Η θάλασσα είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ιστορία του Ελληνισμού. Είναι υπεύθυνη για την πολιτική, πολιτισμική και οικονομική εξέλιξη του λαού μας από αρχαιοτάτων χρόνων. Το θαλάσσιο εμπόριο έγινε το εφαλτήριο της κυριαρχίας των Ελλήνων στην ανατολική Μεσόγειο και το ελληνικό ναυτικό το μέσο διαφύλαξης της οικονομίας και της ελευθερίας. Ακόμα και σε δύσκολες περιόδους το ελληνικό ναυτικό συνέδραμε αποφασιστικά.

Η θάλασσα συνεχίζει να είναι βασικός πλουτοπαραγωγικός παράγοντας για τους Έλληνες (αλιεία, θαλάσσιες μεταφορές, τουρισμός και στο μέλλον υδρογονάνθρακες). Η θέση της Ελλάδας στον παγκόσμιο χάρτη, η γεωμορφολογία της καθώς και η οικονομική της εξάρτηση από τη θάλασσα είναι τρεις παράγοντες που επιβάλουν τη διατήρηση ισχυρού πολεμικού ναυτικού ικανό να προστατεύσει την ελευθερία και τα συμφέροντα των Ελλήνων στην ευρύτερη περιοχή.

Η πραγματικότητα είναι ότι τα όποια κονδύλια από πλευράς πολιτείας δεν διατίθενται στο Πολεμικό Ναυτικό ενώ παράλληλα όμως οι ανάγκες και στους τρεις κλάδους συν τω χρόνω μεγαλώνουν. Από την άλλη έχουμε ένα εξαιρετικά ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον και μια Τουρκία που μεταμορφώνεται με γοργούς ρυθμούς, παρά τα όποια προβλήματα της, σε περιφερειακή δύναμη.

Επίσης, η ενσωμάτωση υψηλής τεχνολογίας υποσυστημάτων στα περισσότερα κύρια οπλικά συστήματα έχει αυξήσει το κόστος αγοράς ανά μονάδα σε πολύ υψηλά επίπεδα. Είναι γεγονός ότι όσον αφορά το Π.Ν. δεν υπάρχουν εύκολα διαθέσιμες μεταχειρισμένες μονάδες νεότερης κατασκευής και υψηλότερων δυνατοτήτων για αντικατάσταση των υπαρχόντων μονάδων όπως συνέβη τις δεκαετίες του 1990 και 2000 που επέτρεψε την αντικατάσταση των παλαιών αντιτορπιλικών που υπήρχαν τότε σε υπηρεσία. Παρ’ όλ’ αυτά όμως, ίσως διαφαίνεται λίγο φως στην άκρη του τούνελ όσων αφορά τον καίριο εκσυγχρονισμό του Π.Ν. μέσα στην επόμενη δεκαετία.

Οι παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος, τους τύπους και τις δυνατότητες που πρέπει να έχει η δύναμη κρούσης του πολεμικού ναυτικού στο μέλλον είναι το επιχειρησιακό περιβάλλον, οι δυνατότητες του αντιπάλου και το κόστος αγοράς και λειτουργίας.

Όσον αφορά το επιχειρησιακό περιβάλλον, η Ελλάδα θεωρείται ένα αρχιπελαγικό κράτος με ένα κύριο κορμό της Ηπειρωτικής Ελλάδας και το Αιγαίο πέλαγος κατά κύριο λόγο με τα εκατοντάδες νησιά. Το Π.Ν. μέχρι σήμερα, με εξαίρεση του βραχύβιου δόγματος Ενιαίου Αμυντικού Χώρου (ΕΑΧ) με την Κύπρο, είχε ως κύρια αποστολή την υπεράσπιση των εθνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων καθώς και της κυριαρχίας από οποιαδήποτε εχθρική απειλή και κατά δεύτερη την συμμετοχή σε διεθνείς αποστολές διατήρησης της ελευθερίας της ναυτιλίας σε περιοχές πέραν της ελληνικής επικράτειας.

Η ανακάλυψη όμως πλούσιων κοιτασμάτων εντός τη ελληνικής ΑΟΖ στη νοτιοανατολική Μεσόγειο επιβάλλει τη μερική μετατόπιση της ζώνης ευθύνης ή ορθότερα περιοχής στρατηγικού και εθνικού ενδιαφέροντος ώστε να συμπεριλαμβάνει την ανατολική Μεσόγειο ως ένα πιθανό πεδίο αντιπαράθεσης του ελληνικού στόλου για την υπεράσπιση του συμπλέγματος Καστελόριζου και της ΑΟΖ που εκτείνεται στη Αν. Μεσόγειο θάλασσα νότια και νοτιοανατολικά της Κρήτης.

Γι’ αυτό το λόγο το Π.Ν. του μέλλοντος θα πρέπει να έχει την ικανότητα να διεξάγει επιχειρήσεις τόσο σε παράκτια ύδατα όσο και στην ανοιχτή θάλασσα και επομένως θα πρέπει να έχει τις κατάλληλες μονάδες και για τα δύο αυτά πεδία.

Σήμερα η δύναμη κρούσης του Πολεμικού Ναυτικού αποτελείται από 13 Φρεγάτες, 11 Υποβρύχια, 17 ΤΠΚ και 10 Κ/Φ όπως φαίνεται στον παρακάτω πίνακα, που πλαισιώνονται από αριθμό βοηθητικών πλοίων και αποβατικών καθώς και από το αεροπορικό σκέλος με ελικόπτερα και αεροσκάφη. Η ηλικία των περισσότερων μονάδων κρούσης προσεγγίζει τα σαράντα έτη και θα χρειαστεί στο άμεσο μέλλον να αντικατασταθούν με νέες φέρνοντας τις επιχειρησιακές δυνατότητες του στόλου στον 21^ο αιώνα.

Τύπος	Κλάση	Αριθμός	Έτος εισαγωγής σε υπηρεσία	Ηλικία το 2023
Φρεγάτες	ΜΕΚΟ 200 ΗΝ	4	1992-1998	31-25
Φρεγάτες	Standard (Upg)	6	1978-1982	45-41
Φρεγάτες	Standard	3	1979-1983	44-40
ΤΠΚ	S-Vita	7	2005-2022	18-1
ΤΠΚ	Combattante IIIb	5	1980-1982	43-41
ΤΠΚ	Combattante IIIa	4	1977-1978	46-45
ΤΠΚ (νυν Κ/Φ)	S-148	3	1973-1974	50-49
Υ/Β	Type 214	4	2010-2015	13-8
Υ/Β	Type 209/1200 AIP	1	1979	44
Υ/Β	Type 209/1200	3	1979-1980	44-43
Υ/Β	Type 209/1100	3	1972	51
Κ/Φ	HSY-56	2	1995	28
Κ/Φ	HSY-56A	4	2003-2005	20-18
Κ/Φ	Osprey-55	2	1990	33
Κ/Φ	Asheville	2	1969	56

  Πίνακας 1

Τον τελευταίο ενάμιση χρόνο παρατηρείται πράγματι μια συνολική προσπάθεια αναβάθμισης και ανανέωσης των ενόπλων δυνάμεων με κύριους άξονες το ναυτικό και την αεροπορία ενώ έπεται και η ενίσχυση του Σ.Ξ. τα επόμενα χρόνια. Κάνοντας μια μικρή παρένθεση με τα προγράμματα που έχουν εξαγγελθεί και τις πάγιες ανάγκες όλων των κλάδων σε συνάρτηση με το ρευστό γεωπολιτικό περιβάλλον το ύψος των προγραμμάτων που θα υπογραφούν μέχρι το τέλος της δεκαετίας ίσως ξεπεράσουν τα 20 δις ευρώ.

Το ΠΝ σε σχέση με τους άλλους δύο κλάδους των Ε.Δ. ήταν αυτό που το 60% του στόλου έχρηζε αντικατάστασης λόγω παλαιότητας του υλικού. Στο πλαίσιο αυτό έχει ξεκινήσει το φιλόδοξο σχέδιο αντικατάστασης και εκσυγχρονισμού των κύριων μονάδων με αρχική και ίσως ανελαστική χρηματοδότηση ύψους 5,5 δις ευρώ. Στην πρώτη φάση μετά από σκληρή μάχη αναδείχθηκε νικήτρια η NAVAL GROUP με τις φρεγάτες FDI HN παίρνοντας ένα συμβόλαιο 3 δις για τρεις φρεγάτες με ενισχυμένες δυνατότητες αντιαεροπορικού πολέμου. Στη δεύτερη φάση την οποία διανύουμε βλέπουμε πάλι να κονταροχτυπιούνται πολύ αξιόλογες σχεδιάσεις κάνοντας ευχάριστα δύσκολο το έργο των επιτελών στην τελική επιλογή η οποία θα κριθεί στις λεπτομέρειες.

Σύμφωνα με την τελευταία αναθεώρηση του Π.Ν. ο στόλος των κύριων σκαφών πρέπει να αποτελείται από 18 μονάδες στο σύνολο με επιθυμητό συνδυασμό 12 φρεγατών και 6 κορβετών. Καταρχήν η αύξηση του στόλου από τις 13 στις 18 μονάδες παρ ότι φαντάζει οικονομικά δύσκολο δεν είναι αδύνατη. Επίσης πρέπει να διακρίνουμε τις ανάγκες και τις διαφορές του δικού μας ναυτικού και των υπόλοιπων Νατοΐκών ναυτικών.

Με εξαίρεση το ναυτικό των ΗΠΑ όπου διατηρεί τη πρωτοκαθεδρία ως η Νο1 στρατιωτική δύναμη με ταυτόχρονη παρούσια σε όλο τον κόσμο διαθέτωντας έναν στόλο 300 μονάδων, οι υπόλοιπες μεγάλες ναυτικές δυνάμεις της γηραιάς ηπείρου κάποιες από τις οποίες με υπερπόντιες κτήσεις όπως το Η.Β, η Γαλλία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Γερμανία και η Ιταλία (σε μικρότερο βαθμό έναντι των άλλων χωρών) διαθέτουν περιορισμένο αριθμό ναυτικών μονάδων.

Μετά την πτώση της ΕΣΣΔ υπήρξε μια συρρήκνωση των στρατιωτικών τους δυνατοτήτων συνολικά, μιας και η υπαρκτή απειλή έπαψε να υφίσταται από το 1990 και μετά μέχρι και το 2022 όπου ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε την πεποίθηση αυτή.

Ο κύριος αντίπαλος των δυτικών ευρωπαϊκών ναυτικών ήταν ο στόλος της ΕΣΣΔ ο οποίος για μεγάλο διάστημα ήταν ανενεργός λόγω της οικονομικής κρίσης της νέας τότε Ρωσίας. Ακόμα και σήμερα όπου το ρώσικο ναυτικό έχει εντάξει πολλές νέες μονάδες στο ενεργητικό του θα πρέπει να θεωρείται ένας υπολογίσιμος αλλά όχι τρομακτικός αντίπαλος για τα νατοϊκά ναυτικά για τρεις κυρίως λόγους.

Πρώτον: Κανένα Νατοϊκό ναυτικό δεν θα αντιμετωπίσει μόνο του τον ρώσικο στόλο σε μια πιθανή αντιπαράθεση.

Δεύτερον: Τα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη ανήκουν πια στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ.

Τρίτον: Οι στόλοι της βαλτικής και της Μαύρης θάλασσας έχουν το βασικό μειονέκτημα ότι είναι εγκλωβισμένοι σε κλειστές θάλασσες και μπορούν εύκολα να καταστραφούν ακόμη και από οπλικά συστήματα ξήρας εάν προσπαθήσουν να βγουν στην ανοιχτή θάλασσα. Ο μεν στο στενό της Κοπενχάγης και ο δε στον Βόσπορο και στα Δαρδανέλια. 

Με γνώμονα το ουσιαστικά ανελαστικό ύψος της χρηματοδότησης για την αγορά τεσσάρων κορβετών και εκσυγχρονισμό των τεσσάρων ΜΕΚΟ, ο μόνος τρόπος για την επίτευξη της οροφής των μονάδων είναι η διατήρηση σε υπηρεσία ορισμένου αριθμού φρεγατών Standard.

Σε δέκα περίπου χρόνια από σήμερα ο ελληνικός στόλος θα αποτελείται από 14-16 κύριες μονάδες:

3-4 φρεγάτες FDI HN εφόσον ασκήθει η προαίρεση μέχρι το καλοκαίρι του 2023. Εδώ για πολλοστή φορά να σημειώσουμε πως η μη άσκηση της προαίρεσης για το 4ο πλοίο είναι ένα εγκληματικό λάθος.

4 νέες κορβέτες, είτε Gowind 2800 HN είτε FcX-30 HN.

4 εκσυγχρονισμένες ΜΕΚΟ 200. Ο εκσυγχρονισμός επιβάλλεται να ξεκινήσει έστω και μετά από καθυστερήσεις πολλών ετών γιατί ο στόλος έχει ανάγκη και από ικανούς αριθμούς μονάδων.

4 up-gunned εκσυγχρονισμένες φρεγάτες Standard (τις αναφέρουμε ως up-gunned και στις παρακάτω γραμμές θα τεκμηριώσουμε περαιτέρω τα γραφόμενα μας). Προς αποφυγή παρεξηγήσεων δεν εισηγούμαστε έναν νέο εκσυγχρονισμό των φρεγατών Standard αλλά μια εκ των ενόντων αξιοποίηση οπλικών συστημάτων στις φρεγάτες Standard που θα παραμείνουν σε υπηρεσία ως τα τέλη της τρέχουσας δεκαετίας από αυτές που θα αποσυρθούν σε πρώτο χρόνο.

Upgunned Standard

Τον φεβρουάριο του 2003 υπογράφτηκε το συμβόλαιο εκσυγχρονισμού 6 φρεγατών Standard με την Thales ύψους 381.575.580 εκ ευρώ και έλαβε χώρα στα ναυπηγεια Σκαραμαγκά μεταξύ των ετών 2004-2009. Το πρόγραμμα είχε ως πυρήνα την τοποθέτηση του σύγχρονου συστήματος διαχείρησης μάχης TACTICOS, το οποίο τοποθετούνταν σε όλες τις μονάδες της εποχής, S-VITA, HSY-56A, Combattante II, την αντικατάσταση συγκεκριμένων ηλεκτρονικών συστημάτων και την πλήρη αποκατάσταση του μηχανολογικού εξοπλισμού. Με το πέρας του προγράμματος 6 πλοία απέκτησαν τα παρακάτω συστήματα:

• Ε/Ο σύστημα παρατήρησης και ελέγχου πυρός MIRADOR
• Αντικατάσταση του παλιού ραντάρ επιφανείας με το σύγχρονο SCOUT Mk2 LPI
• Αναβάθμιση του ραντάρ επιφανείας και ελέγχου πυρός WM25
• Αναβάθμιση του ραντάρ αέρος μέγαλης εμβέλειας 2D LW08
• Εγκατάσταση του συστήματος διαχείρησης μάχης TACTICOS
• Αντικατάσταση του συστήματος Η/Π με το EDO CS-3701 (ESM)
• Εγκατάσταση συστήματος παραπλάνησης ALEX
• Εγκατάσταση (σε τρία πλοία) συστήματος INMARSAT FLEET 77
• Προσθήκη δέκτη GPS.
• Αντικατάσταση του Ολοκληρωμένου Συστήματος Επικοινωνιών
• Αναβάθμιση του ραντάρ παρακολούθησης και φωτισμού STIR 1.8

Τα πλοία που δέχθηκαν τον παραπάνω εκσυγχρονισμό ήταν τα: Φ/Γ ΕΛΛΗ, Φ/Γ ΛΗΜΝΟΣ, Φ/Γ ΑΔΡΙΑΣ, Φ/Γ ΑΙΓΑΙΟΝ, Φ/Γ ΝΑΒΑΡΙΝΟΝ και Φ/Γ ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ.

Να σημειώσουμε εδώ άλλα δύο σημαντικά ορόσημα.

1. Η συμφωνία με τα ΗΑΕ όπου είχαμε τη ευκαιρία να σκουπίσουμε όλα τα διαθέσιμα ανταλλακτικά.
2. το πρόγραμμα Κύκνος ΙΙ όπου με την ευγενική χορηγία του ιδρύματος Λασκαρίδη έχει γίνει η αντικατάσταση των ηλεκτροπαραγωγών ζευγών στις φρεγάτες ΕΛΛΗ, ΛΗΜΝΟΣ και ΑΔΡΙΑΣ.

Αυτά τα δύο μαζί με τον σταδιακό παροπλισμό των υπολοίπων πλοίων της κλάσης σε ελληνική υπηρεσία θα βοηθήσουν τα εναπομείναντα τέσσερα πλοία να παραμείνουν για επιπρόσθετο καιρό σε υπηρεσία.

Τα πλοία ακόμα και μετά τον εκσυγχρονισμό τους δυστυχώς δεν δέχθηκαν καμία παρέμβαση εκσυγχρονισμού στον οπλισμό τους αλλά ούτε και στον Α/Υ εξοπλισμό με αποτέλεσμα να διαθέτουν το παλιό σόναρ γάστρας SQS-505 το οποίο έχει περιορισμένες δυνατότητες και εγγενείς αδυναμίες λόγω παλαιότητας, επομένως αναλόγως των κονδυλίων τα πλοία θα γίνουν up-gunned κύριως για πόλεμο επιφανείας (ASuW) και δευτερευόντως για AAW ενώ στον ASW πόλεμο θα βασίζονται κυρίως στο οργανικό ελικόπτερο και σε άλλα πλοία.

Ως εκ τούτων μια up-gunned φρεγάτα θα έχει την ακόλουθη διαμόρφωση.

2 πυροβόλα Compatto 76mm.  Το δεύτερο πάνω από το ελικοδρόμιο όπως στις Φ/Γ ΕΛΛΗ και ΛΗΜΝΟΣ.

2 CIWS Phalanx εκατέρωθεν μπροστά από το ελικοδρόμιο όπως στις Φ/Γ ΕΛΛΗ και ΛΗΜΝΟΣ.

Οι παραπάνω αλλαγές ουσιαστικά μπορούν να γίνουν με σχετικά περιορισμένο κόστος και τα πλεονάζοντα συστήματα θα προέλθουν από τα αδελφά πλοία που θα αρχίσουν να παροπλίζονται με την είσοδο σε υπηρεσία των νεότευκτων πλοίων.

Μέ ένα επιπρόσθετο κόστος προτείνεται η αγορά και εγκατάσταση ενός εκτοξευτή RAM με βλήματα Block 2 στη θέση του εκτοξευτή ΜΚ29. Με αυτό τον τρόπο τα πλοία υπεδιπλασιάζουν τα Α/Α βλήματα έτοιμα προς εκτόξευση και παράλληλα αποκτούν απαράμιλλη αντιβληματική άμυνα σε συνδυασμό με τα δύο Phalanx. Τα RAM σε μελλοντίκη απόσυρση των πλοίων θα χρησιμοποιηθούν στα επόμενα του στόλου χωρίς να χάνεται η επιχειρησιακή τους αξία.

Μια τέτοια upgunned standard θα διέθετε επιπρόσθετες δυνατότητες σε ένα στολίσκο με άλλες φρεγάτες και κορβέτες του ΠΝ ενώ η ύπαρξη ουσιαστικά 3 CIWS θα βελτίωνε την συνολική αντιβληματική προστασία σε ένα μελοντικό πεδίο και όλα αυτά με ένα κόστος 60-80 εκατ. ευρώ. Από πλευράς αισθητήρων και ηλεκτρονικών θα παρέμεναν σε παρωχημένο τεχνολογικό επίπεδο με εξαίρεση το Τακτικό Σύστημα TACTICOS.

Η παραπάνω λύση των upgunned standard θα πρέπει να θεωρείται αποκλειστικά βραχυπρόθεσμη λύση για συμπλήρωση του απαιτούμενου αριθμού κύριων μονάδων. Από το 2030 και ύστερα ο στόλος του ΠΝ θα πρέπει να αρχίσει να ανανεώνεται με νέας ναυπήγησης μονάδες.

Στη νέα φάση αυτή ανανέωσης του στόλου με 6-8 νέες μονάδες στο επίκεντρο θα της αξιολόγησης πρέπει να βρεθούν σχεδιάσεις όπως η αμερικάνικη FFG-62 της κλάσης Constellation, μια επιμηκυμένη έκδοση της FDI όπως έχει παρουσιαστεί, έκδοχο της ευρωπαϊκής κορβέτας EPC στην οποία μετέχουμε από τη φάση της σχεδίασης, η νέα Ολλανδο-Βελγική φρεγάτα ή η βρετανική Type 31 ή κάποια άλλη μεταγενέστερη σχεδιάση.

Ανακεφαλαιώνοντας, από τον παραπάνω πίνακα και τις ηλικίες των μονάδων κρούσης του ΠΝ διαφαίνεται πως το κύριο εξοπλιστικό βάρος των συνολικών αναγκών των Ενόπλων Δυνάμεων οφείλει να δοθεί στο ΠΝ και τούτο γιατί:

Οφείλει να αντικαταστήσει 6 γηρασμένα υποβρύχια τύπου «209».

Να προχωρήσει στη ναυπήγηση τουλάχιστον 4+2 νέων φρεγατών στα μέσα με τέλη της τρέχουσας δεκαετίας ώστε να αντικαταστήσει τις εναπομείναντες τελευταίες φρεγάτες τύπου Standard και τέλος,

Να ανανεώσει τον στόλο Ταχέων Σκαφών Κατευθυνομένων Βλημάτων με νέα σκάφη στη θέση των σημερινών Combattante.