Ένα πολύ ενδιαφέρον άρθρο δημοσίευσε η αμερικανική αμυντική ιστοσελίδα «Breaking Defense» με τον τίτλο «Με τον Τραμπ στην Εξουσία, μπορεί η Τουρκία να επιστρέψει στο πρόγραμμα F-35;» («With Trump in power, can Turkey find its way back into the F-35 program?») και εισαγωγικό σχόλιο: «Αναλυτές είπαν στο Breaking Defense ότι οι S-400 και οι κυρώσεις CAATSA είναι σημαντικά εμπόδια, αλλά δεν είναι αδύνατο να ξεπεραστούν» («Analysts told Breaking Defense the S-400 and sanctions present significant hurdles, but they’re not impossible to overcome»). Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 17 Απριλίου και το υπογράφει ο συντάκτης Agnes Helou. Μπορείτε να διαβάσετε το αρχικό άρθρο ΕΔΩ. Η μετάφραση έγινε από τη συντακτική ομάδα του DefenseReview.

«Σε τηλεοπτική συνέντευξη του την περασμένη εβδομάδα, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν φέρεται να είπε ότι ελπίζει ότι η χώρα του θα επιστρέψει στο πρόγραμμα των F-35, περιγράφοντας τη διαδικασία που βρίσκεται σε εξέλιξη για να διευκολυνθεί η εξέλιξη αυτή. “Υπάρχουν δικαιώματα που είχαμε αποκτήσει και δικαιώματα [να κερδίσουμε]”, είπε ο Φιντάν στο CNN Turk, στις 9 Απριλίου, αναφερόμενος στην πιθανή συμμετοχή της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας στο πρόγραμμα. Αυτά τα σχόλια έγιναν λιγότερο από ένα μήνα αφότου ο Ερντογάν έθεσε απευθείας το θέμα των F-35 σε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Τραμπ, ζητώντας από τον Αμερικανό Πρόεδρο να διασφαλίσει την επανένταξη της Τουρκίας στο πρόγραμμα, σύμφωνα με κυβερνητική ανακοίνωση. Έχουν περάσει έξι χρόνια από τότε που οι ΗΠΑ απομάκρυναν την Τουρκία από το πρόγραμμα των F-35 λόγω της αμφιλεγόμενης αγοράς, από την Άγκυρα, των ρωσικών συστημάτων αεράμυνας S-400, αλλά τώρα ειδικοί λένε ότι η Τουρκία φαίνεται να βλέπει μια ελπίδα να επιστρέψει στο F-35.

Σύμφωνα με μια τριάδα αναλυτών που μίλησαν στο Breaking Defense, ένα τέτοιο γεωπολιτικό παιχνίδι θα μπορούσε να πετύχει, αν και παραμένουν σημαντικά εμπόδια και οι απόψεις ποικίλλουν για τις πιθανότητες της Τουρκίας. Ο Ali Bakir, της Πρωτοβουλίας Ασφάλειας Μέσης Ανατολής του Ατλαντικού Συμβουλίου, είπε ότι δεδομένης της ισχυρής προσωπικής σχέσης μεταξύ των προέδρων Ερντογάν και Τραμπ, καθώς και της συναλλακτικής προσέγγισης του Τραμπ, οι Τούρκοι αξιωματούχοι βλέπουν την ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τη “στιγμή 2.0” του Τραμπ για επιτύχουν την επιστροφή της χώρας στο πρόγραμμα. “Εάν ο Πρόεδρος Τραμπ είναι πρόθυμος να αποκαταστήσει τους δεσμούς με την Τουρκία, υπάρχουν πιθανοί τρόποι να αλλάξει ένα καθεστώς κυρώσεων που απαγορεύει πολλές εισαγωγές αμυντικών συστημάτων στην Τουρκία” είπε ο Bakir. “Φυσικά, ορισμένα ξένα έθνη, ιδιαίτερα το Ισραήλ, μπορεί να επιδιώξουν να διαταράξουν τις σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας και το Κογκρέσο μπορεί να εξακολουθεί να είναι εχθρικό προς την Άγκυρα. Ωστόσο, εάν ο Τραμπ υποστηρίξει μια συμφωνία με την Τουρκία, πιστεύω ότι μπορεί να βρεθεί μια λύση”, συμπλήρωσε.

Ο Can Kasapoglu, ανώτερος συνεργάτης στο Hudson Institute, συμφώνησε ότι η επιστροφή της Τουρκίας στο πρόγραμμα F-35 ήταν δυνητικά στα χαρτιά. Αλλά μπορεί να είναι πιο δύσκολο από όσο ακούγεται, σύμφωνα με τον Serhat Süha Çubukçuoğlu, ειδικό αναλυτή στο Trends Research & Advisory στο Άμπου Ντάμπι. Όπως είπε αμφιβάλλει ότι τα F-35 μπορούν να επιστρέψουν στην Τουρκία σύντομα, υποδηλώνοντας ότι οι κυρώσεις πιθανότατα θα πρέπει να αρθούν και αυτό θα μπορούσε να είναι μια μεγάλη και θετική εξέλιξη. “Η άρση αυτών των κυρώσεων απαιτεί τόσο μια προεδρική απόφαση όσο και μια νομοθετική τροποποίηση, που σημαίνει ότι δεν μπορεί να γίνει μονομερώς από τον Πρόεδρο Τραμπ. Δεδομένης της δικομματικής συναίνεσης στο Κογκρέσο που αντιτίθεται στην απόκτηση των S-400 από την Τουρκία, η αντιστροφή των κυρώσεων θα ήταν μια σημαντική πρόκληση”. Οι ειδικοί συμφώνησαν ότι για να έχει πραγματική ελπίδα η Τουρκία για επιστροφή στο F-35, θα πρέπει να βρει λύσεις σε δύο προβλήματα: Την παρουσία των S-400 και τους σκληρούς περιορισμούς που τίθενται στην Τουρκία από τις κυρώσεις CAATSA.

Η απόφαση της Τουρκίας το 2019 να αγοράσει τους S-400 προκάλεσε σοκ στην Ουάσιγκτον, κατά τη διάρκεια της πρώτης θητείας Τραμπ, ωθώντας την αμερικανική κυβέρνηση να καταστήσει την Τουρκία το μόνο έθνος που αποκλείστηκε ποτέ από το πρόγραμμα. “Το F-35 δεν μπορεί να συνυπάρξει με μια ρωσική πλατφόρμα συλλογής πληροφοριών που θα χρησιμοποιηθεί για να αποκαλύψει τις προηγμένες δυνατότητές του”, είχε δηλώσει τότε ο Λευκός Οίκος. Η Τουρκία είχε ήδη καταβάλει προκαταβολή $ 1,4 δισεκατομμυρίων για 100 F-35, χρήματα που έκτοτε προσπαθεί να ανακτήσει μέσω άλλων αγορών (σε δηλώσεις του στο CNN Turk, ο Φιντάν είπε ότι ελπίζει ότι η Τουρκία θα μπορούσε να λάβει τα έξι F-35 για τα οποία έχει ήδη πληρώσει). Μια λύση είναι η Τουρκία απλώς να ξεφορτωθεί» τους S-400, όπως είπε υψηλόβαθμος αξιωματούχος του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σε δημοσιογράφους το 2019. Ο αξιωματούχος πρότεινε επίσης ότι η Τουρκία θα μπορούσε να επιστρέψει το σύστημα, αν και δεν είναι σαφές εάν η Ρωσία θα αποδεχτεί οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια.

“Εάν η επιστροφή των συστημάτων S-400 στη Ρωσία είναι εκτός, μια εναλλακτική που έχει προκύψει είναι η αποστολή του στην Ινδία”, είπε ο Çubukçuoğlu. «Ωστόσο, και αυτό θα απαιτούσε την έγκριση της Μόσχας». Η αγορά των S-400 ώθησε επίσης τις ΗΠΑ, τον Δεκέμβριο του 2020, να προσθέσουν την Τουρκία στις κυρώσεις CAATSA, έναν νόμο του 2017 που επιβάλει αυστηρές κυρώσεις σε αντιπάλους των ΗΠΑ όπως το Ιράν, η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα. Οι κυρώσεις προβλέπουν απαγόρευση όλων των αδειών εξαγωγής αμυντικών συστημάτων από τις ΗΠΑ στην Τουρκία. Αυτή η κίνηση, είπε ο Çubukçuoğlu, ήταν η πιο αμφιλεγόμενη, καθώς προορίζεται για κράτη που είναι στενά ευθυγραμμισμένα με τη Ρωσία ή εμπλέκονται σε κακόβουλες δραστηριότητες. Ο Bakir είπε ότι η άρση των κυρώσεων CAATSA αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την Άγκυρα, για λόγους πέρα ​​από το πρόγραμμα των F-35. “Η άρση των κυρώσεων θα επιτρέψει στις τουρκικές εταιρείες αμυντικής βιομηχανίας να αγοράσουν διάφορα ανταλλακτικά, αμυντικό εξοπλισμό, καθώς και αμυντική τεχνολογία αξίας $ 20 δισεκατομμυρίων”, είπε. Η Άγκυρα μπορεί επίσης να είναι ανοιχτή να συζητήσει την απόκτηση άλλου αμυντικού εξοπλισμού, συμπεριλαμβανομένων των προηγμένων αμυντικών συστημάτων.

Τι γίνεται με το KAAN;

Μια ακόμη παράμετρος στις συζητήσεις για την Τουρκία είναι ο ρόλος του τουρκικού μαχητικού KAAN. Το αεροσκάφος, που βρίσκεται υπό ανάπτυξη, προβλέπεται να ενταχθεί στην Τουρκική Αεροπορία έως το 2029, δήλωσε στο Breaking Defense τον περασμένο Φεβρουάριο ο Γενικός Διευθυντής της TAI. Οι αναλυτές που μίλησαν στην ιστοσελίδα μας είπαν ότι το KAAN δεν πρέπει να θεωρείται ανταγωνιστικό του F-35, αλλά συμπληρωματικό. “Πρώτον, η Τουρκική Αεροπορία θα αποκτήσει εμπειρία τακτικής αεροπορίας με αεροσκάφη 5^ης γενιάς, που θα είναι σε θέση να ενσωματώσει στο πρόγραμμα KAAN”, δήλωσε ο Kasapoglu. “Και δεύτερον, η Τουρκική Αεροπορία δεν θα χρειαστεί να πετάξει μαχητικά αεροσκάφη 4^ης γενιάς για τουλάχιστον μια δεκαετία ακόμα. Θα είναι μια ικανή δύναμη 5^ης  γενιάς εάν η Τουρκία πάρει τα F-35 που έχουν ήδη αγοράσει αλλά δεν έχει παραδοθεί”. Πρόσθεσε επίσης ότι “σε περίπτωση που η τουρκική αμυντική βιομηχανία επιστρέψει στο πρόγραμμα F-35, αυτό θα σηματοδοτήσει επίσης και μια κρίσιμη τεχνολογική και βιομηχανική ώθηση που θα μεταφερθεί στο πρόγραμμα KAAN”. Ο Bakir συμφώνησε ότι αν η Τουρκία καταλήξει σε συμφωνία με τις ΗΠΑ για τα F-35 και αποκτήσει πρόσβαση στην αμυντική αγορά των ΗΠΑ, θα μπορούσε να επιταχύνει το πρόγραμμα KAAN και να ενισχύσει τις δυνατότητες του. Όπως είπε στο Breaking Defense κάτι τέτοιο θα είναι επωφελές και για τις δύο πλευρές, καθώς οι τουρκικές εταιρείες θα ανακτήσουν την πρόσβαση τους σε ανταλλακτικά και τεχνολογίας, ενώ οι αμερικανικές εταιρείες θα κερδίσουν οικονομικά από την αυξημένη συνεργασία».