Εν έτη 2021,η σύγχρονη μορφή κρατικών συγκρούσεων έχει εισέλθει στην εποχή του »Πολέμου της Πέμπτης Γενιάς», ο οποίος συνεπάγεται με συνδυασμό στρατιωτικών και μη στρατιωτικών/συμβατικών μέσων, δεδομένης της οπλοποίησης των πληροφοριών αλλά και του ελέγχου της κοινής γνώμης, με σκοπό την επίτευξη στρατηγικά υψηλών στόχων.
Αυτή η αντίληψη/θεωρία γέννησε στην Δύση τον όρο του »Υβριδικού Πολέμου» σύμφωνα με τον πρώην Διοικητή των της Υπηρεσίας Στρατιωτικών Πληροφοριών (DIA) των ΗΠΑ Vincent R. Stewart. Οι ρωσικές επιχειρήσεις στην εκστρατεία της Κριμαίας το 2014 αποτελούν ένα τυπικό παράδειγμα επιτυχημένων Υβριδικών Επιχειρήσεων, στο οποίο η συνδυασμένη χρήση μη συμβατικών μεθόδων (οπλοποίηση των fakenews και κυβερνοεπιθέσεων) αλλά και συμβατικών δυνάμεων εφαρμόστηκε για την επίτευξη γεωπολιτικών στρατηγικών στόχων.
Παρόμοια πλαίσια ανταγωνισμού με αυτό της Ρωσίας-Ουκρανίας υπάρχουν και σε άλλα γεωγραφικά συμπλέγματα στον πλανήτη, όπως στο σύμπλεγμα του Αιγαίου (Ελλάδα – Φιλοτουρκικός Άξονας) αλλά και στην Νότιο-Σινική Θάλασσα μεταξύ Ταϊβάν και Κίνας. Για παράδειγμα, σε Wargame που αναλύθηκε από κλιμάκια του Στρατού των ΗΠΑ το 2018, εξετάσθηκε το σενάριο κατά το οποίο η κυβέρνηση της Ταϊβάν δημιουργεί ένα πολιτικό σχήμα στο οποίο συνεργάζεται και με φιλο-κινεζικούς αξιωματούχους της αντιπολίτευσης.
Μετά τον σχηματισμό της προαναφερθείσας κυβέρνησης, το Wargame αναφέρει πως μία στρατιά διαδικτυακών bots με την επίσημη υποστήριξη του κινεζικού κράτους αλλά και του μισού κυβερνητικού σχήματος της Ταϊβάν, υποστηρίζει πως ο λαός της Ταϊβάν δεν είναι διατεθειμένος να εμπλακεί σε στρατιωτική σύγκρουση με την Κίνα προκειμένου να υπερασπιστεί τα δικαιώματα των ΗΠΑ στην περιοχή. Η ανακοίνωση, ανεξαρτήτως της νομιμότητάς της, θα μπορούσε να δημιουργήσει σημαντική αναταραχή, ακόμη και να μειώσει την βούληση του στρατού να πολεμήσει.
Με τη συνεργασία ορισμένων μέσων ενημέρωσης, η προσωρινή κυβέρνηση θα μπορούσε να ανακοινώσει στους κατοίκους της περιοχής ότι έχει τον έλεγχο ολόκληρης της χώρας, δηλώνοντας στη διεθνή κοινότητα ότι δεν είναι διατεθειμένη να εμπλακεί σε μακροχρόνια σύγκρουση αλλά προτιμάει μία λύση »αμοιβαίων υποχωρήσεων» και »συμβιβασμού». Ξεκάθαρο αποτέλεσμα αυτής της διαδικασίας είναι ο διχασμός του λαού αλλά και του νεοσύστατου κυβερνητικού σχήματος.
Ως επιμέρους αντίδραση έρχεται η ξεκάθαρη σχετικοποίηση των συμμαχιών που έχει η Ταϊβάν ως ενιαία πολιτική οντότητα. Η σχετικοποίηση/διχασμός των φορέων εξουσίας δεν δίνουν άμεση ισχύ/νομιμότητα σε φίλιες χώρες (ΗΠΑ) να συμμετάσχουν σε τυχόν ένοπλη σύγκρουση με την Κίνα. Σε ένα τέτοιο σενάριο, τα ΜΜΕ – και όχι οι στρατιωτικές δυνάμεις – είναι πιθανό να γίνουν ο τελικός παράγοντας καθορισμού του μεγαλύτερου μέρους της διένεξης που θα έχει μία σύγκρουση, δημιουργώντας ένα κλίμα ενδογενούς πολιτικής αστάθειας στην Ταϊβάν, όπου πλέον το τι είναι αληθές και το τι ψευδές δεν φιλτράτεραι από καμία επίσημη αρχή.
Το αν ο υφιστάμενος μηχανισμός διαχείρισης κρίσεων της Ταϊβάν είναι σε θέση να αποκαταστήσει τις λειτουργίες των μέσων ενημέρωσης και να διαχειριστεί ολόκληρη των χαοτική κατάσταση που επικρατεί διασφαλίζοντας τη νομιμότητα της τρέχουσας κυβέρνησης, μένει να το δούμε στην πράξη. Τα εμπειρικά δεδομένα δείχνουν πως κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό, παρά μόνο από καθαρά δικτατορικά καθεστώτα. Σύμφωνα με έναν εκ των κορυφαίων πρώην αναλυτών πληροφοριών της KGB, τον Yuri Bezmenov, τέτοιες καταστάσεις σε Δυτικά »Δημοκρατικά» μοντέλα διακυβέρνησης είναι μη διαχειρίσιμες. »Αυτό είναι το κόστος της Δημοκρατίας».
Προς διευκρίνηση για αποφυγή τυχόν παρεξηγήσεων: Η επιλογή ενός κυβερνητικού σχήματος από μεριάς Ταϊβάν εντός του οποίου θα συνεργάζονται δύο ετεροπροσδιοριζόμενα πολιτικά σχήματα δεν πρέπει να μας παραξενεύει ως πολιτικά σκεπτόμενοι άνθρωποι διότι ακόμα και η χώρα μας έχει αντιμετωπίσει παρόμοια κυβερνητικά φαινόμενα. Τα αποτελέσματα της οπλοποίησης των πληροφοριών είτε μέσω της τηλεόρασης είτε μέσω των social media δεν θα πρέπει να μας εντυπωσιάζουν καθώς την νύχτα των Ιμίων, ακρογωνιαίος λίθος του τουρκικού επιχειρησιακού σχεδίου ήταν η οπλοποίηση των πληροφοριακών μέσων επιρροής της κοινής γνώμης (τότε τηλεόραση) και η δημιουργία ανασφάλειας στο πολιτικό σύστημα της χώρας. Τα φαινόμενα αυτά λοιπόν δεν είναι ούτε παρατραβηγμένα ούτε υπερβολικά.
Δεν συμβαίνουν μονάχα στην χώρα μας. Αποτελούν τμήμα της γενικότερης φύσης των συγκρούσεων του 21ου αιώνα και αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της πολεμικής διαδικασίας η οποία πλέον δεν έχει απόλυτο και ξεκάθαρο χαρακτήρα. Το κορυφαίο ρεαλιστικό παράδειγμα επαλήθευσης αυτής της άποψης αφορά άμεσα την χώρα μας. Το καλοκαίρι του 2020 η Ελλάδα δεν βρισκόταν σε κατάσταση »ειρήνης» με την Τουρκία (και τον Φιλοτουρκικό άξονα εντός και εκτός εδαφών). Βρισκόμαστε σε μία κατάσταση όπου κατά την Ρωσική αντίληψη περιγράφεται ως »Γκρίζα Ζώνη», ενώ κατά την Αμερικανική ως »State Of War». Ένα εκ των προβλημάτων είναι πως η χώρα μας, σε επίσημο επίπεδο, φαίνεται να μην έχει μάθει ούτε να αντιμετωπίζει παρόμοιες επιχειρήσεις αλλά ούτε και να διεξάγει έναντι εχθρικά κινούμενων γειτόνων. Τα σημερινά social media που είναι πολύ πιο χαοτικά και επιδραστικά από την τηλεόραση όντας ικανά να οδηγήσουν σε αδιόρθωτα πολιτικά ατοπήματα την εκάστοτε κυβέρνηση.
Θυμίζουμε ενδεικτικά το εκ τας Ανατολάς ψεύτικο σενάριο (fake news) περί κατάληψης ελληνικού εδάφους στον Έβρο από τουρκικές δυνάμεις και το τρομακτικά ζημιογόνο ατόπημα των πρώην και νυν ΥΠΕΞ όπου αμφότεροι δεν είχαν πλήρη εικόνα της κατάστασης και μετέδιδαν αυτοαναιρούμενες πληροφορίες τόσο στο twitter όσο και στην τηλεόραση. Η πληροφορία στην εποχή των Social Media είναι Δύναμη. Δεν είναι τυχαίο πως ο κυβερνοχώρος εντάσσεται στα Πέντε Πεδία Μάχης των σύγχρονων στρατιωτικών επιχειρήσεων (γη, αέρας, στεριά, θάλασσα, κυβερνοχώρος, διάστημα). Πρέπει να το κατανοήσουμε και να κινηθούμε αναλόγως σε όλους τους τομείς αλλά κυρίως σε αυτούς της εσωτερικής ασφαλείας.
Μέσα Διεξαγωγής Υβριδικών Επιχειρήσεων
Στις 5 Σεπτεμβρίου 2021 μια Μονάδα Υποβρύχιων Καταστροφών του Κινεζικού Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού (PLA) πραγματοποίησε πρόσφατα σειρά θαλάσσιων ασκήσεων κατάληψης εδαφών κατά τις οποίες τα στρατεύματα χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά συμβατικά πλοία »γραμμής» για μεταφορά Ειδικών Δυνάμεων και στρατιωτικών οχημάτων. Πάνω από δώδεκα τύποι οχημάτων, συμπεριλαμβανομένων αυτοκινούμενων howitzers και αμφίβιων τεθωρακισμένων φορτώθηκαν στο πλοίο Bohai Pearl, ανέφερε το δίκτυο CCTV, σημειώνοντας ότι οι ασκήσεις προσομοίωναν επιθέσεις έναντι εχθρικών σμηνών μη επανδρωμένων αλλά και έναντι δορυφορικών δικτύων δημιουργώντας περιβάλλον »low technological intesnity conflict» (LTIC).
Συγκρούσεις τύπου LTIC αποτελούν μία εκ των χειροτέρων πιθανών διαστάσεων που μπορεί να πάρει ένα ψυχροπολεμικό περιβάλλον δυνητικής μάχης στην Νότια Κίνα. Οι ΗΠΑ για προσδιορισμό δεδομένων στοχοποίησης χερσαίων, εναέριων αλλά και ναυτικών στόχων χρησιμοποιούν δεδομένα από συμβατικά συστήματα GPS. Το δίκτυο δορυφόρων που διαμορφώνει την αρχιτεκτονική λήψης/άρσης πληροφορίας του GPS αποτελείται από 24-30 δορυφόρους σε τροχιά ανάλογα την εποχή ενώ το σύνολό τους ανέρχεται στους 77. Σε περίπτωση κυβερνοεπίθεσης έστω και σε 5 εξ αυτών, το δίκτυο απειλείται με μερική/ολική αδρανοποίηση και ως αποτέλεσμα τα δεδομένα γενικότερης τοποθεσίας που χρειάζονται οι Ναυτικές Μονάδες Αεροπλανοφόρων αλλά και τα βλήματά τους θα είναι δύσκολο να ληφθούν.
Συνεχίζοντας, στο πλαίσιο των Κινεζικών Υβριδικών Επιχειρήσεων στην Νότιο-Σινική Θάλασσα, το κινεζικό κράτος φορτώνει εδώ και 3 έτη πυρηνικά και χημικά απόβλητα (σε υγρή μορφή) από τα εργοστάσια της Κίνας εντός πλοίων μεταφοράς, με σκοπό να τα αποδεσμεύσει πέριξ των θαλάσσιων συνόρων με τις Φιλιππίνες αλλά και πλησίον των Στενών της Ταϊβάν. Σύμφωνα με άρθρο του GeopoliticalFutures, τα πυρηνικά απόβλητα έχουν καταστρέψει ένα τεράστιο μέρος της πανίδας/χλωρίδας στην περιοχή και έχουν μειώσει την ετήσια αλιεία των Φιλιππινέζων ψαράδων κατά 21%. Εντός του προαναφερθέντος πλαισίου Υβριδικών Επιχειρήσεων από μεριάς Κίνας, αξίζει να σημειωθεί πως το Κ.Κ.Κ. χρησιμοποιεί την τακτική »No Man’s Land» ή αλλιώς »ΟΧΙ πλοία ΟΧΙ στρατιώτες ΟΧΙ σημαίες» επί των συνόρων, διαμορφώνοντας έτσι μία γεωγραφική ζώνη της οποίας η κυριότητα είναι περισσότερο ζημιογόνα απ’ ότι ωφέλιμη.
Ξεκάθαρος στόχος είναι η μακροχρόνια κυριαρχία της επί των προαναφερθέντων ζωνών μέσω γεωοικονομικής εξάπλωσης. Στο πλαίσιο της γεωοικονομικής εξάπλωσης εντάσσεται και η χρήση μη συμβατικών μέσων για μερικό έλεγχο της Ταϊβάν μέσω τροποποιημένων αλιευτικών καϊκιών εντός των οποίων έχουν εφαρμοστεί τεχνολογίες για διεξαγωγή επιχειρήσεων έρευνας, ιχνηλάτησης και στοχοποίησης εχθρικών σκαφών. Τα προαναφερθέντα καΐκια κινούνται κατά εκατοντάδες πέριξ των συνόρων με την Ταϊβάν και μέσω χρήσης ραντάρ/σόναρ κρατικής κατασκευής ερευνούν, χαρτογραφούν και ανιχνεύουν κινήσεις εχθρικών μονάδων επιφανείας λαμβάνοντας εντός των ψηφιακών βιβλιοθηκών τους ηχητικά και οπτικά δεδομένα στόχων.
Τα δεδομένα αυτά συγκεντρώνονται σε κέντρα Big Data του PLA με σκοπό την επεξεργασία και την προώθησή τους σε υπολογιστικά συστήματα που βρίσκονται εντός των πυραυλικών δομών του Κινεζικού Στρατού. Μέσω αυτών των δεδομένων, ο εκάστοτε πύραυλος (αυτόνομος-ημιαυτόνομος) βελτιώνει τις πιθανότητες εύρεσης του εχθρικού στόχου αλλά και τις πιθανότητες επιτυχημένης κρούσης. Η συνεργατική λειτουργία που προαναφέρθηκε (Big Data, αντιληπτικής τεχνητής νοημοσύνης και ramjet κινητήρων) είναι αυτή η οποία θα διαμορφώσει τα αυτόνομα πολυχωρικά βλήματα του μέλλοντος.
Οι Αμερικανοί ε.α. Ναύαρχοι James Stavridis και Andrew Erickson, σε μία σοκαριστική (για το αμερικανικό στράτευμα) ανάλυσή τους στο περιοδικό »US Naval Institute journal Proceedings», αναφερόμενοι στην Ναυτική Στρατηγική της Κίνας στην Νότια Σινική Θάλασσα, τόνισαν πως μιλάμε πλέον για την δημιουργία »Little Blue Men» (παραφράζοντας την έκφραση του Putin) από μεριάς Κίνας. Άποψη του γράφοντος είναι πως η σημειολογία της ορολογίας αυτής σηματοδοτεί την έναρξη ενός νέου τακτικού επιπέδου μελέτης των Ναυτικών Επιχειρήσεων. Το επίπεδο αυτό πιθανότατα θα αφορά τους τρόπους αντιμετώπισης και διεξαγωγής Υβριδικών Επιχειρήσεων αποκλειστικά σε Ναυτικό Περιβάλλον μάχης.
Προς γνώσιν ορισμένων πρακτικών τακτικών που εφαρμόζουν τα καΐκια της Κίνας, αξίζει να αναφερθεί πως παραβιάζουν χιλιάδες φορές ετησίως τα σύνορα με Φιλιππίνες, Ταϊβάν και Βιετνάμ σχετικοποιόντας πλήρως την έννοια της εθνικής κυριαρχίας των κρατών επί των συνόρων τους με την Κίνα. Δεν είναι λίγες οι φορές όπου κινεζικά καΐκια έχουν παρενοχλήσει ακόμα και Ναυτικές Μονάδες Μάχης της Ιαπωνίας αλλά και της Ταϊβάν. Στις 5 Σεπτεμβρίου 2021, τα καΐκια επιχείρησαν παράλληλα με 19 μαχητικά αεροσκάφη του PLA πλησίον των συνόρων με την Ταϊβάν (Y-8 ASW, 4xH-6, 10xJ-16 και 4xSU-30) αποδεικνύοντας ξανά πρωτίστως την ρευστότητα της σύγχρονης έννοιας των »απαραβίαστων συνόρων» και δευτερευόντως την τρομακτική αποτελεσματικότητα των Υβριδικών Επιχειρήσεων.
Αξίζει να σημειωθεί πως ως δυνητικός τρόπος αντιμετώπισης των καϊκιών είναι η δημιουργία σμήνους μη επανδρωμένων ταχύπλοων επιφανείας τα οποία δύναται να μεταφέρουν ακόμα και μη φονικά όπλα. Η τακτική αυτή θα λειτουργούσε ακόμα και σε μερικό περιορισμό του λαθρομεταναστευτικού δια της θαλάσσης. Σκοπός της παρουσίασης των Κινεζικών δυνατοτήτων δεν είναι η δημιουργία μίας εικόνας όπου η Κίνα λειτουργεί ως ένας εν δυνάμει κυρίαρχος και ακατανίκητος ναυτικός στόλος.
Σκοπός είναι να γίνει αντιληπτό πως η Υβριδική Στρατηγική της Κίνας σε θαλασσοχερσαίο περιβάλλον υιοθετείται και αντιγράφεται από την Τουρκία με μεγάλη συνέπεια και ακρίβεια (ίσως και αποτελεσματικότητα). Κατά την περίοδο του καλοκαιριού του 2020, ολόκληρος στόλος από εκατοντάδες τουρκικά και μη καΐκια περιφερόταν συνεχώς πέριξ των ελληνικών ναυτικών μονάδων επιφανείας αλλά και εντός εθνικών χωρικών υδάτων. Δεν έχει δοθεί καμία διευκρίνηση περί του εξοπλισμού που φέρουν τα καΐκια (που κινούνται εντός ζώνης εθνικής κυριαρχίας) αλλά και δεν έχει δοθεί καμία σαφής εικόνα αντιμετώπισής του από μονάδες του λιμενικού. Ορμώμενη και πάλι από την κινεζική ναυτική στρατηγική, η Τουρκία έχει δημιουργήσει εμμέσως πλην σαφώς μία ακτοφυλακή η οποία λειτουργεί ως δεύτερο Πολεμικό Ναυτικό.
Πάνω σε αυτήν την ακτοφυλακή στηρίζεται και ένα μέρος των διεκδικήσεων δικαιωμάτων έρευνας και διάσωσης στο Αιγαίο πολιτικοποιώντας έτσι ένα μέρος της στρατιωτικής ισχίος της. Η μεταφορά στρατιωτικής τεχνογνωσίας αλλά και κοινής αντίληψης περί κρατικών συγκρούσεων άνευ μάχης σε θαλασσοχερσαίο περιβάλλον μεταξύ Τουρκίας-Κίνας είναι προϊόν του »Επίπεδου Κόσμου» (κατά Freidman) στον οποίο ζούμε. Ως επιπλέον αποτέλεσμα αυτού του κόσμου έρχεται και η συμπεριφορά των πολυδιαφημιζόμενων Διεθνών Δικαστηρίων, τα οποία μέχρι στιγμής έχουν βγάλει πάνω από 2 σκληρές αποφάσεις έναντι των Κινεζικών διεκδικήσεων καταδικάζοντας στεγνά το καθεστώς Xi Jinping.
Οι αποφάσεις αυτές έχουν κυριολεκτικά μηδενική ουσιαστική βαρύτητα στις μέρες μας καθώς η Κίνα τις παραβιάζει συνεχώς και δεν έχει λάβει ουδεμία ουσιαστική κύρωση από κανέναν διεθνή δρώντα/δικαστήριο. Διαμορφώνεται έτσι ένα ουσιαστικό ερώτημα περί του λόγου για τον οποίον είναι διατεθειμένη η Τουρκία να ακολουθήσει τα κελεύσματα των αποφάσεων ενός Διεθνούς Δικαστηρίου το οποίο (υποθετικά μιλώντας) έχει ταχθεί κατά 95% υπέρ των ελληνικών θέσεων σε μία διαδικασία παραπομπής/επίλυσης ζητημάτων υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ.
Παρακολουθώντας τα διεθνή δεδομένα της επικαιρότητας σχετικά με τις γεωπολιτικές ανακατατάξεις στην Ευρασία αλλά και στην ρευστή πλέον έννοια του διεθνούς δικαίου εξάγουμε ένα πολύ απλό συμπέρασμα. Η συζήτηση περί παραπομπής των Ελληνοτουρκικών διαφορών εντός ενός Διεθνούς Δικαστηρίου είναι μία συζήτηση που έχουμε ανοίξει μόνοι μας με τους εαυτούς μας. Οι πολυφασματικές και αποτελεσματικές διαστάσεις των Υβριδικών Επιχειρήσεων διεθνώς δεν μας δίνουν την πολυτέλεια για επίλυση σύγχρονων προβλημάτων με παλαιά και αναποτελεσματικά μέσα της δεκαετίας του 90′.
Συμπεράσματα
Το συμπεράσματα που μπορούμε να αντλήσουμε από την αποτελεσματικότητα των Υβριδικών Επιχειρήσεων σε Αιγαίο, Έβρο και Νότια Κίνα ξεφεύγουν ποσοτικά από το περιορισμένο πλαίσιο μίας ανάλυσης. Η αρχή διαμόρφωσης μίας νέας εκσυγχρονισμένης κουλτούρας ασφαλείας και άμυνας πηγάζει αρχικά από την κατανόηση μίας γενικής πραγματικότητας που ισχύει αναντίρρητα στο Παγκόσμιο Διεθνές Σύστημα. Η αρχή αυτή είναι πως ο κόσμος πλέον λειτουργεί σαν μία ενιαία οντότητα (Επίπεδος Κόσμος). Η ανακατανομή της ισχύος στην Μαύρη Θάλασσα, η υβριδική διείσδυση του Πακιστάν στο Κασμίρ αλλά και οι εξελίξεις στην Νότια Κίνα μας αφορούν άμεσα και οφείλουμε ως κράτος όχι μόνο να έχουμε »άποψη» αλλά έμμεση πλην σαφή συμμετοχή στα τεκταινόμενα.
Ένα εκ των ασφαλέστερων και σημαντικότερων συμπερασμάτων που μπορούμε να διαμορφώσουμε είναι αυτό της σημασίας που έχει ένα Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας. Θα χρησίμευε τόσο στο κομμάτι πρόληψης, διαχείρισης αλλά και επίλυσης υβριδικών επιθέσεων έναντι της χώρας όσο και στο κομμάτι διαμόρφωσης μίας μακροχρόνιας εθνικής στρατηγικής την οποία οφείλει να ακολουθήσει η Ελλάδα στον χαοτικό και πολυπαραγοντικό κόσμο στον οποίο ζούμε.
Το Συμβούλιο δύναται να λειτουργεί συνεργατικά μαζί με όλα τα επιμέρους Υπουργεία που αποτελούν τον πυρήνα του κράτους σε περίπτωση πρόκλησης υβριδικής επιθέσεως με οποιοδήποτε μέσο (κυβερνοεπιχείρηση, πυρκαγιές πλησίον στρατηγικών υποδομών, οργανωμένη εισβολή λαθρομεταναστών σε Έβρο και Αιγαίο). Σκοπός είναι η αξιολόγηση, κατανόηση, διαχείριση και επίλυση της κρίσεως με συντονισμένο τρόπο και ορθή πληροφόρηση των πολιτών σχετικά με την επικρατούσα κατάσταση. Ο χαρακτήρας του προαναφερθέντος οργάνου είναι δια-υπουργικός και δεν επηρεάζεται από μικροκομματικές πολιτικές ανακατατάξεις.
Τέλος καλό θα ήταν να αντιληφθούμε πως δεν είναι δυνατόν να αξιολογηθούν/λυθούν σύγχρονα διακρατικά προβλήματα (ελληνοτουρκικά) με μέσα της δεκαετίας του 90′ και μία μικροπολιτική κουλτούρα άμυνας/ασφάλειας που πηγάζει από την δεκαετία του 80′. Ήρθε ο καιρός όπου πρέπει να γίνει άμεσα αντιληπτό πως η χώρα μας έχει τις δυνατότητες να λειτουργήσει ως αυτόβουλος, αυτοπροσδιοριζόμενος και ανεξάρτητος πόλος ισχύος εντός του Διεθνούς Συστήματος.
