Το αντιαρματικό Carl Gustaf M2, της σουηδικής Saab, είναι ένα Πυροβόλο Άνευ Οπισθοδρομήσεως (ΠΑΟ) που βρίσκεται σε υπηρεσία από τον Ελληνικό Στρατό (ΕΣ) εδώ και 26 χρόνια (1.988 εκτοξευτές παρελήφθησαν το 1995 από τα αποθέματα της Γερμανίας). Τα Carl Gustav ανήκουν στο διαμέτρημα των 84 χιλιοστών και έχουν αποδειχθεί ικανά και αξιόπιστα αντιαρματικά συστήματα, ενώ η εξέλιξη τους έχει οδηγήσει από την αρχική έκδοση Μ1 (1948), στην έκδοση M2 (1964), μετά στην έκδοση M3 (1991) και τέλος στην έκδοση M4 (2014). Το ερώτημα που μας έχουν θέσει πολλάκις οι αναγνώστες μας είναι αν τα ελληνικά M2 μπορούν να αναβαθμιστούν στο ανώτερο επίπεδο M4. Ερευνήσαμε το ζήτημα και μιλήσαμε με την Saab θέτοντας ακριβώς αυτό το ερώτημα. Η απάντηση που πήραμε είναι ότι η αναβάθμιση των Μ2 στο επίπεδο Μ4 δεν είναι εφικτή, αλλά τα M2 μπορούν να αυξήσουν την αξία τους στο πεδίο μάχης έμμεσα, μέσω της χρήσης των πυρομαχικών των M4, τα οποία ενδείκνυται για διαφορετικές αποστολές (αντιαρματικής άμυνας, κατά προσωπικού και προστατευμένων στόχων, παραγωγής καπνού και φωτισμού του πεδίου μάχης).

Συγκεκριμένα, όπως μας εξήγησε η Saab, το εργοστασιακό υλικό κατασκευή και η όλη εργονομία του M2 δεν επιτρέπουν την ενσωμάτωση των βελτιώσεων της έκδοσης M4 (τα M2 είναι κατασκευασμένα από ατσάλι, ενώ τα M4 από αλουμίνιο και τιτάνιο, κάτι που έχει επιφέρει μεγάλη μείωση του βάρους του M4 σε σχέση με το M2). Όπως μας είπαν, ακόμα και η προσπάθεια αναβάθμιση των M2 στο κοντινότερο δυνατό επίπεδο του M4 θα ήταν οικονομικά ασύμφορη και χρονοβόρα, καθώς μια τέτοια έκδοση δεν έχει αναπτυχθεί, άρα πρώτα θα πρέπει να αναπτυχθεί και να δοκιμαστεί και φυσικά κάποιος πρέπει να πληρώσει τα έξοδα της όλης διαδικασίας. Επιστρέφοντας στην ελληνική περίπτωση, θα πρέπει να πούμε ότι τα ελληνικά M2 συνοδεύονται από 1.950 διόπτρες νυχτερινής, παθητικής σκόπευσης και ενίσχυσης ειδώλου με τη σύμβαση να υπογράφονται τον Μάιο του 2017. Είχε προηγηθεί το 2002 η υπογραφή της σύμβασης προμήθειας 450 σκοπευτικών διοπτρών ημέρας και η πραγματοποίηση εργασιών τροποποίησης των σκοπευτικών διαφραγμάτων των διοπτρών ώστε οι εκτοξευτές να μπορούν να βάλλουν τα πυρομαχικά HEAT-551.

Ως προς το απόθεμα των πυρομαχικών, το Νοέμβριο του 1999 υπογράφηκαν δύο (2) συμβάσεις για την προμήθεια συνολικά 21.400 αντιαρματικών βλημάτων υψηλής εκρηκτικότητας HEAT-551. Η πρώτη σύμβαση ανατέθηκε στην κατασκευάστρια εταιρεία και αφορούσε στην προμήθεια 4.400 βλημάτων, ενώ η δεύτερη, συνολικού ύψους € 27.400.000, ανατέθηκε στα ΕΑΣ (Ελληνικά Αμυντικά Συστήματα) και αφορούσε στην προμήθεια 17.000 βλημάτων. Οι παραδόσεις των 4.400 βλημάτων της πρώτης σύμβασης ολοκληρώθηκαν το 2001, ενώ οι παραδόσεις των 17.000 βλημάτων της δεύτερης σύμβαση ολοκληρώθηκαν το 2005. Σύμφωνα με τα ΕΑΣ το HEAT-551 είναι αποτελεσματικό κατά τεθωρακισμένων οχημάτων, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί και κατά καλά προστατευμένων στόχων όπως είναι οι οχυρώσεις και τα αποβατικά σκάφη. Έχει δραστικό βεληνεκές 400 και 700 μέτρα, κατά κινούμενων και στατικών στόχων αντίστοιχα. Ζυγίζει 3,2 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 254 μέτρα το δευτερόλεπτο και έχει διατρητική ικανότητα 350 χιλιοστών θωράκισης RHA.

Όπως προαναφέραμε, όπως μας ενημέρωσε η Saab, οι εργονομικές διαφορές μεταξύ του M2 και του M4 είναι τέτοιες που τεχνικά δεν επιτρέπουν την αναβάθμιση των M2 σε M4. Με άλλα λόγια, αυτές οι αλλαγές και οι βελτιώσεις καθιστούν το M4 ένα διαφορετικό όπλο, σε σχέση πάντα με την έκδοση M2. Για παράδειγμα, το M2 ζυγίζει (χωρίς το πυρομαχικό) 14,2 κιλά, ενώ το Μ4 μόλις 6,7 κιλά. Διαφορά υπάρχει και στο μήκος των δύο (2) εκδόσεων όπου το μεν Μ2 έχει ολικό μήκος 1,13 μέτρα, ενώ το μήκος του M4 είναι ένα (1) μέτρο. Επίσης διαφέρουν και στο υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένα. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι και η έκδοση M3 διαφέρει από την M2 σε αρκετά σημεία, όπως είναι το βάρος, που το Μ3 είναι ελαφρύτερο κατά 4 κιλά περίπου, αλλά και στο υλικό κατασκευής. Οι φωτογραφίες-λεζάντες που ακολουθούν προέρχονται από την Saab και απεικονίζουν-περιγράφουν όλες τις βελτιώσεις που ενσωματώνουν τα Carl Gustaf Μ4: (το κείμενο συνεχίζεται μετά τις φωτογραφίες)

Κι αφού το M2 δεν μπορεί να αναβαθμιστεί, τι άλλο μπορεί να γίνει προκειμένου, αυτό το πολύτιμο όπλο για το Πεζικό, να επαυξήσει τη μαχητική του ικανότητα και αξία; Η απάντηση είναι τα πυρομαχικά. Για την ακρίβεια τα διαφορετικά πυρομαχικά που έχουν αναπτυχθεί, όλα τους στο διαμέτρημα των 84 χιλιοστών, ακριβώς για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν απ’ όλες τις εκδόσεις των Carl Gustaf. Η χρήση τους θα μετατρέψει τα ελληνικά M2 σε όπλα πολλαπλού ρόλου και σε πραγματικούς πολλαπλασιαστές ισχύος για το Πεζικό. Σήμερα ο Έλληνας στρατιώτης-χειριστής του Carl Gustaf, με τα πυρομαχικά HEAT-551, μπορεί να δρα μόνο σε αντιαρματικό ρόλο. Με τη χρήση όμως και άλλων τύπων πυρομαχικών θα μπορεί να εκτελεί και άλλες αποστολές όπως είναι η προσβολή οχυρώσεων και οχυρωμένων θέσεων, οι προσβολές κατά συγκεντρωμένου προσωπικού, η δημιουργία προπετάσματος καπνού και φωτισμού πεδίου μάχης, ενώ θα μπορεί να εκτελεί βολές και μέσα από κτίρια. Είναι ενδεικτικό το ότι η γκάμα πυρομαχικών που μπορούν να χρησιμοποιήσουν σήμερα τα Carl Gustaf αφορά σε επιχειρησιακά και εκπαιδευτικά:

Για τα αντιαρματικά πυρομαχικά HEAT-551 τα οποία χρησιμοποιεί ο Ελληνικός Στρατός έχουμε αναφερθεί παραπάνω. Τα HEAT-551C RS (Reduced Sensitivity) είναι βαρύτερα (3,5 κιλά), επιτυγχάνουν την ίδια μέγιστη ταχύτητα (254 μέτρα το δευτερόλεπτο) και το ίδιο δραστικό βεληνεκές (400 και 700 μέτρα αντίστοιχα), αλλά έχουν αυξημένη διατρητική ικανότητα, στα 400 χιλιοστά θωράκισης RHA. Ο χαρακτηρισμός «RS» σημαίνει ότι έχουν μειωμένη ευαισθησία του προωθητικού γεμίσματος, δηλαδή παράγουν αέρια μειωμένης θερμότητας, σε σχέση πάντα με τα HEAT-551, λόγω της χρήσης προωθητικού γεμίσματος με διαφορετικό μείγμα ύλης. Το αντιαρματικό HEAT-655CS (Confined Space) είναι η έκδοση του HEAT-551 για χρήση μέσα από κλειστούς χώρους. Το αντιαρματικό HEAT-751 ζυγίζει 3,8 κιλά, έχει τα ίδια δραστικά βεληνεκή με το HEAT-551, επιτυγχάνει μικρότερη μέγιστη ταχύτητα (210 μέτρα το δευτερόλεπτο), αλλά μπορεί να διατρήσει θωράκιση ERA συν 500 χιλιοστά συμβατικής θωράκισης, λόγω της χρήσης δύο (2) πολεμικών κεφαλών σε σειρά (Tandem).

Στην κατηγορία των πυρομαχικών κατά οχυρώσεων υπάρχουν τα ASM-509, MT-756 και HEDP-502/502RS (HEDP : High Explosive Dual Purpose). Το ASM-509 ζυγίζει 4,2 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 170 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 300 μέτρα. Το MT-756 σχεδιάστηκε πρωτίστως για χρήση εντός αστικών περιοχών. Ζυγίζει 4,4 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 266 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 300 μέτρα. To HEDP-502/502RS είναι πυρομαχικό πολλαπλού ρόλου με δυνατότητα διάτρησης θωράκισης ή επιβράδυνσης της εκρηκτικής δράσης για την προσβολή οχυρωματικών θέσεων ή κτιρίων σε αστικό περιβάλλον (ενεργοποίηση της πολεμικής κεφαλής στο 1/10 του δευτερολέπτου μετά την πρόσκρουση στο στόχο). Ζυγίζει 3,3 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 225 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 300 μέτρα κατά κινούμενου στόχου, 500 μέτρα κατά στατικού στόχου και 1.000 μέτρα κατά συγκεντρωμένου προσωπικού. Το HEDP-502RS είναι η έκδοση του HEDP-502 με μειωμένη ευαισθησία του προωθητικού γεμίσματος.

Στην κατηγορία των πυρομαχικών κατά προσωπικού υπάρχουν τα ADM-401 (ADM : Area Deterrent Munitions) και HE-441D/441D RS (HE : High Explosive). Το ADM-401 ζυγίζει 2,6 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 300 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 100 μέτρα. Η πολεμική του κεφαλή αποτελείται από 1.100 αιχμηρά αντικείμενα (Flechettes), τα οποία καλύπτουν μια περιοχή με εμβαδό 10-14 τετραγωνικά μέτρα. Χρησιμοποιείται ως μέσω άρνησης πρόσβασης σε μια περιοχή, εκκαθάρισης της από το εχθρικό πεζικό ή καθήλωσης του πεζικού σε μια περιοχή. Το HE-441 χρησιμοποιείται για την προσβολή στόχων υψηλής αξίας όπως είναι οι θέσεις πολυβόλων, βομβιδοβόλων και ελεύθερων σκοπευτών. Ζυγίζει 3,2 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 240 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 1.250-1.300 μέτρα. Ένα εξίσου σημαντικό χαρακτηριστικών των HE-441 είναι η ικανότητα τους για πυροδότηση στον αέρα (Air-Burst), εκτός της ικανότητας πυροδότησης κατά την επαφή με το στόχο. Το HE-401D RS είναι η έκδοση του HE-401D με μειωμένη ευαισθησία του προωθητικού γεμίσματος.

Στην κατηγορία των καπνογόνων υπάρχει το πυρομαχικό Smoke-469C και στην κατηγορία των φωτιστικών υπάρχει το πυρομαχικό Illuminator-545C. To Smoke-469C ζυγίζει 3,3 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 240 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 1.300 μέτρα. Η χρήση του καλύπτει μια περιοχή με πλάτος 10-15 μέτρα με στόχο τη δυσκολία εκτέλεσης άμεσων πυρών από τον εχθρό. Το Illuminator-545C ζυγίζει 3,1 κιλά, επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα 260 μέτρα το δευτερόλεπτο και μέγιστο δραστικό βεληνεκές 2.100 μέτρα. Η χρήση του φωτίζει μια περιοχή με διάμετρο 400-500 μέτρα με στόχο την αποκάλυψη στόχων προς προσβολή από φίλια μέσα. Η πυροδότηση του γίνεται στον αέρα και η πτώση του επιβραδύνεται από τη χρήση αλεξίπτωτου. Η διάρκεια καύσης είναι 30 δευτερόλεπτα και σ’ αυτό το διάστημα παράγει φως ίσο με 650.000 κεριά. Τέλος, υπάρχουν και τα εκπαιδευτικά πυρομαχικά TP-552 και TPT-141 πλήρους διαμετρήματος (των 84 χιλιοστών), αλλά και τα εκπαιδευτικά πυρομαχικά υποδιμετρήματος των 20 χιλιοστών και SCA-553B των 7,62 χιλιοστών.

Εκτός από τη συζήτηση που είχαμε με τη Saab για τα Carl Gustaf M2, συζητήσαμε και για άλλες λύσεις και ιδιαίτερα για την ανάγκη που έχει ο ΕΣ στον τομέα της ανανέωσης των φορητών αντιαρματικών μικρού βεληνεκούς με συστήματα μιας χρήσης. Και μιλάμε για την ανάγκη αντικατάστασης των M-72A2 LAW (Light Anti-tank Weapon) των 66 χιλιοστών και των RPG-18 Mukha των 64 χιλιοστών, τα οποία αντιμετωπίζουν πρόβλημα παλαιότητας, ξεπερασμένης τεχνολογίας, περιορισμένων επιδόσεων για τις ανάγκες του σύγχρονου πεδίου μάχης και μαζικής απόσυρσης λόγω του τέλος της διάρκειας ζωής τους. Υπενθυμίζουμε ότι για τις δυνητικές επιλογές του ΕΣ σε αντιαρματικά συστήματα μικρού βεληνεκούς, μιας ή πολλαπλής χρήσης είχαμε αναφερθεί εκτενώς στα δύο (2) άρθρα μας με τίτλο «Ελληνικός Στρατός: Η ανάγκη ανανέωσης των φορητών αντιαρματικών μικρού βεληνεκούς» τα οποία δημοσιεύσαμε τον Απρίλιο του 2020. Με τη Saab συζητήσαμε τις λύσεις των NLAW (Next–generation Light Anti–tank Weapon) και AT4, αμφότερα αντιαρματικά πυρομαχικά μιας χρήσης.

Το NLAW ανέπτυξαν από κοινού η Σουηδία και η Μεγάλη Βρετανία ως ένα σύστημα αντιαρματικού ρόλου, τεχνολογίας Fire-and-Forget. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα του NLAW είναι η ικανότητα του να εκτελεί προσβολή του στόχου στην κατακόρυφο (Top Attack), από ελάχιστη απόσταση μόλις 20 μέτρων και ύψος 1 μέτρου, ενώ μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά και σε αστικό περιβάλλον. Το μήκος του είναι 1 μέτρο, το ολικό του βάρος είναι 12,5 κιλά, ενώ ανήκει στο διαμέτρημα των 150 χιλιοστών. Η μέγιστη ταχύτητα που μπορεί να αναπτύξει είναι 200 μέτρα το δευτερόλεπτο, ενώ το μέγιστο δραστικό βεληνεκές είναι τα 800 μέτρα. Σ’ όλη τη διάρκεια της πτήσης ακολουθεί αδρανειακή πλοήγηση. Η στόχευση επιτυγχάνεται με τη μέθοδο της Προβλεπόμενης Γραμμής Ορατότητας (PLOS : Predicted Line-of-Sight), κατά την οποία το ηλεκτρονικό σύστημα πλοήγησης, που βρίσκεται εντός του βλήματος, υπολογίζει την ταχύτητα και την κατεύθυνση του στόχου, άρα και την τελική, προβλεπόμενη θέση του, εκεί δηλαδή που θα καταλήξει το βλήμα. Η διατρητική του ικανότητα είναι της τάξεως των 500 χιλιοστών θωράκισης RHA.

To NLAW μπορεί προσβάλει τον επιθυμητό στόχο ανεξάρτητα αν υπάρχουν άλλοι στόχοι μπροστά του (ο χειριστής χρειάζεται όμως να έχει οπτική επαφή με το στόχο). Δηλαδή προσφέρει την ικανότητα της «ασύμμετρης» επιλογής-προσβολής στόχων. Επειδή το NLAW βασίζεται στη μέθοδο PLOS, δεν χρειάζεται ο εγκλωβισμός του στόχου πριν από την εκτόξευση του βλήματος. Ο χειριστής απλά ιχνηλατεί το στόχο για τρία (3) δευτερόλεπτα πριν την εκτόξευση. Το σύστημα επιτρέπει στο χειριστή να επιλέξει την απόσταση στην οποία η πολεμική κεφαλή θα ενεργοποιηθεί, δηλαδή θα οπλιστεί. Έτσι, για παράδειγμα, αν ο επιθυμητός στόχος βρίσκεται στα 150 μέτρα και μπροστά του υπάρχουν εμπόδια ή άλλοι στόχοι δευτερεύουσας σημασίας, ο χειριστής μπορεί να προγραμματίσει έτσι ώστε η ενεργοποίηση της πολεμικής κεφαλής να γίνει στα 100 μέτρα. Μετά την εκτόξευση το βλήμα θα παραμείνει «τυφλό» μέχρι τα 100 μέτρα. Στη συνέχεια, αφού ενεργοποιηθεί κατευθύνεται προς τον στόχο, δηλαδή προς το τερματικό σημείο PLOS, αφού έχει προσπεράσει τους ανεπιθύμητους στόχους, σύμφωνα με τα δεδομένα του ιχνηλατημένου στόχου που έχει αποθηκεύσει πριν την εκτόξευση.

To AT4 ανήκει στο διαμέτρημα των 84 χιλιοστών και έχει αναπτυχθεί σε έξι (6) διαφορετικές εκδόσεις, έκαστη με διαφορετικά χαρακτηριστικά και για διαφορετικές αποστολές: AT4 HEAT, AT4CS AST (Confined Space Anti-Structure Tandem-warheads), AT4CS ER (Confined Space Extender Range), AT4CS HE (Confined Space High Explosive), AT4CS HP (Confined Space High Penetration) και AT4CS RS (Confined Space Reduced Sensitivity). Όλες οι εκδόσεις φέρουν σκοπευτικό ερυθρής κουκίδας (Red Dot). Η έκδοση AT4 HEAT είναι αντιαρματική, έχει βάρος κάτω των 7 κιλών, μέγιστο δραστικό βεληνεκές 400 μέτρων και ικανότητα διάτρησης θωράκισης πάχους 350 χιλιοστών. Η έκδοση AT4CS AST φέρει διπλή πολεμική κεφαλή σε σειρά (Tandem) και χρησιμοποιείται κατά οχυρώσεων και κτιρίων. Ζυγίζει 9 κιλά περίπου, επιτυγχάνει μέγιστο δραστικό βεληνεκές 200 μέτρων και έχει διατρητική ικανότητα ίση με 40 χιλιοστά χαλύβδινης θωράκισης. Το AT4CS ER ζυγίζει λιγότερο από 9 κιλά, έχει μέγιστο δραστικό βεληνεκές 600 μέτρα και ικανότητα διάτρησης θωράκισης πάχους 460 χιλιοστών.

Η έκδοση AT4CS HE ενσωματώνει πολεμική κεφαλή με σφαιρίδια βολφραμίου για χρήση κατά προσωπικού. Ζυγίζει περί τα 9 κιλά και επιτυγχάνει μέγιστο δραστικό βεληνεκές 600 μέτρα (πυροδότηση κατά την επαφή με το στόχο) ή 1.000 μέτρα (πυροδότηση στον αέρα). Σε βολή κατά στόχων περιοχής τα σφαιρίδια βολφραμίου καλύπτουν μια περιοχή εμβαδού 400 τετραγωνικών μέτρων. Η έκδοση AT4CS HP προορίζεται για χρήση κατά αρμάτων μάχης και τεθωρακισμένων οχημάτων. Ζυγίζει περί τα 8 κιλά, έχει μέγιστο δραστικό βεληνεκές 300 μέτρα και ικανότητα διάτρησης θωράκισης πάχους 460 χιλιοστών. Η έκδοση AT4CS RS ενσωματώνει πολεμική κεφαλή κράματος δύο (2) μετάλλων για αυξημένο καταστροφικό αποτέλεσμα μετά τη διάτρηση. Ζυγίζει περί τα 8 κιλά, έχει μέγιστο δραστικό βεληνεκές 300 μέτρα και ικανότητα διάτρησης θωράκισης πάχους 350 χιλιοστών. Το AT4, το όνομα του οποίου προκύπτει από λογοπαίγνιο με το διαμέτρημα του (84 = Eighty Four = AT4), έχει αποδειχθεί εμπορική επιτυχία για την Saab με πωλήσεις άνω του 1.000.000 σε 15 διαφορετικές χώρες.