Στο πλαίσιο του προγράμματος προμήθειας νέων τεθωρακισμένων οχημάτων του Ελληνικού Στρατού (ΕΣ) παρουσιάζουμε δύο (2) περιπτώσεις οχημάτων από τη Σερβία, τα οποία, κατά την άποψη μας, θα μπορούσαν να αξιολογηθούν από την Ελλάδα. Πρόκειται για τα τροχοφόρα τεθωρακισμένα οχήματα Lazar-3M (8 x 8) και Lazanski (8 x 8) της Yugoimport. Τα οχήματα παρουσιάζονται με τον ισχυρότερο οπλισμό που μπορούν να φέρουν (πυροβόλο των 30 χιλιοστών και 57 χιλιοστών αντίστοιχα). Ωστόσο, ο οπλισμός τους, ιδιαίτερα του Lazar-3M, μπορεί να τροποποιηθεί ανάλογα και σύμφωνα με τις επιχειρησιακές απαιτήσεις του χρήστη. Σε κάθε περίπτωση τα δύο (2) οχήματα είναι ενδεικτικά παραδείγματα της προόδου της σερβικής αμυντικής βιομηχανίας και πιστεύουμε ότι θα πρέπει αποτελούν παράδειγμα για τη χώρα μας.

Lazar-3M

Το Lazar-3М είναι η έκδοση του Lazar-3 με τον ισχυρότερο οπλισμό (πυροβόλο των 30 χιλιοστών) και έχει σχεδιαστεί προκειμένου να ανταποκριθεί σε όλες τις αποστολές που μπορεί να εκτελέσει ένα τεθωρακισμένο όχημα (ασφαλή μεταφορά φίλιων δυνάμεων, προσβολή εχθρικού πεζικού, προσβολή ελαφρά θωρακισμένων στόχων, αναγνώριση, επιτήρηση κ.ά.). Σε επίπεδο σχεδίασης, ο κινητήρας του οχήματος είναι τοποθετημένος στο εμπρός δεξιά τμήμα, εντός προστατευτικού πλαισίου και απολύτως διαχωρισμένος από την καμπίνα μεταφοράς προσωπικού. Ο λόγος αυτής της επιλογής είναι η αύξηση του επιπέδου ασφαλείας του προσωπικού. Και οι οκτώ (8) τροχοί ενσωματώνουν ανεξάρτητο σύστημα ανάρτησης, κάτι που ευνοεί την κινητικότητα του οχήματος, ενώ οι δύο (2) πρώτοι τροχοί είναι αυτοί που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα τροφής του οχήματος.

Το επίπεδο προστασίας του Lazar-3M είναι συνάρτηση του απαιτήσεων του χρήστη, δεδομένου ότι η φιλοσοφία σχεδίασης του οχήματος είναι σπονδυλωτή, ακριβώς για να προσαρμόζεται στα «θέλω» του εκάστοτε χρήστη. Το σασί του Lazar-3M είναι κατασκευασμένο από χάλυβα και μπορεί να ενισχυθεί με θωράκιση προστατευτικού πλέγματος (Spall Liner). Πάνω από την εργοστασιακή θωράκιση μπορεί να τοποθετηθεί επιπλέον θωράκιση για μεγαλύτερη προστασία. Η δυνατότητα της προσθήκης θωράκισης σημαίνει εύκολη, γρήγορη και οικονομική αντικατάστασης σε περίπτωση εμφάνισης μιας καλύτερης θωράκισης στο μέλλον. Το δάπεδο του οχήματος ενσωματώνει δύο (2) επίπεδα προστασίας κατά ναρκών. Η θέση του οδηγού βρίσκεται στο εμπρός αριστερά τμήμα του οχήματος, όπως και η θέση του αρχηγού του οχήματος. Για την εύκολη είσοδο/έξοδο τους από το όχημα υπάρχουν δύο (2) πλευρικές θύρες.

Η μέγιστη προστασία που μπορεί να έχει το Lazar-3M είναι επιπέδου Level-5 (στο εμπρόσθιο τμήμα) και επιπέδου Level-4 (στα πλευρά), κατά το νατοϊκό πρότυπο STANG-4569. Το επίπεδο Level-4 αφορά σε προστασία  από ευθεία βολή διατρητικού φυσιγγίου των 14,5 x 114 χιλιοστών, από απόσταση 200 μέτρων, υπό την προϋπόθεση ότι η μέγιστη ταχύτητα του φυσιγγίου κατά την πρόσκρουση δεν ξεπερνά τα 911 μέτρα το δευτερόλεπτο. Επίσης, προσφέρει προστασία από θραύσματα πυρομαχικών των 155 χιλιοστών από απόσταση 30 μέτρων. Το επίπεδο Level-5 παρέχει προστασία από ευθεία βολή διατρητικού φυσιγγίου των 25 χιλιοστών, από απόσταση 500 μέτρων, υπό την προϋπόθεση ότι η μέγιστη ταχύτητα του φυσιγγίου κατά την πρόσκρουση δεν ξεπερνά τα 1.258 μέτρα το δευτερόλεπτο. Επιπλέον, προσφέρει προστασία από θραύσματα πυρομαχικών των 155 χιλιοστών από απόσταση 25 μέτρων.

Ο οδηγός και ο αρχηγός του οχήματος έχουν στη διάθεση τους από τρία (3) περισκόπια ο καθένας για να μπορούν να παρατηρούν την πέριξ του οχήματος περιοχή. Το κάθισμα του οδηγού είναι εργονομικό και μπορεί να προσαρμοστεί ανάλογα, κάθετα και οριζόντια. Ομοίως, το τιμόνι μπορεί να προσαρμοστεί κάθετα και στην επιθυμητή γωνία, όπως βολεύει τον οδηγό. Η καμπίνα μεταφοράς του προσωπικού είναι ευρύχωρη και η πρόσβαση σ’ αυτήν γίνεται από μια (1) οπίσθια ράμπα, η οποία λειτουργεί υδραυλικά και η οποία έχει δύο (2) εισόδους/εξόδους. Εναλλακτικά το προσωπικό μπορεί να εισέλθει ή να εξέλθει του οχήματος από θυρίδες στην οροφή (σε δικές τους θυρίδες οροφής έχουν πρόσβαση και ο οδηγός, αλλά και ο αρχηγός). Η οπίσθια ράμπα μπορεί να ελεγχθεί είτε από τον οδηγό ή μέσα από την καμπίνα.

Όταν το όχημα ενσωματώνει πύργο μάχης με πυροβόλο των 30 χιλιοστών μπορεί να φιλοξενήσει οκτώ (8) πλήρως εξοπλισμένους στρατιώτες και συνολικά 11 άτομα, δηλαδή την οκταμελή ομάδα συν το τριμελές πλήρωμα, το οποίο αποτελείται από τον οδηγό, τον πυροβολητή και τον αρχηγό. Εάν επιλεγεί, ως οπλισμός, τηλεχειριζόμενος σταθμός με πολυβόλο των 12,7 χιλιοστών ή άλλου διαμετρήματος, τότε το όχημα μπορεί να μεταφέρει εννεαμελή ομάδα συν το τριμελές πλήρωμα. Ο χώρος της καμπίνας είναι 15 κυβικά μέτρα, ενώ ο χώρος, στον οποίο βρίσκεται ο κινητήρας, είναι πέντε (5) κυβικά μέτρα. Το ολικό μήκος του οχήματος είναι 7,92 μέτρα, το ολικό πλάτος του είναι 2,95 μέτρα και το ύψος του είναι 2,32 μέτρα (αφορά στο ύψος του σασί, δηλαδή χωρίς να υπολογιστεί το ύψος του πύργου μάχης).

Η απόσταση του δαπέδου του οχήματος από το έδαφος είναι 42 εκατοστά ενώ το μεταξόνιο, δηλαδή η οριζόντια απόσταση μεταξύ των κέντρων των μπροστινών και των πίσω τροχών, είναι μήκους 2,53 μέτρων. Η γωνία προσέγγισης του οχήματος είναι 45^ο, ενώ η γωνιά φυγής είναι 38^ο. Το βάρος μάχης του Lazer-3M είναι συνάρτηση της αποστολής και κυμαίνεται από του 24 έως του 26 τόνους, ενώ το μέγιστο βάρος μάχης δεν θα πρέπει να ξεπερνά τους 28 τόνους. Το όχημα ενσωματώνει πετρελαιοκινητήρα μέγιστης ισχύος 500 ίππων, δηλαδή έχει λόγο ισχύος προς βάρος διαμορφώνεται στους 17,86 ίππους ανά τόνο βάρους, στο μέγιστο βάρος μάχης. Όταν το Lazar-3M κινείται σε άσφαλτο επιτυγχάνει μέγιστη ταχύτητα της τάξεως των 110 χιλιομέτρων την ώρα, ενώ η τυπική του εμβέλεια είναι της τάξεως των 800 χιλιομέτρων.

Το Lazar-3M μπορεί να κινηθεί σε επιφάνεια με μέγιστη κάθετη κλίση 60% ή σε επιφάνεια με μέγιστη πλευρική κλίση 30%. Μπορεί να υπερπηδήσει κάθετο εμπόδιο μέγιστου ύψους 55 εκατοστών, να περάσει τάφρο μέγιστου μήκους δύο (2) μέτρων και να περάσει υδάτινο κώλυμα μέγιστου βάθους 1,6 μέτρων. Για πλήρη στροφή 180^ο το Lazar-3M απαιτεί χώρο πλάτους 11,5 μέτρων. Ως προς το κόστος του Lazar-3M, ενδεικτικό είναι το πρόγραμμα της Σερβίας. Συγκεκριμένα, τον Μάρτιο του 2021, η Σερβία προχώρησε στην προμήθεια 50 οχήματα, της αρχικής έκδοσης Lazar-3, με κόστος 3,7 δισεκατομμύρια σερβικά δηνάρια, δηλαδή περί τα € 31,5 εκατομμύρια (€ 630.000 ανά όχημα). Να σημειωθεί ωστόσο ότι τα σερβικά Lazar-3 δεν ενσωματώνουν τον πύργο μάχης του Lazar-3M με το πυροβόλο των 30 χιλιοστών (εκτός της Σερβίας, το Lazar-3 έχει επιλεγεί από το Τουρκμενιστάν).

Ο κύριος οπλισμός του Lazar-3M είναι ο πύργος μάχης 32V01, ο οποίος ενσωματώνει πυροβόλο 2A42 των 30 x 165 χιλιοστών, συζυγές πολυβόλο 6P7K των 7,62 χιλιοστών και δύο (2) τριπλούς εκτοξευτές καπνογόνων βομβίδων. Επίσης ενσωματώνει κάμερα ημέρας και υπέρυθρο σκοπευτικό, με αποστασιόμετρο λέιζερ, για αγώνα κατά τη νύχτα. Το μέγιστο βεληνεκές του πυροβόλου είναι τα τέσσερα (4) χιλιόμετρα, ενώ το μέγιστο βεληνεκές του πολυβόλου είναι 1.500 μέτρα. Ο πύργος 32V01 μπορεί να κινηθεί σε τόξο 360^ο, ενώ έχει όρια ανύψωσης -10°/+60°. Η αναχορηγία πυρομαχικών, για το κύριο πυροβόλο, είναι 200 φυσίγγια υψηλής εκρηκτικότητας (HE : High Explosive) και 100 φυσίγγια διατρητικά-τροχιοδεικτικά (AP-T : Armor Piercing-Tracer), ενώ η αναχορηγία του πολυβόλου είναι 1.000 φυσίγγια.

Lazanski

Το Lazanski είναι το τελευταίο τεθωρακισμένο όχημα μάχης που έχει αναπτύξει η Yugoimport και σύμφωνα με την εταιρία πρόκειται για ένα εξαιρετικά στιβαρό και ισχυρό όχημα πολλαπλών αποστολών. Το ολικό μήκος του οχήματος είναι οκτώ (8) μέτρα, το ολικό πλάτος του είναι 3,2 μέτρα και το ύψος του είναι 2,6 μέτρα (αφορά στο ύψος του σασί, δηλαδή χωρίς να υπολογιστεί το ύψος του πύργου μάχης). Το βάρος μάχης του είναι συνάρτηση της αποστολής και κυμαίνεται από του 26 έως τους 36 τόνους (μέγιστο βάρος μάχης). Η μεταφορική του ικανότητα είναι μεγάλη και συνολικά μπορεί να μεταφέρει 13 άτομα, δηλαδή το τριμελές πλήρωμα (οδηγός, πυροβολητής και αρχηγός) και ομάδα 10 στρατιωτών. Η εσωτερική εργονομία είναι παρόμοια μ’ αυτή του Lazar-3M (ο κινητήρας είναι τοποθετημένος εμπρός δεξιά και η θέση του οδηγού εμπρός αριστερά).

To πλήρωμα και το μεταφερόμενο προσωπικό έχουν στη διάθεση τους εργονομικά καθίσματα βαλλιστικής προστασίας. Η προστασία δαπέδου του Lazanski είναι επιπέδου Level-4A/B (STANΑG-4569). Το επίπεδο αυτό προσφέρει προστασία από αντιαρματική νάρκη με 10 κιλά εκρηκτικής ύλης, η οποία εκρήγνυται κάτω από οποιονδήποτε τροχό (Level-4A) και/ή κάτω ακριβώς από το κέντρο του οχήματος (Level-4B). Επίσης, το όχημα είναι ανθεκτικό από έκρηξη αυτοσχέδιου εκρηκτικού μηχανισμού ίδιων προδιαγραφών. Εκτός του δαπέδου και το όχημα προσφέρει βαλλιστική προστασία  επιπέδου Level-4, δηλαδή προστασία από ευθεία βολή διατρητικού φυσιγγίου των 14,5 x 114 χιλιοστών από απόσταση 200 μέτρων, υπό την προϋπόθεση ότι η μέγιστη ταχύτητα του φυσιγγίου κατά την πρόσκρουση δεν ξεπερνά τα 911 μέτρα το δευτερόλεπτο. Επιπλέον, το επίπεδο Level-4 προσφέρει προστασία από θραύσματα πυρομαχικών των 155 χιλιοστών από απόσταση 30 μέτρων.

Για το μέλλον η Yugoimport αναπτύσσει μια συλλογή επιπλέον θωράκισης επιπέδου Level-5 και Level-6. To επίπεδο Level-5 προσφέρει προστασία από ευθεία βολή διατρητικού φυσιγγίου των 25 χιλιοστών, από απόσταση 500 μέτρων, υπό την προϋπόθεση ότι η μέγιστη ταχύτητα του φυσιγγίου κατά την πρόσκρουση δεν ξεπερνά τα 1.258 μέτρα το δευτερόλεπτο. Επίσης, προσφέρει προστασία από θραύσματα πυρομαχικών πυροβολικού των 155 χιλιοστών από απόσταση 25 μέτρων. To επίπεδο Level-6 προσφέρει προστασία από ευθεία βολή διατρητικού φυσιγγίου των 30 χιλιοστών, από απόσταση 500 μέτρων, και από θραύσματα πυρομαχικών πυροβολικού των 155 χιλιοστών από απόσταση 10 μέτρων. Η προστασία του οχήματος ενισχύεται και από τη χρήση δύο (2) τριπλών εκτοξευτών καπνογόνων βομβίδων, οι οποίοι είναι ενσωματωμένοι στον πύργο, εκατέρωθεν του κύριου πυροβόλου.

Το Lazanski ενσωματώνει πετρελαιοκινητήρα της Caterpillar, τύπου C13, μέγιστης ισχύος 711 ίππων, δηλαδή έχει λόγο ισχύος προς βάρος 19,75 ίππους ανά τόνο βάρους, στο μέγιστο βάρος μάχης. Ο κινητήρας συνδυάζεται με αυτόματο σύστημα μετάδοσης της κίνησης Allison 4000SP με έξι (6) σχέσεις ταχυτήτων. Το σύστημα ανάρτησης είναι υδραυλικό, ενώ το όχημα ενσωματώνει το ηλεκτρονικό σύστημα HMS (Height Management System) καθώς και σύστημα ελέγχου της πίεσης των ελαστικών (CTIS : Central Tire Inflation System). Σε επίπεδο επίγνωσης της κατάστασης το Lazanski ενσωματώνει έξι (6) κάμερες ημέρας και νύχτας, ενώ το πλήρωμα και το μεταφερόμενο προσωπικό έχουν στη διάθεση τους οθόνες 10 και 12 ιντσών αντίστοιχα. Ο οδηγός έχει στη διάθεση του σύγχρονα βοηθήματα για ασφαλή οδήγηση ημέρα και νύχτα, σε κάθε έδαφος και κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.

Το εσωτερικό του οχήματος προστατεύεται από ένα ολοκληρωμένο σύστημα προστασίας από χημικές, βιολογικές, ραδιολογικές και πυρηνικές ουσίες, ενώ υπάρχει και κλιματιστικό σύστημα ψύξης και θέρμανσης. Φυσικά το όχημα ενσωματώνει και σύγχρονα συστήματα επικοινωνιών καθώς και σύστημα ενδοεπικοινωνίας. Ο οπλισμός του Lazanski αποτελείται από το κύριο πυροβόλο AU-220M των 57 χιλιοστών και από το συζυγές πολυβόλο 6P7K των 7,62 χιλιοστών. Η αναχορηγία του κύριου πυροβόλου είναι 80 φυσίγγια, ενώ του συζυγούς πολυβόλου η αναχορηγία είναι 500 φυσίγγια. Το πυροβόλο AU-220M μπορεί να εκτοξεύσει πυρομαχικά υψηλής εκρηκτικότητας ή διατρητικά πυρομαχικά. Το συνολικό βάρος του πύργου, μαζί με τα πυρομαχικά, ανέρχεται στα 3.650 κιλά.

Ο μέγιστος ρυθμός βολής του AU-220M είναι 80 φυσίγγια το λεπτό. Μπορεί να κινηθεί σε τόξο -5/+60 (κάθετα), ενώ μπορεί να περιστρέφει  σε τόξο 360^ο. Το μέγιστο βεληνεκές του κύριου πυροβόλου είναι της τάξεως των 14,5 χιλιομέτρων (σε περίπτωση οριζόντιας βολής) ή 7,5 χιλιόμετρα (σε περίπτωση αντιαεροπορικής βολής). Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του πυροβόλου AU-220M είναι ότι εκτός των συμβατικών βολών, εναντίων πεζικού ή ελαφρά θωρακισμένων στόχων για παράδειγμα, μπορεί να εκτελέσει και αντιαεροπορικές βολές, εναντίων ελικοπτέρων και UAV. Το Σύστημα Ελέγχου Πυρός (ΣΕΠ) που ενσωματώνει το Lazanski επιτρέπει στο κύριο πυροβόλο και στο συζυγές πολυβόλο να εκτελούν βολής εν κινήσει, ημέρα και νύχτα και κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες.