Στις 28 Φεβρουαρίου δημοσιεύσαμε το άρθρο «Αντιαρματικό σύστημα FGM-148 Javelin: Περιγραφή και επιδόσεις» (δείτε ΕΔΩ), ένα από τα συστήματα με τα οποία οι ΗΠΑ ενισχύουν την ουκρανική άμυνα κατά της ρωσικής εισβολής. Εκτός του FGM-148 Javelin, σύμφωνα πάντα με δημοσιεύματα του διεθνούς τύπου, η Ουκρανία ενισχύεται και με φορητά αντιαεροπορικά συστήματα FIM-92 Stinger. Τα Stinger δεν είναι άγνωστα στην Ελλάδα καθώς υπηρετούν στον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ) εδώ και πολλά χρόνια. Αντικείμενο του άρθρου είναι η παρουσίαση του συστήματος, των επιδόσεων του και των τελευταίων εξελίξεων που αφορούν στην εξέλιξη του, ιδιαίτερα ως σύστημα αντιμετώπισης UAV, κάτι που εκ των πραγμάτων έχει ενδιαφέρον για τον ΕΣ, λόγω της υπαρκτής απειλής των τουρκικών UAV.
To βλήμα Stinger είναι κατευθυνόμενο, υπέρυθρης καθοδήγησης (παθητική), δηλαδή ακολουθεί την εκπομπή θερμότητας από το στόχο. Αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1970, ως αντικαταστάτης των FIM-43 Redeye, και εντάχθηκε σε υπηρεσία το 1981. Σήμερα, υπηρετεί σε πάνω από 30 χώρες. Το πρόγραμμα του Stinger έλαβε έγκριση ανάπτυξης το 1971. Η πρώτη δοκιμή έγινε το Νοέμβριο του 1973, ενώ η πρώτη δοκιμή από εκτοξευτή έγινε τον Ιούλιο του 1975. Η παραγωγή ξεκίνησε το 1978, ενώ το 1981 το σύστημα χαρακτηρίστηκε ως αρχικά επιχειρησιακά ικανό. Έκτοτε, το σύστημα έχει υποστεί σειρά βελτιώσεων, ενώ έχει ενσωματωθεί για χρήση και σε πλατφόρμες, όπως ελικόπτερα (ATAS : Air-to-Air Stinger) και οχήματα (Avenger, M6 Linebacker).
To 1981 παρουσιάστηκε η έκδοση FIM-92B Stinger POST (Passive Optical Seeker Technique), στην οποία ο υπέρυθρος ερευνητής αντικαταστάθηκε από ερευνητή υπερύθρων/υπεριώδους ακτινοβολίας για μεγαλύτερη αντοχή στα πυροτεχνικά αντίμετρα. Η παραγωγή της συγκεκριμένης έκδοσης τερματίστηκε το 1987 υπέρ την έκδοση FIM-92C Stinger RMP (Reprogrammable Micro-Processor). Στην έκδοση FIM-92C Stinger RMP η αντοχή των βλημάτων στις παρεμβολές αυξήθηκε ακόμα περισσότερο με την ενσωμάτωση ενός ισχυρού υπολογιστή ψηφιακής τεχνολογίας και την υιοθέτηση νέου λογισμικού, εύκολα και γρήγορα προγραμματιζόμενου στην περίπτωση εμφάνισης νέων απειλών (αντιμέτρων).
Η παραγωγή των FIM-92C Stinger RMP τερματίστηκε το 1991, όταν ξεκίνησε η παραγωγή της έκδοσης FIM-92D Stinger RMP, με ακόμα πιο έντονα χαρακτηριστικά ανθεκτικότητας στα εχθρικά αντίμετρα. Το 1995 η παραγωγή της έκδοσης FIM-92D Stinger RMP τερματίστηκε και ξεκίνησε η παραγωγή της έκδοσης FIM-92E Stinger RMP Block.1. Στην έκδοση FIM-92E το βλήμα ενσωματώνει αισθητήρα και βελτιωμένο λογισμικό ελέγχου πτήσης, για τη βελτίωση της πτητικής συμπεριφοράς του βλήματος. Επίσης, το βλήμα απέκτησε βελτιωμένη ικανότητα αναχαίτισης UAV, πυραύλων τεχνολογίας Cruise και ελαφρών ελικοπτέρων. Η έκδοση FIM-92F είναι βελτίωση λογισμικού της FIM-92E, ενώ οι εκδόσεις FIM-92G και FIM-92H αφορούν σε βλήματα της έκδοσης FIM-92D αναβαθμισμένα στις εκδόσεις FIM-92E και FIM-92F αντίστοιχα.
Μετά την ακύρωση του προγράμματος ανάπτυξης της έκδοσης FIM-92I Stinger RMP Block.2 (το 2002), η οποία θα ενσωμάτωνε τον προηγμένο ερευνητή του βλήματος αέρος-αέρος AIM-9X Sidewinder, για αυξημένο μέγιστο βεληνεκές και μεγαλύτερη ανθεκτικότητα στις παρεμβολές, αναπτύχθηκαν οι εκδόσεις FIM-92J και FIM-92K, ως μια ενδιάμεση λύση μέχρι την έλευση του αντικαταστάτη των FIM-92 Stinger. Το Νοέμβριο του 2020 ο Αμερικανικός Στρατός εξέδωσε Αίτημα για Πληροφορίες (RFI) για το πρόγραμμα αντικατάστασης των FIM-92 Stinger. Σύμφωνα με το αιτιολογικό κομμάτι του αιτήματος ο Αμερικανικός Στρατός αναφέρει ότι οι τρέχουσες εκδόσεις του Stinger θα καταστούν παρωχημένες το 2023. Ο διαγωνισμός για την αξιολόγηση των υποψήφιων συστημάτων και την επιλογή του νικητή θα γίνει το 2026.
Μέχρι τότε τα εν υπηρεσία βλήματα Stinger δεν θα αφεθούν στη μοίρα τους, αλλά θα υποστούν πρόγραμμα επέκτασης της επιχειρησιακής ζωής τους, έτσι ώστε να παραμείνουν ικανά μέχρι το 2026 και αργότερα, μέχρι δηλαδή την αντικατάσταση τους από το νέο σύστημα. Η προσπάθεια επέκτασης της επιχειρησιακής ζωής των εν υπηρεσία Stinger δεν είναι νέα. Για παράδειγμα, η έκδοση FIM-92J αφορά στην αντικατάσταση παλαιότερων υπό-συστημάτων, η υποστήριξη των οποίων είχε τερματιστεί, με νέα και ικανότερα υπό-συστήματα, και στην επέκταση του ορίου επιχειρησιακής ζωής τους κατά 10 χρόνια. Η έκδοση FIM-92K είναι βελτίωση της FIM-92J με ικανότητα χρήσης του συστήματος ζεύξης δεδομένων του μητρικού οχήματος, για στόχευση, αντί του ερευνητή του βλήματος.
Στις 9 Απριλίου ο Αμερικανικός Στρατός ανακοίνωσε ένα σημαντικό πρόγραμμα για τους Stinger: Την υπογραφή σύμβασης ύψους $ 92,4 εκατομμυρίων με την Lockheed Martin Sippican για την προμήθεια Stinger με τους νέους πυροκροτητές M934E6 και M934E7. Ο M934E6 είναι σύνθετος, ηλεκτρομηχανικά, και ολοκληρώνει, σ’ ένα σύστημα, υβριδικά μικρό-ηλεκτρονικά, αδρανειακά και φυγόκεντρα συστήματα, καθώς και ήλεκτρο-εκρηκτικά συστήματα. Ο M934E7 ενσωματώνει αισθητήρα προσέγγισης τύπου RADAR (Radio Detection and Ranging) και σύμμορφες κεραίες επί της πολεμικής κεφαλής. Η ενσωμάτωση πυροκροτητών προσέγγισης και νέων πολεμικών κεφαλών με σύμμορφες κεραίες θα αυξήσουν την ικανότητα των Stinger να αναχαιτίζουν UAV με τη μέθοδο της πυροδότησης κατά την προσέγγιση. Το πρόγραμμα θα ολοκληρωθεί το Νοέμβριο του 2025.
Εκτός των βελτιωμένων βλημάτων ο Αμερικανικός Στρατός επιδιώκει την περαιτέρω αύξηση της αποτελεσματικότητας των Stinger μέσω της βελτίωσης της επίγνωσης της κατάστασης. Στις αρχές Σεπτεμβρίου του 2019 ο Αμερικανικός Στρατός παρουσίασε τις δυνατότητες του συστήματος ETAK (Enhanced Target Acquisition Kit) το οποίο έχει σχεδιαστεί προκειμένου να παρέχει, ημέρα και νύχτα, ακριβή εικόνα, ανίχνευση και πρόκτηση στόχου στους χρήστες των Stinger. Το ETAK προσαρμόζεται στον εκτοξευτή, αυξάνει κατακόρυφα την επίγνωση της κατάστασης και επιτρέπει την έγκαιρη και εύστοχη προσβολή της απειλής. Το σύστημα συνοδεύεται από φορητό υπολογιστή για έλεγχο και διοίκηση και σύστημα αναγνώρισης των φίλιων από τις εχθρικές δυνάμεις. Τέλος, το Μάρτιο του 2021, η Raytheon ανακοίνωσε ότι πραγματοποίησε επιτυχημένη βολή Stinger από εκτοξευτή FGM-148 Javelin.
Πιστεύουμε ότι αυτές οι εξελίξεις παρουσιάζουν ενδιαφέρον για τον ΕΣ, σε σχέση πάντα με την αντιμετώπιση της απειλής των τουρκικών UAV. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι η Τουρκία έχει εντάξει σε υπηρεσία το δικό της βλήμα, αντίστοιχο του Stinger, το PorSav. Το PorSav έχει ενταχθεί στον Τουρκικό Στρατό με το σύστημα Sungur και αντικαθιστά Atilgan και Zipkin (αμφότερα με Stinger). Το Sungur ενσωματώνει δύο (2) διπλούς εκτοξευτές σε όχημα Vuran (4 x 4) της BMC. Το σύστημα μπορεί να εκτελεί βολές σε κίνηση, ημέρα και νύχτα, ενώ ο πύργος είναι εφοδιασμένος και με ηλεκτρονικά συστήματα εντοπισμού, αναγνώρισης και ανίχνευσης στόχων. Το PorSav επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές περί τα 6 χιλιόμετρα και μέγιστο ύψος εμπλοκής 4 χιλιόμετρα. Ενσωματώνει υπέρυθρο ερευνητή, πολεμική κεφαλή υψηλής εκρηκτικότητας βάρους 3 κιλών και κινητήρα στερεού καυσίμου.
Σύμφωνα με βεβαιωμένες παραγγελίες και παραλαβές, όπως αυτές προκύπτουν από ανακοινώσεις της αμερικανική DSCA (Defense Security Cooperation Agency), η Ελλάδα απέκτησε, το 1988, 1.500 βλήματα και 500 εκτοξευτές, έναντι $ 124 εκατομμυρίων. Σύμφωνα με δημοσιεύματα του ελληνικού αμυντικού τύπου το 1988 η Ελλάδα αγόρασε 476 εκτοξευτές, 1.000 βλήματα FIM-92B Stinger POST και 1.150 βλήματα FIM-92C Stinger RMP. Οι παραδόσεις πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 1989-1994. Άλλα 200 βλήματα αγοράστηκαν το 2001 και παρελήφθησαν την περίοδο 2003-2004. Άλλες αναφορές του ελληνικού αμυντικού τύπου αναφέρουν ότι οι εν υπηρεσία σκανδάλες είναι 631-664, ενώ το απόθεμα βλημάτων ανέρχεται στα 3.572, εκ των οποίων 1.000 της έκδοσης FIM-92Β Stinger POST, 1.150 της έκδοσης FIM-92C Stinger RMP και 1.322 της έκδοσης FIM-92E Stinger RMP Block.1.
Εκτός της φορητής έκδοσης ο ΕΣ χρησιμοποιεί βλήματα Stinger και στα συστήματα ASRAD Hellas. Η σύμβαση ύψους $ 134 εκατομμυρίων, για 54 ASRAD Hellas, υπογράφηκε τον Αύγουστο του 2000. Οι παραδόσεις ξεκίνησαν τον Ιούνιο του 2004 και ολοκληρώθηκαν τον Ιούλιο του 2006. Η σύμβαση του 2000 προέβλεπε την τοποθέτηση του συστήματος σε οχήματα MB-290, αλλά επειδή τελικά το σύστημα αποδείχθηκε βαρύ για τα οχήματα, το Φεβρουάριο του 2001 αποφασίστηκε να τοποθετηθούν σε οχήματα M-1097A2. Το δικαίωμα προαίρεσης, που προέβλεπε η αρχική σύμβαση, για άλλα 54 συστήματα δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Για τον εξοπλισμό των ASRAD Hellas αγοράστηκαν, στα τέλη του 2000 και έναντι ποσού $ 47,5 εκατομμυρίων, 432 βλήματα FIM-92C Stinger RMP, τα οποία παρελήφθησαν την περίοδο 2004-2006.
Το Stinger είναι ελαφρύ και εύκολο στην χρήση του. Ζυγίζει 15,19 κιλά (πλήρες σύστημα, 10,1 κιλά είναι το βάρος του βλήματος) και το μήκος του είναι 1,52 μέτρα. Το βάρος της πολεμικής κεφαλής υψηλής εκρηκτικότητας είναι 1 κιλό με εκρηκτική ύλη HTA-3 (μείγμα HMX, TNT και σκόνης αλουμινίου). Εκτός του βλήματος και του κανίστρου, το σύστημα ενσωματώνει σκοπευτικό, συγκρότημα σκανδάλης και σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού AN/PPX-1. Το μέγιστο δραστικό βεληνεκές είναι 4,8 χιλιόμετρα, ενώ το μέγιστο επιχειρησιακό υψόμετρο είναι 3,8 χιλιόμετρα. Η έξοδος του βλήματος από το κάνιστρο επιτυγχάνεται με τη χρήση ενός μικρού κινητήρα. Η ενεργοποίηση του κύριου κινητήρα στερεού καυσίμου γίνεται από απόσταση ασφαλείας από το χειριστή. Ο κύριος κινητήρας παράγει μέγιστη ταχύτητα Mach 2,6.
Κατά την προετοιμασία του συστήματος για χρήση, στο συγκρότημα της σκανδάλης τοποθετείται η μονάδα BCU (Battery Coolant Unit), η οποία διοχετεύει αεριούχο αργό στον ερευνητή για να τον ψυχράνει. Επίσης, ενσωματώνει μπαταρία για την παροχή της αναγκαίας ενέργειας. Η μονάδα BCU παρέχει ψύχρανση και ενέργεια για 45 δευτερόλεπτα, χρόνος εντός του οποίου πρέπει να εκτελεστεί η βολή, διαφορετικά απαιτείται νέα μονάδα BCU (το σύστημα αναγνώρισης φίλου ή εχθρού ενσωματώνει δική του μπαταρία). Μόλις το βλήματα εκτοξευτεί αναπτύσσονται τα πτερύγια ελέγχου πτήσης. Κατά το πρώτο στάδιο ο κινητήρας επιταχύνει το βλήμα και φτάνει σε τυπική ταχύτητα Mach 2,2, εντός δύο (2) δευτερολέπτων. Στη συνέχεια το βλήμα διατηρεί την ταχύτητα αυτή ή φτάνει στη μέγιστη των Mach 2,6 (σε συγκεκριμένη τροχιά) μέχρι την προσβολή του στόχου. Αν δεν προσβληθεί στόχος το βλήμα αυτοκαταστρέφεται 17 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευση του.
