Η αφορμή για το συγκεκριμένο άρθρο μας δόθηκε από την τρέχουσα κρίση και τον πόλεμο στη Γάζα, όπου ο Ισραηλινός Στρατός έχει εισβάλει με στόχο να εξοντώσει τη Χαμάς. Ένα από τα οπλικά συστήματα που έχουν αναπτυχθεί στη Γάζα είναι και τα ισραηλινά άρματα μάχης Merkava. Η παρουσία τους στη Λωρίδα της Γάζας και η πιθανότερη εμπλοκή τους σε μάχες εντός της πόλης της Γάζας, φέρνει στο προσκήνιο το ζήτημα της χρήσης αρμάτων μάχης σε αστικές περιοχές, τη θεωρία και την πραγματικότητα ότι πρόκειται για μια δύσκολη συνθήκη. Για τη θεωρία και τις τακτικές ανατρέψαμε στο κοινό εγχειρίδιο εκστρατείας ATP-3-06 (Army Techniques Publication No.3-06) και MCTP-12-10B (Marine Corps Tactical Publication No.12-10B) του Αμερικανικού Στρατού και των Αμερικανών Πεζοναυτών, το οποίο έχει τον τίτλο «Urban Operations» και ημερομηνία έκδοσης τον Ιούλιο του 2022 (δείτε ΕΔΩ).
Αρχικά, το εγχειρίδιο εξηγεί την ανάγκη χρήσης αρμάτων μάχης σε αστικές περιοχές: «Οι δυνάμεις των τεθωρακισμένων δεν εκπαιδεύονται για να διεξαγάγουν μάχη εντός κατοικημένων περιοχών. Αντίθετα, εκπαιδεύονται ώστε να αποφεύγουν τις αστικές περιοχές, όπου αυτό είναι δυνατό. Παρόλα αυτά, λόγω της αυξανόμενης εξάπλωσης των αστικών περιοχών, αυτή η τακτική θα πρέπει να αλλάξει. Πλέον τα πληρώματα των αρμάτων μάχης πρέπει να αναμένουν, και να είναι κατάλληλα προετοιμασμένα, για μάχη σε αστικές περιοχές». Πράγματι, το εσωτερικό μίας πόλης, οι στενοί δρόμοι και το ανομοιόμορφο εδάφους, περιορίζουν την κίνηση των αρμάτων μάχης και τα πεδία βολής τους. Επιπλέον η κίνηση τους, ιδιαίτερα χωρίς υποστήριξη, μειώνει τη δυνατότητα παρατήρησης και αυξάνει την πιθανότητα προσβολής τους από αντιαρματικά όπλα.
Το κύριο χαρακτηριστικό που επηρεάζει τη χρήση του πυροβόλου του άρματος μάχης σε κατοικημένες περιοχές είναι οι πιθανές μικρές γωνίες ανύψωσης του πυροβόλου. Από την άλλη οι βολές αρμάτων μάχης είναι ίσως η πιο αποτελεσματική υποστήριξη πυρός που μπορεί να έχει το Πεζικό που μάχεται εντός αστικής περιοχής. Για παράδειγμα, ένας στόχος καλά προστατευμένο μέσα σε κτίριο μπορεί να εξουδετερωθεί από 1-2 βολές από άρμα μάχης. Η εμπειρία από το Ιράκ και το Αφγανιστάν δείχνει ότι, συνήθως, τα άρματα μάχης υποστηρίζουν με πυρά την προσπάθεια απόκτησης και διατήρησης εδαφών τακτικής σημασίας, αρχικά πέριξ και στη συνέχει εντός της πόλης. Κατά την επίθεση τα άρματα μάχης υποστηρίζουν το Πεζικό, μέχρι να εξασφαλιστεί η είσοδος του στην περιοχή ενδιαφέροντος.
Η εκμετάλλευση του μεγάλους βεληνεκούς του πυροβόλου του άρματος μάχης (φτάνει έως και 5-6 χιλιόμετρα με σύγχρονα πυρομαχικά) είναι ουσιαστικός παράγοντας επιτυχίας για μια επιχείρηση εντός αστικών περιοχών. Αλλά, αυτό επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση των αρμάτων μάχης εκτός της αστικής περιοχής, αλλά κοντά στις επιλεγμένες οδούς προσέγγισης και αποχώρησης από και προς την πόλη. Εντός των πόλεων και σε μάχες σε δρόμους και σε κτίρια ή σε μάχες από κτίριο σε κτίριο, τα άρματα μάχης έχουν ως αποστολή την προστασία του Πεζικού. Ωστόσο, τα άρματα μάχης παραμένουν ευάλωτα εντός αστικών περιοχών, όπου ο εχθρός έχει στη διάθεση του πολλές θέσεις βολής, μακριά ή κοντά στα άρματα μάχης (ενέδρες με κατευθυνόμενα αντιαρματικά συστήματα ή αντιαρματικά τύπου RPG).
Η βασική αρχή χρήσης αρμάτων μάχης εντός αστικών περιοχών είναι ότι δεν θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνα τους, αλλά πάντα σε συνεργασία με τεθωρακισμένα οχήματα μάχης. Συνήθως, κατά την κίνηση σε στενούς δρόμους, το Μηχανοκίνητο Πεζικό προηγείται και τα άρματα μάχης ακολουθούν, με κύρια αποστολή την εξουδετέρωση δύσκολων στόχων που απαιτούν ισχύ πυρός. Κατά την κίνηση σε ευρείς δρόμους, τεθωρακισμένα οχήματα και άρματα μάχης συνήθως κινούνται παράλληλα, στις δύο πλευρές του δρόμου. Μια άλλη σημαντική αποστολή των αρμάτων μάχης εντός των πόλεων είναι ο έλεγχος των γεφυρών και των κύριων διαβάσεων, οι οποίες οδηγούν από και προς την περιοχή ενδιαφέροντος.
Τα άρματα μάχης είναι το πλέον αποτελεσματικό όπλο εναντίον τσιμεντένιων κατασκευών με το ισχυρό πυρ που διαθέτουν, με το κύριο πυροβόλο τους. Ωστόσο, το αποτέλεσμα του πλήγματος είναι συνάρτηση της γωνίας προσβολής. Η ιδανικότερη προσβολή είναι αυτή κατά μέτωπο. Αλλά σε αστικό περιβάλλον αυτό μπορεί να είναι δύσκολο ή αδύνατο. Από την άλλη το άρμα μάχης έχει στη διάθεση του πυρομαχικά διαφόρων τύπων, όπως διατρητικά και υψηλής εκρηκτικότητας. Εκ των πραγμάτων, ο περιορισμός ανύψωσης του κύριου πυροβόλου των αρμάτων μάχης δημιουργεί νεκρούς τομείς (για παράδειγμα το Leopard-2 μπορεί να ανυψώσει το κύριο πυροβόλο του στο τόξο +20°/-9°). Αυτοί οι νεκροί τομείς, για παράδειγμα ένας όρος σε μια πολυκατοικία, είναι ιδανικό σημείο για τη χρήση αντιαρματικών όπλων, καθώς το άρμα μάχης δεν μπορεί να ανταποδώσει τα πυρά.
Αυτή η συνθήκη εκθέτει τις πιο ευαίσθητες περιοχές του άρματος, όπως είναι τα πλευρά, η οροφή και το πίσω μέρος. Εδώ είναι που χρειάζεται το Πεζικό για να καλύψει το άρμα μάχης και να εξουδετερώσει την απειλή. Διαφορετικά, η επιβίωση του άρματος μάχης θα βασιστεί στη θωράκιση του και στη διάθεση ενεργητικού συστήματος αυτοπροστασίας, τα οποία όμως δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε επιθέσεις στην κατακόρυφο (Top-Attack). Σε επίπεδο επίγνωσης της τακτικής κατάστασης, τα άρματα μάχης είναι μεν εξοπλισμένα με ικανά θερμικά συστήματα, τα οποία μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την επίγνωση της τακτικής κατάστασης, αλλά δεν μπορούν να εντοπίσουν κατά κρυμμένους στόχους. Γενικά, τα πεδία βολής και παρατήρησης των αρμάτων μάχης εντός πόλεων επηρεάζονται από παράγοντες όπως το φυσικό περιβάλλον της πόλης, την κατάσταση των οικοδομών, τη γενικότερη πολεοδομία κ.ά.
Συμπερασματικά, μπορούμε να πούμε ότι παρά την ισχύ τους τα άρματα μάχης βρίσκονται σε «αφιλόξενο» πεδίο όταν επιχειρούν εντός πόλεων. Άλλωστε δεν σχεδιάστηκαν γι’ αυτό. Όπως όλα, έτσι και ο πόλεμος αλλάζει. Οι νέες τεχνολογίες και η χρήση νέων συστημάτων επιφέρουν αλλαγή στη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων και στις τακτικές τους. Σήμερα, η χρήση μη-επανδρωμένων οχημάτων μοιάζει μια ελκυστική λύση για χρήση εντός πόλεων αντί των αρμάτων μάχης. Στην περίπτωση αυτή όμως έχουμε μείωση της ισχύος πυρός, αλλά αύξηση του επιπέδου ασφαλείας των φίλιων δυνάμεων. Όχι ότι τα μη-επανδρωμένα θα αντικαταστήσουν πλήρως τον πεζό στρατιώτη, το άρμα μάχης ή το τεθωρακισμένο όχημα, αλλά σίγουρα θα μειώσουν τις απώλειες, άρα και το πολιτικό κόστος που αυτό συνεπάγεται.
Η χρήση μη-επανδρωμένων οχημάτων εντός πόλεων πιθανότατα θα δέχεται το πρώτο πυρ του εχθρού, άρα θα αποκάλυψη της θέσης του ή μπορεί να αποκαλύψουν και να εξουδετερώσουν τον εχθρό πρώτα. Για παράδειγμα, τα μη-επανδρωμένα οχήματα μπορούν να προπορεύονται της κύριας δύναμης και να σαρώνουν το πεδίο μάχης, εντοπίζοντας και καταγράφοντας τις εχθρικές θέσεις. Στην ουσία θα χαρτογραφούν το πεδίο μάχης, θα παράγουν επίγνωση της τακτικής κατάστασης και θα διευκολύνουν το έργο των φίλιων δυνάμεων. Στην πράξη τα μη-επανδρωμένα οχήματα μπορούν να λειτουργούν προπαρασκευαστικά της κύριας εμπλοκής συμβατικών δυνάμεων ή να εκτελούν τα ίδια την κύρια επίθεση, μέσω του εντοπισμού του εχθρού, της απορρόφησης των πρώτων πληγμάτων, της αποκάλυψης πιθανών ενεδρών και τελικά της εξουδετέρωσης.
