Το τελευταίο διάστημα η ενασχόληση με το Πυροβολικό Μάχης έχει επικεντρωθεί κυρίως στους πολλαπλούς εκτοξευτές πυραύλων (ΠΕΠ) και αυτό λόγω της μεγάλης δημοσιότητας που έχουν αποκτήσει με τον πόλεμο στην Ουκρανία. Οι εκτοξευτές πυραύλων είτε αναφερόμαστε στα απλά ρουκετοβόλα τύπου RM-70 είτε στα πιο σύγχρονα και πιο εξελιγμένα Μ-270, Μ-142 και PULS έχουν αποδείξει ότι μαζί με την εξέλιξη των φερόμενων πυρομαχικών μπορούν να καλύψουν μεγάλες περιοχές είτε να χτυπήσουν με ακρίβεια στόχους βαθειά στα μετόπισθεν. Όμως το πυροβολικό δεν αποτελείται μόνο από εκτοξευτές πυραύλων που εκ των πραγμάτων και λόγω κόστους, δεν μπορούν να αποκτηθούν σε μεγάλους αριθμούς αλλά ούτε και τα πυρομαχικά τους αντίστοιχα. Τις μεγάλες ανάγκες για τακτικό πυροβολικό καλύπτουν σε όλους τους στρατούς τα αυτοκινούμενα πυροβόλα τα οποία έχουν αντικαταστήσει σχεδόν εξ ολοκλήρου τα αντίστοιχα ρυμουλκούμενα που υπήρχαν στις πυροβολαρχίες παλαιότερες εποχές. Τα αυτοκινούμενα πυροβόλα έχουν τη δυνατότητα εκπομπής πυρών ακριβείας σε τακτικό επίπεδο για υποβοήθηση του ελιγμού των τακτικών δυνάμεων με πολύ χαμηλό κόστος ανά βολή σε σύγκριση με τους εκτοξευτές πυραύλων. Τα νεότερα δε από αυτά και τα εκσυγχρονισμένα έχουν τη δυνατότητα εκτέλεσης σύγχρονων τακτικών μάχης όπως το ‘Shoot and Scoot’ καθώς και να είναι πλήρως ενσωματωμένα σε ένα δικτυοκεντρικό περιβάλλον και να επιχειρούν στο σύγχρονο δυναμικό πεδίο.
Ο πολυπληθέστερος τύπος αυτοκινούμενων πυροβόλων στον Ελληνικό Στρατό είναι τα πυροβόλα Μ-109 αμερικάνικης κατασκευής και ακολουθούν τα γερμανικά Pzh-2000 τα οποία είναι ότι πιο σύγχρονο διαθετουμε αλλά σε πολύ μικρούς αριθμούς της τάξης μιας ενισχυμένης πυροβολαρχίας. Τα Μ-109 που βρίσκονται σε υπηρεσία όσο και τα Pzh-2000 είναι στο διαμέτρημα των 155 χιλιοστών. Επίσης σε χρήση υπάρχουν ακόμη αρκετές δεκάδες παλαιότερα αυτοκινούμενα οβιδοβόλα Μ-110Α2 διαμετρήματος 203 χιλιοστών. Τα Μ-110Α2 διατηρούνται ακόμη σε υπηρεσία λόγω του μεγάλου αποθέματος πυρομαχικών και του μεγάλου βεληνεκούς (30 χλμ με ΗΕRA), όμως πρέπει να θεωρούνται τελείως ακατάλληλα για το σύγχρονο πεδίο μάχης λόγω της μη προστασίας του προσωπικού από θώρακα όπως συμβαίνει με τα Μ-109 και τα Pzh-2000 και κυρίως της δυσχέρειας στην υλοποίηση του «βάλλω και μετακινούμαι».
Επίσης ο τεράστιος αριθμός υπηρετών ανά πυροβόλο, 13 άτομα, είναι απαγορευτικός για ένα στράτευμα με μικρή θητεία και συνεχώς μειούμενη απόδοση κλάσεων κληρωτών λόγω διαδοχικών μειώσεων θητείας. Τα πολυπληθή όμως Μ-109 που βρίσκονται ενταγμένα στις πυροβολαρχίες μέσου πυροβολικού των τεθωρακισμένων και μηχανοκίνητων ταξιαρχιών είναι συνετό να αναβαθμιστούν και να ομογενοποιηθεί ο στόλος στο σύνολό του εάν αυτό είναι τεχνικά και οικονομικά εφικτό. Κάτι τέτοιο πέραν των μαχητικών και επιχειρησιακών πλεονεκτημάτων που θα επιφέρει στις πυροβολαρχίες του ελληνικού στρατού, θα ομογενοποιήσει επίσης την εφοδιαστική/ επισκευαστική αλυσίδα και την εκπαίδευση πετυχαίνοντας οικονομίες κλίμακας.
Ο ελληνικός στρατός διαθέτει 418 περίπου Μ-109 σε πέντε υποεκδόσεις και με διαφορετικές κάννες και μήκη κανών. Τα Μ-109Α1Β και Α2 με κάννη 23 διαμετρημάτων και τα Μ-109Α5, Α3GΕA1 και Α3GΕA2 με κάννες 39 διαμετρημάτων. Για την ακρίβεια τα Μ-109Α1Β/Α2 φέρουν την κάννη Μ185 L23/155 επιτυγχάνοντας μέγιστο βεληνεκές 24,5 χιλιόμετρα, τα Μ-109Α5 φέρουν την κάννη Μ284 L39/155 επιτυγχάνοντας μέγιστο βεληνεκές 30 χιλιόμετρα και αντίστοιχα τα γερμανικά Μ-109 Α3GΕA1/ Α3GΕA2 φέρουν την κάννη FH-70 L39/155 επιτυγχάνοντας επίσης μέγιστο βεληνεκές 30 χιλιόμετρα. Επίσης τα γερμανικά Μ-109 Α3GΕA2 είναι τα πιο πλούσια σε εξοπλισμό σε σύγκριση με τα υπόλοιπα μιας και διαθέτουν επίσης σύστημα αυτόματης τάξης AURORA, συλλογή διαχείρισης πυρομαχικών ΑΗΚ καθώς και βοηθητική μονάδα παροχής ισχύος APU για μείωση του θερμικού και ακουστικού ίχνους.
Στο παρελθόν είχαν υπάρξει διάφορες προτάσεις αναβάθμισης του μεγάλου αριθμού Μ-109 που υπηρετούσαν στους στρατούς του ΝΑΤΟ και όχι μόνο. Προτάσεις όπως η Μ-109 KAWEST με κάννη L47 ή το ιταλικό M-109L με την κάννη του ρυμουλκούμενου πυροβόλου FH-70 L39 ή το M-109A5+. Όμως σήμερα όπου τα βεληνεκή και τα επιχειρησιακά δεδομένα έχουν αλλάξει οποιαδήποτε πρόταση με πυροβόλο μικρότερο του L52 θα πρέπει να θεωρείται εκτός των βασικών προδιαγραφών ενός τέτοιου προγράμματος. Η ύπαρξη και μόνο στον Έβρο πυροβόλων Firtina με κάννη 52 διαμετρημάτων και αντίστοιχα μεγάλες εμβέλειες βολής προδιαγράφει την επιλογή ενός αντίστοιχου πυροβόλου για έναν επικείμενο εκσυγχρονισμό των ελληνικών Μ-109. Ένα τέτοιο πρόγραμμα θα πρέπει περιστρέφεται επάνω σε τρεις βασικούς άξονες, πέραν της γενικής ανακατασκευής του οχήματος.
- Αύξηση ισχύος πυρός
- Αύξηση της επιβιωσιμότητας
- Επικοινωνίες/ Ψηφιοποίηση/ Διασυνδεσιμότητα
Ο βασικός παράγοντας αύξησης της ισχύος πυρός είναι το πυροβόλο. Τούτο επιτυγχάνεται με την υιοθέτηση πυροβόλου 52 διαμετρημάτων καθώς και ενός συστήματος αυτόματης γέμισης προκειμένου να αυξηθεί δραματικά η ταχυβολία (ρυθμός βολών) του πυροβόλου. Φυσικά απαραίτητη είναι και η απόκτηση των κατάλληλων πυρομαχικών νέας γενιάς αυξημένου βεληνεκούς με τα ενδεδειγμένα προωθητικά γεμίσματα ώστε να μεγιστοποιηθεί η ακρίβεια των βολών και τα βελενηκή.
Οι βασικές τρεις προτάσεις που υπάρχουν σε αυτό το διαμέτρημα είναι αυτές των Bae Systems/Rheinmetall με το Μ-109-52, των RDM/Rheinmetall με το Μ-109L52 και των ΙΜΙ/Rheinmetall με το Μ109Ι7 Spark. Κοινός παρανομαστής όλων των παραπάνω είναι το πυροβόλο L52 της γερμανικής Rheinmetall που φέρουν και τα ελληνικά Pzh-2000. Το πυροβόλο αυτό πέραν του κατά πολύ μεγαλύτερου βεληνεκούς που προσφέρει έναντι των υπάρχοντων καννών αλλά και οποιαδήποτε άλλης πρότασης αναβάθμισης προσφέρει επίσης και υψηλό ρυθμό βολής αυξάνοντας την πυκνότητα εκπεμπόμενου πυρός στη μονάδα του χρόνου. Εάν αυτό συνδυαστεί και με ένα σύγχρονο σύστημα αυτόματης γέμισης θα μειώσει το προσωπικό του πυροβόλου κατά ένα τρίτο.
Η αύξηση της επιβιωσιμότητας επιτυγχάνεται με πολλούς επι μέρους τρόπους. Πρώτον εγκατάσταση σύγχρονων συσκευών νυχτερινής οδήγησης, δεύτερον εγκατάσταση σύγχρονου συστήματος τάξης και βολής ώστε το πυροβόλο να μπορεί να εκτελεί ‘Shoot and Sccot’ ώστε να αποφεύγει τα πυρά αντιπυροβολικού. Σύστημα κλιματισμού/ΡΒΧΠ προστασίας. Το σύστημα κλιματισμού σε μία χώρα όπως η Ελλάδα με σχετικά υψηλές θερμοκρασίες κατά τη μεγαλύτερη διάρκεια του έτους και ταυτόχρονα πολύ υψηλων το καλοκαίρι πρέπει να είναι απαραίτητο αξεσουάρ όλων των οχημάτων. Ένα τέτοιο σύστημα μειώνει την κόπωση του προσωπικού και ταυτόχρονα διατηρεί σωστή θερμοκρασία για το σύνολο των υποσυστημάτων και ηλεκτρονικών που φέρει ένα σύγχρονο οπλικό σύστημα. Τρίτον εγκατάσταση βοηθητικών μονάδων ισχύος APU όπως το σύστημα GenAirCon της IDE, το οποίο έχει εγκατασταθεί με επιτυχία σε Μ-109 του ελληνικού στρατού. Τα συστήματα αυτά έχουν πολλαπλά οφέλη γιατί μειώνουν το θερμικό και ακουστικό αποτύπωμα του συστήματος ενώ το σύστημα βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία μάχης και ταυτόχρονα κάνουν οικονομία στα μεταφερόμενα καύσιμα. Επιπροσθέτως καταλυτικής σημασίας είναι η απόκτηση νέων συστημάτων επικοινωνιών σε επίπεδο Πυροβολαρχιών – Κέντρου Διευθύνσεως Πυρός, Μοίρας καθώς και Διοίκησης Πυροβολικού. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τις επικοινωνίες των Παρατηρητών του Πυροβολικού με το ΚΔΒ των Πυροβολαρχιών και της Μοίρας συνολικά.
Όσον αφορά την ψηφιοποίηση/διασυνδεσιμότητα, αναφερόμαστε στην τοποθλετηση διαφόρων συστημάτων πέραν του ΣΤΕΕΠ ΔΙΑΣ τα οποία θα εντάξουν το σύστημα μαζί με άλλα συστήματα σε ένα δικτυοκεντρικό περιβάλλον. Καταρχήν προτεραιότητα είναι να τοποθετηθεί σε όλα τα Μ-109 το σύστημα τακτικών επικοινωνιών και πληροφοριών όπως τα συστήματα διοίκησης και ελέγχου της ελληνικής Scytalys του ομίλου EFA Group. Δεύτερον είναι να τοποθετηθεί ένα σύστημα διοίκησης και ελέγχου νέας γενιάς για να διασυνδέσει τα πυροβόλα και να δώσει τακτική εικόνα ώστε να βοηθήσει στην ακρίβεια των πυρών και τέλος να τοποθετηθεί σύστημα GPS.
Όλες οι παραπάνω προτάσεις εκσυγχρονισμού προσφέρουν αν όχι όλα, τα περισσότερα από αυτά που περιγράψαμε παραπάνω. Είναι όμως επιβεβλημένο η επιλογή και υποσυστημάτων ελληνικής ανάπτυξης και οι συσκευές νυχτερινής οδήγησης. Να υπενθυμίσουμε ότι λόγω της μεγάλης ηλικίας των ελληνικών Μ-109 ίσως χρειαστεί και η αλλαγή συγκροτήματος κινητήρα και λοιπών ηλεκτρολογικών και μηχανολογικών συστημάτων (μετάδοσης, ανάρτηση) στα πλαίσια αναβάθμισης της ευκινησίας – κινητικότητας του οχήματος αλλά και της ευκολότερης συντήρησης στο μέλλον. Για την επιλογή προγράμματος αναβάθμισης των ελληνικών Μ109, κύριο κριτήριο πέραν του κόστους θα πρέπει να είναι και η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη τυποποίηση και ομοιογένεια του στόλου. Οι παραπάνω επιλογές θα προσδώσουν ένα σύγχρονο αυτοκινούμενο πυροβόλο με εφάμιλλες επιχειρησιακές δυνατότητες με αυτές του Pzh-2000 με κλάσμα του κόστους αυτού.
Αξίζει να τονιστεί πως το θέμα του εκσυγχρονισμού των Μ-109 έχει απασχολήσει το Γενικό Επιτελείου Στρατού το προγενέστερο χρονικό διάστημα αλλά λόγω έλλειψης πόρων δεν υπάρχουν εξελίξεις. Υπενθυμίζεται ότι η Διεύθυνση Πυροβολικού του Γενικού Επιτελείου Στρατού είχε εκκινήσει πρόγραμμα μερικής αναβάθμισης μέρους των αυτοκινούμενων πυροβόλων Μ-109 του Στρατού Ξηράς με βασική προσθήκη το ισραηλινής προέλευσης σύστημα NAPOS. Το NAPOS αποτελούσε μια κρίσιμη προσθήκη χαμηλού κόστους που αναβάθμιζε καταλυτικά το κάθε πυροβόλο μειώνοντας δραματικά τους χρόνους τάξης άρα και επιβιωσιμότητας λόγω της μονάδας GPS που έχει ενσωματωμένη. Το διάστημα 16-18 Μαΐου 2022, πραγματοποιήθηκαν στο Πεδίο Βολής Πετρωτών Ξάνθης οι εκπαιδευτικές βολές Πυροβολικού Α’ εξαμήνου, με τη συμμετοχή προσωπικού, οπλικών συστημάτων και μέσων Μονάδων Πυροβολικού της 1ης Στρατιάς και του Δ’ Σώματος Στρατού (Δ’ ΣΣ). Στη διάρκεια των βολών αξιολογήθηκε πιλοτικά, στο πλαίσιο του προγράμματος αναβάθμισης των M-109, το σύστημα NAPOS (Navigation and Pointing System) της ισραηλινής Astronautics. Το NAPOS αξιολογείται από το Πυροβολικό ως ένα σύστημα επιτάχυνσης της τάξης των πυροβόλων, βελτίωσης της ταχύτητας και της ακρίβειας των βολών των Μ-109 (να σημειωθεί ότι το NAPOS μπορεί να εφοδιάσει και ρυμουλκούμενα πυροβόλα, πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών και όλμους).
Τα επιχειρησιακά πλεονεκτήματα που προσφέρει το NAPOS είναι η επιτάχυνση των διαδικασιών που μεσολαβούν μεταξύ της τάξης του πυροβόλου και της βολής. Η μείωση του χρόνου του κύκλου δράσης του πυροβόλου είναι ουσιαστικής σημασίας για την επιβίωση του πυροβόλου στο πεδίο μάχης. Η γρήγορη τάξη και βολή σημαίνει και γρήγορη απομάκρυνση από τη θέση βολής, δηλαδή ακύρωση της εχθρικής προσπάθειας εκτέλεσης πυρών αντί-πυροβολικού. Το NAPOS, ως σύνολο υπό-συστημάτων, είναι εύκολο στη εγκατάσταση και στη χρήση. Επίσης έχει μικρές απαιτήσεις εκπαίδευσης και μεγάλη αξιοπιστία (μια βλάβη ανά 10.000 ώρες λειτουργίας, σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρία).
Ένα άλλο πλεονέκτημα του NAPOS είναι η ικανότητα του να λειτουργεί, εξίσου αποτελεσματικά, τη νύχτα και υπό δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Εν συντομία, βελτιώνει τη συνολική ευστοχία των βολών των πυροβόλων και τα αποδεσμεύει από παράπλευρες εργασίες, οι οποίες αυξάνουν το χρόνο του κύκλου δράσης του πυροβόλου. Το NAPOS αξιολογείται από το Πυροβολικό, στο πλαίσιο αναβάθμισης των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του, ιδιαίτερα των πυροβόλων M-109, τα οποία αποτελούν και τη ραχοκοκαλιά των αυτοκινούμενων πυροβόλων. Να σημειωθεί, ότι εκτός του NAPOS αξιολογείται και το ελληνικής σχεδίασης και ανάπτυξης σύστημα GENAIRCON της Intracom Defense. Το NAPOS αποτελείται από τα εξής υπό-συστήματα:
VRU (Vehicle Reference Unit, Μονάδα Αναφοράς Οχήματος): Είναι η «καρδιά» του NAPOS και ενσωματώνει Μονολιθικό Δακτυλιοειδές Γυροσκόπιο Laser (MRLG : Monolithic Ring Laser Gyro), τρία επιταχυνσιόμετρα μονού άξονα καθώς και υποστηρικτικά ηλεκτρονικά. Επίσης, ενσωματώνει ή βασικό σύστημα θέσης (SPS : Standard Positioning System) 12 καναλιών με χρήση κώδικα GPS κατηγορίας C/A (Coarse/Acquisition) ή σύστημα θέσης ακριβείας (PPS : Precision Positiong System) με χρήση κώδικα GPS κατηγορίας P(Y). Το VRU συνοδεύεται από κεραία τοποθετημένη εξωτερικά του οχήματος (L1 για τα SPS ή L1/L2 για τα PSP). Το σύνολο των λειτουργιών πλοήγησης, σταθεροποίησης και προσανατολισμού εκτελούνται από το VRU.
CDU (Control and Display Unit, Μονάδα Ελέγχου και Απεικόνισης): Είναι οθόνη αφής, υγρών κρυστάλλων, διαμέτρου 12,1 ιντσών στην οποία απεικονίζονται όλα τα διαθέσιμα δεδομένα, οι πληροφορίες και οι επιχειρησιακές παράμετροι (θέση και προσανατολισμός της κάνης, ταχύτητα εξόδου του βλήματος κ.ά.).
VMS-AB (Vehicle Motion Sensor-Adapter Box, Αισθητήρας Κίνησης Οχήματος-Κιτίο Προσαρμογέα): Καταγράφει την κίνηση του οχήματος, είτε ηλεκτρικά, με το VMS-AB, είτε μηχανικά με το VMS II.
PCU (Power Control Unit, Μονάδα Ελέγχου Ισχύος): Είναι το σύστημα που αντλεί ενέργεια από το πυροβόλο και τη διοχετεύει στα υπό-συστήματα του NAPOS. Επίσης, ενσωματώνει και εφεδρική μπαταρία καθώς και σύστημα προστασίας από υπερτάσεις ή απότομη εναλλαγή της τάσης. Η ενεργοποίηση του PCU δεν σημαίνει και αυτόματη ενεργοποίηση του συνόλου των υπό-συστημάτων του NAPOS. Αυτά ενεργοποιούνται μόλις ενεργοποιηθεί η μονάδα CDU.
Αξίζει να τονιστεί πως η Διεύθυνση Πυροβολικού του Γενικού Επιτελείου Στρατού είχε εκκινήσει πρόγραμμα μερικής αναβάθμισης μέρους των αυτοκινούμενων πυροβόλων Μ-109 του Στρατού Ξηράς με βασική προσθήκη το ισραηλινής προέλευσης σύστημα NAPOS. Το NAPOS αποτελούσε μια κρίσιμη προσθήκη χαμηλού κόστους που αναβάθμιζε καταλυτικά το κάθε πυροβόλο μειώνοντας δραματικά τους χρόνους τάξης άρα και επιβιωσιμότητας λόγω της μονάδας GPS που έχει ενσωματωμένη. Το διάστημα 16-18 Μαΐου 2022, πραγματοποιήθηκαν στο Πεδίο Βολής Πετρωτών Ξάνθης οι εκπαιδευτικές βολές Πυροβολικού Α’ εξαμήνου, με τη συμμετοχή προσωπικού, οπλικών συστημάτων και μέσων Μονάδων Πυροβολικού της 1ης Στρατιάς και του Δ’ Σώματος Στρατού (Δ’ ΣΣ). Στη διάρκεια των βολών αξιολογήθηκε πιλοτικά, στο πλαίσιο του προγράμματος αναβάθμισης των M-109, το σύστημα NAPOS (Navigation and Pointing System) της ισραηλινής Astronautics. Το NAPOS αξιολογείται από το Πυροβολικό ως ένα σύστημα επιτάχυνσης της τάξης των πυροβόλων, βελτίωσης της ταχύτητας και της ακρίβειας των βολών των Μ-109 (να σημειωθεί ότι το NAPOS μπορεί να εφοδιάσει και ρυμουλκούμενα πυροβόλα, πολλαπλούς εκτοξευτές ρουκετών και όλμους).
Το NAPOS το είχε αναφέρει πρώτο το defencereview.gr στις 20 Μαΐου 2021 σημειώνοντας:
Στα πλαίσια αναβάθμισης των επιχειρησιακών δυνατοτήτων του Πυροβολικού Μάχης αξιολογούνται και δοκιμάζονται επί του πεδίου νέα συστήματα και βοηθήματα. Μολονότι, το γεγονός πως το ενδιαφέρον του Πυροβολικού Μάχης κεντρίζουν τα προγράμματα εκσυγχρονισμού των M-270 MLRS και των RM-70, εντούτοις υπάρχουν και άλλα επιμέρους προγράμματα μικρότερης αξίας αλλά υψηλής επιχειρησιακής απόδοσης. Ένα εξ αυτών είναι η αναβάθμιση των δυνατοτήτων των αυτοκινούμενων πυροβόλων Μ-109 τα οποία αποτελούν τον κορμό των Αυτοκινούμενων Μοιρών Μέσου Πυροβολικού του Στρατού Ξηράς. Το ιδανικό θα ήταν ένα πρόγραμμα ομογενοποίησης του στόλου των Μ-109. Σύμφωνα με πληροφορίες η Σχολή Πυροβολικού αναμένεται να παραλάβει το αμέσως επόμενο χρονικό διάστημα δύο συστήματα με την ονομασία NAPOS (Navigation and Pointing Systems) τα οποία θα οποία και θα εγκατασταθούν σε πυροβόλα της Σχολής που φέρουν το ελληνικό GENAIRCON της INTRACOM DEFENSE (IDE).
Εν κατακλείδι για πολλοστή φορά θα επαναλάβουμε πως το βάρος θα πρέπει να δοθεί στη στοχοποίηση – παρατηρούμενες βολών και τούτο διότι είναι βασική απαίτηση οι παρατηρητές του πυροβολικού να διαθέτουν συστήματα παρατηρούμενων βολών νέας γενιάς όπως Μη Επανδρωμένα Αεροσκάφη τακτικού επιπέδου ή μικρές φορητές και εργονομικές συλλογές οργάνων στοχοποίησης αντί του παρωχημένου και δυσκίνητου «ΠΟΛΥΦΗΜΟΥ».
Αναλυτικά τα έχουμε γράψει κατ’ επανάληψιν:
