης και πρόσληψη εξωτερικών συνεργίων για διάφορες δουλειές όπου είναι εφικτό ώστε το προσωπικό να επικεντρώνεται στην εκπαίδευση.
4. Σε ακριτικές περιοχές να εφαρμοστεί το σχέδιο της Αμερικάνικης Εθνοφυλακής προσαρμοσμένο στα ελληνικά δεδομένα. Ήτοι, κάτοικοι των γύρω περιοχών για συμπλήρωση του εισοδήματος σε περιόδους όπου τα εποχιακά επαγγέλματα υπολειτουργούν να είναι μέρος των σχηματισμών. Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε τους κατοίκους των τοπικών κοινωνιών εκπαιδευμένους στα οπλικά συστήματα συμπληρώνωντας τους αριθμούς ενώ παράλληλα κάποιοι θα μπορούν να προσφέρουν τις γνώσεις τους ανάλογα με το πολιτικό τους επάγγελμα. Π.χ. ένας μηχανικός αυτοκινήτων θα μπορούσε κάποια απογεύματα να δουλεύει στους όρχους επισκευάζοντας οχήματα του στρατού ή να κάνει συντήρηση σε οπλικά συστήματα ώστε να είναι έτοιμα για χρήση από το προσωπικό/ πλήρωμα την επόμενη μέρα.

Εν κατακλείδι το μέγεθος της Τουρκίας ουσιαστικά δεν αφήνει πολλά περιθώρια για τον περιορισμό των σχηματισμών του Σ.Ξ. Θα μπορούσε επιλεκτικά να γίνει κάποια μείωση αλλά αυτή θα ήταν περιορισμένη όπως η αντικατάσταση των Μ-110 με λιγότερα πιο σύγχρονα συστήματα με μικρότερες απαιτήσεις επάνδρωσης. Επίσης η αντικατάσταση ένα προς ένα των οπλικών συστημάτων είναι αδύνατη οπότε θα πρέπει να κοιτάξουμε λύσεις όπως μεταχειρισμένα συστήματα νεότερης τεχνολογίας και εκσυγχρονισμό υφιστάμενων συστημάτων παράλληλα με την απόκτηση νέας κατασκευής για συμπλήρωση των αριθμών και αύξηση της ισχύος των σχηματισμών και τέλος υιοθέτηση συστημάτων πολλαπλασιαστών ισχύος όπως αναλύθηκε παραπάνω.