Το 1999, στο πλαίσιο αντικατάστασης των παρωχημένων πια αντιαεροπορικών πυροβολαρχιών μεγάλου βεληνεκούς “Νίκη-Ηρακλής” η Π.Α. προέβη στην παραγγελία 4+2  Α/Α συστημάτων μεγάλου βεληνεκούς MIM-104 PAC-3 Patriot. Εκείνη την εποχή τα συστήματα αυτά ήταν ότι καλύτερο είχε να επιδείξει το δυτικό οπλοστάσιο και με εγνωσμένη αξία λόγω των επιτυχημένων αναχαιτήσεων ιρακινών πυραύλων τύπου SCUD κατά τη διάρκεια του πρώτου πόλεμου του κόλπου λίγα χρόνια νωρίτερα.

Η ελληνική παραγγελία ύψους 1,139 δις δολαρίων περιλάμβανε 2 Κέντρα Συντονισμού και Πληροφοριών (ICC), 6 Σταθμούς Ελέγχου Εμπλοκής AN/MSQ-104 (ECS) και 36 Σταθμούς εκτόξευσης Μ901 με 200 βλήματα MIM-104D PAC-2 GEM και 125 βλήματα MIM-104A. Το κάθε Κέντρο Συντονισμού μπορεί να ελέγξει μέχρι 6 Σταθμούς Ελέγχου Εμπλοκής (ECS), ενώ ο κάθε (ECS) ελέγχει συνήθως οκτώ μονάδες βολής που μπορούν να επεκταθούν στις 16 εάν αυτό απαιτηθεί. Σε ελληνική υπηρεσία η κάθε πυροβολαρχία συγκροτείται από ένα Σταθμό Ελέγχου εμπλοκής AN/MSQ-104 (ECS), ένα ραντάρ AN/MPQ-65 τεχνολογίας PESA και έξι μονάδες βολής Μ901 των τεσσάρων πυραύλων έκαστη. Οι πυροβολαρχίες είναι διασυνδεδεμένες μέσω των δύο κέντρων συντονισμού με το Εθνικό Σύστημα Αεροπορικού Ελέγχου με ζεύξη Link 16. Οι έξι πυροβολαρχίες είναι τοποθετημένες στρατηγικά στην ελληνική επικράτεια και μαζί με τις επτά πυροβολαρχίες ΜΙΜ-23 I-Hawk Phase III καλύπτουν τα δύο μεγάλα αστικά κέντρα της χώρας και τις αντίστοιχες στρατηγικές πολιτικές και στρατιωτικές εγκαταστάσεις.

Όσον αφορά τα βλήματα που είναι σε υπηρεσία με τους ελληνικούς Patriot, το ΜΙΜ-104Α είναι ένα καθαρά αντιαεροπορικό βλήμα μεγάλου βεληνεκούς, τεχνολογίας τέλους του 1980 που έφεραν τα πρώτα συστήματα πριν λάβουν αντιβαλιστικές ιδιότητες μέσω των αναβαθμίσεων PAC, και έχει μέγιστο βεληνεκές 90-100 χιλιόμετρα. Το ΜΙΜ-104D PAC-2/GEM είναι ένα βλήμα με αναβαθμισμένες αντιβαλιστικές ιδιότητες και με βεληνεκές που αγγίζει τα 160 χιλιόμετρα.  

Το σύστημα MIM-104 PAC-3 Patriot εντάχθηκε στις τάξεις της Π.Α. το 2003 και φέτος κλείνει είκοσι χρόνια ευδόκιμης υπηρεσίας χωρίς να έχει περάσει κάποιο σοβαρό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού, πέραν των αναβαθμίσεων λογισμικού μέσω του NSPA, όπως η εγκατάσταση και ενσωμάτωση όλων των τροποποιήσεων του ηλεκτρονικού εξοπλισμού, καθώς και ο λειτουργικός έλεγχος του συστήματος μέσω του αναβαθμισμένου λογισμικού στην πλέον σύγχρονη έκδοσή του για τα κέντρα ελέγχου, συντονισμού και επικοινωνιών (ECS, ICC, CRG) που ξεκίνησε το 2022.

Όταν το σύστημα Patriot μπήκε σε ελληνική υπηρεσία 20 χρόνια πριν, οι απειλές και οι αντιεροπορικές ανάγκες ήταν τελείως διαφορετικές με το σήμερα αλλά και εκείνες του κοντινού μέλλοντος. Το 2000 η βασική ανάγκη ήταν η αντιαεροπορική κάλυψη σε μεγάλες αποστάσεις ώστε να αποτρέπει τα εχθρικά αεροσκάφη να πλησιάσουν για να εξαπολύσουν το φορτίο τους σε στόχους της ηπειρωτικής Ελλάδας και δευτερευόντως αντιβαλλιστική μιας και τα συστήματα που διέθετε η τουρκική πλευρά δεν είχαν το βελληνεκές να πλήξουν στόχους στην ηπειρωτική Ελλάδα όπου βρίσκονται τα μεγάλα αστικά κέντρα και στόχοι και υποδομές στρατηγικής αξίας. Στο κοντινό μέλλον όμως με την εισαγωγή στο τουρκικό οπλοστάσιο του βαλλιστικού πυραύλου Tayfun κλάσης SRBM και αργότερα MRBM τα δεδομένα αλλάζουν άρδην. Παράλληλα η επιχειρησιακή αξία του έτερου ελληνικού συστήματος ΜΙΜ-23 I-HAWK έχει φτάσει στο τέλος της, όπως απέδειξε η καταστροφή μιας τουρκικής πυροβολαρχίας στη Λιβύη από αεροσκάφη Rafale. Για τους παραπάνω λόγους θα πρέπει να εκκινήσει σύντομα ένα πρόγραμμα αναβάθμισης των συστήματων ώστε οι πυροβολαρχίες Patriot να συνεχίσουν να υπηρετούν επάξια για τα επόμενα 20 χρόνια. Παρ’ όλο που από το 2000 έχουν αναπτυχθεί νέα και ίσως ικανότερα αντιαεροπορικά συστήματα μεγάλου βεληνεκούς όπως το SAMP/T, το Arrow 3, το Barak 8 κ.α., είναι οικονομικά ασύμφορο να αντικαταστήσουμε τους Patriot με κάποιο άλλο σύστημα πετώντας μια επένδυση δισεκατομμυρίων, οπότε ο εκσυγχρονισμός τους είναι μονόδρομος.  

Προκειμένου να αποκατασταθούν οι εγγενείς αδυναμίες του συστήματος ο εκσυγχρονισμός θα πρέπει να εφαρμοστεί σε όλα τα επιμέρους υποσυστήματα. Η τελευταία έκδοση του συστήματος είναι η MIM-104 PAC-3+ η οποία σε σχέση με την προηγούμενη έκδοση προσφέρει αναβαθμισμένο ραντάρ, σταθμούς ελέγχου εμπλοκών (ECS : Engagement Control Station), κέντρα πληροφοριών και συντονισμού (ICC : Information and Coordination Center) και εκτοξευτές. 

Ραντάρ

Το υπάρχον ραντάρ είναι το AN/MPQ-65 τεχνολογίας PESA το οποίο είναι μια επίπεδη στοιχειοκεραία που φέρεται επί ρυμουλκούμενου κλωβού. Το ραντάρ έχει τομέα κάλυψης 120 μοιρών στο αζιμούθιο και μέγιστη εμβέλεια τα 170 χιλιόμετρα. Επομένως η κάθε πυροβολαρχία μπορεί να καλύψει συγκεκριμένο τομέα και είναι ευάλωτη σε απειλές που είναι εκτός του τομέα καλυψης του ραντάρ. Το συγκεκριμένο μειονέκτημα ήρθε να καλύψει η Raytheon με το ραντάρ νέας γενιάς LTAMDS (Lower Tier Air and Missile Defence Sensor), το οποίο σχεδιάστηκε για να μπορεί να εντοπίζει drones, πυραύλους κρουζ και προηγμένες απειλές, όπως οι υπερηχητικοί πύραυλοι. Το συγκεκριμένο  είναι 3D ραντάρ AESA τεχνολογίας Νιτριδίου του Γαλίου (GaN) και προσφέρει κάλυψη 360 μοιρών. Η εμβέλεια αποκάλυψης σύμφωνα με δημοσιευμένα στοιχεία υπερβαίνει τα 100 χιλιόμετρα. Η σχεδίαση έχει μια μεγάλη κύρια συστοιχία που πλαισιώνεται από δύο μικρότερες συστοιχίες, με την κύρια κεραία να εστιάζει σε απειλές μεγάλου υψομέτρου και τα πλαϊνά πάνελ, τα οποία έχουν το μισό μέγεθος με διπλάσια ισχύ από το προηγούμενο σετ ραντάρ, ικανά να ανιχνεύουν πιο αργές απειλές από σημαντική απόσταση.

Σταθμός Ελέγχου Εμπλοκής AN/MSQ-104 (ECS)

Αντικατάσταση των υπάρχοντων οθονών από νέα οθόνη απεικόνισης δεδομένων WMI (Warfighter Machine Interface), η οποία χρησιμοποιεί έγχρωμες τρισδιάστατες (3D) ενδείξεις με αποτέλεσμα να σημειώνεται κατακόρυφη αύξηση της αντίληψης της τακτικής κατάστασης. Με τις παλαιές οθόνες ο χειριστής έπρεπε να επιλέξει μεταξύ 100 κατηγοριών (Tab) για να βρει την πληροφορία που θέλει, να την εντυπώσει στη μνήμη του και στη συνέχεια να ψάχνει να βρει μια άλλη πληροφορία.

Για παράδειγμα, σήμερα ένας χειριστής, για να προσδιορίσει εάν ένα αεροσκάφος πετά στο σωστό ύψος και μέσα σ’ ένα αεροδιάδρομο ασφαλείας, θα πρέπει να αναζητήσει τη συγκεκριμένη κατηγορία και να περιηγηθεί στα δεδομένα που έχουν αποθηκευτεί στη συγκεκριμένη κατηγορία μέχρι να βρει την πληροφορία που θέλει. Η διαδικασία αυτή, για έναν έμπειρο χειριστή, απαιτεί χρόνο της τάξεως των 35-40 δευτερολέπτων.

Με τις οθόνες WMI ο χειριστής δεν έχει παρά να μεγεθύνει, δια δακτύλου, σαν σε οθόνη αφής, το ίχνος του αεροσκάφους για να δει, σε τρισδιάστατη απεικόνιση, και από οποιαδήποτε γωνία θέλει, εάν το αεροσκάφος πετά εντός ή εκτός του αεροδιαδρόμου ασφαλείας ή που ακριβώς πετά. Η διαδικασία αυτή απαιτεί μόλις 1-2 δευτερόλεπτα.

Μονάδα Βολής Μ901

Η υιοθέτηση νέων τύπων πυραύλων αλλά και αύξηση του φόρτου επιβάλει την αναβάθμιση των υπάρχοντων εκτοξευτών Μ901 σε Μ903. Η τελευταία έκδοση Μ903 μπορεί να βάλει όλους τους τύπους των πυραύλων που είναι σήμερα σε υπηρεσία όπως ο MIM-104D/E PAC-2 GEM/T, MIM-104F PAC-3 MSE και MIM-104F PAC-3 CRI, σε διάφορετικούς  φόρτους όπως φαίνεται και στην παρακάτω εικόνα. Έτσι μπορεί να φέρει είτε τέσσερις MIM-104D/E PAC-2 GEM/, είτε 12 104F PAC-3 MSE είτε 16 MIM-104F PAC-3 CRI είτε 14 πυραύλους συνδυασμό MIM-104F PAC-3 MSE και CRI. Στο πλαίσιο αυτό και με γνώμονα τη μείωση του κόστους θα μπορούσαν να αναβαθμίστουν οι μισοί εκτοξευτές της κάθε πυροβολαρχίας τετραπλασιάζοντας και πάλι το φόρτο έτοιμων βλημάτων αναλόγως με τον συνδυασμό.

Πύραυλοι PAC-3

Ο φόρτος βλημάτων των ελληνικών Patriot αποτελείται από βλήματα ΜΙΜ-104Α και ΜΙΜ-104D PAC-2 GEM. Τα πρώτα είναι μεγάλης ηλικίας και είναι άγνωστο εάν είναι ακόμη επιχειρησιακά και χρειάζονται άμεση αντικατάσταση. Η κατασκευάστρια εταιρία σήμερα προσφέρει τους πυραύλους MIM-104E PAC-2 GEM/T, MIM-104F PAC-3 MSE και MIM-104F PAC-3 CRI, τα επιχειρησιακά χαρακτηριστικά των οποίων είναι:  MIM-104E PAC-2 GEM/T εμβέλεια 160 χιλιόμετρα, MIM-104F PAC-3 MSE εμβέλεια κατά αεροσκαφών 100 χιλιόμετρα και κατά βαλλιστικών πυραύλων 35 χιλιόμετρα και MIM-104F PAC-3 CRI κατά αεροσκαφών 70 χιλιόμετρα και κατά βαλλιστικών πυραύλων 20 χιλιόμετρα. Και στο μέλλον τον SkyCeptor / Patriot Advanced Affordable Capability-4 (PAAC-4).

Είναι δεδομένο λοιπόν ότι σε πρώτη φάση θα πρέπει να αναβαθμιστούν οι υπάρχοντες ΜΙΜ-104D PAC-2 GEM σε GEM/T (Tactical) που σημαίνει αναβαθμισμένες ικανότητες κατά τακτικών βαλλιστικων πυραύλων καθώς και να αγοραστούν φόρτοι MIM-104F PAC-3 MSE ή/και MIM-104F PAC-3 CRI για τους αναβαθμισμένους εκτοξευτές Μ903.

Τέλος υπάρχει το ζήτημα της αντικατάστασης των S-300. Το 2020 η ελληνική πλευρά αιτήθηκε την παραχώρηση δύο μεταχειρισμένων πυροβολαρχιών Patriot από την Αμερική. Με ένα συνολικό πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ελληνικών συστημάτων η ελληνική πλευρά θα μπορούσε να πιέσει προς αυτή την κατεύθυνση ώστε να μπορέσει η ελληνική αεράμυνα να διαθέτει ένα σύγχρονο απόλυτα διασυνδεδεμένο σύστημα αντιαεροπορικής/αντιπυραυλικής άμυνας με κάλυψη από την Κρήτη μέχρι την Καβάλα.