Ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος πέρασαν ευτυχώς χωρίς θερμό επεισόδιο, παρά τα θρυλούμενα. Έτσι, κατέρρευσαν για την ώρα οι αναλύσεις που έβλεπαν το θερμό επεισόδιο ως αναπόφευκτο αποτέλεσμα των κλιμακούμενων διεκδικήσεων και της επιθετικότητας της Τουρκίας. Δικαιώθηκαν πολλοί αρθρογράφοι και προσωπικότητες που δεν το θεωρούσαν πιθανό.
Γράφει ο ΜΑΚΗΣ ΑΝΔΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ για το SL PRESS
Βοήθησαν οι αρνητικές για την Τουρκία εξελίξεις στη Λιβύη και στη Συρία; Βοήθησε η πειστικότητα της ρητορικής για αποτροπή του υπουργείου Άμυνας; Βοήθησε η εξουθενωτικά υποχωρητική στάση της Αθήνας, τα ΜΟΕ (Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης) και τα σόου περί Χάγης που οργανώνουν οι οπαδοί της συνεκμετάλλευσης; Μια εύλογη απάντηση σε αυτά τα ερωτήματα θα μπορούσε να είναι ότι όλα αυτά μαζί υποχρεώνουν την Τουρκία να είναι προσεκτική και υπομονετική, διότι η συγκυρία δεν την ευνοεί, ούτε διπλωματικά ούτε στρατιωτικά.
Έτσι, απομένουν τρεις περιπτώσεις για να φτάσουν τα πράγματα σε θερμό επεισόδιο. Η πρώτη περίπτωση είναι να γίνει ένα ατύχημα στον αέρα και να χαθεί ο έλεγχος. Το δεύτερο ενδεχόμενο είναι να φτάσει σε πολύ δυσμενή θέση η Τουρκία στη Συρία και τη Λιβύη, ώστε πολιτικά το καθεστώς Ερντογάν να χρειαστεί έναν αντιπερισπασμό για εσωτερική κατανάλωση, αφού τα πραξικοπήματα τείνουν να εξαντληθούν ως άλλοθι.
Το τρίτο ενδεχόμενο είναι να καταστεί ξεκάθαρο στην Τουρκία πως η Ελλάδα, παρά την πολιτική κατευνασμού, δεν πρόκειται να κάτσει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων χωρίς θερμό επεισόδιο. Ας σημειωθεί πως ορισμένοι αρθρογράφοι που δεν έβλεπαν θερμό επεισόδιο, κρατούσαν την επιφύλαξη «εκτός αν το θέλουν οι ΗΠΑ», κι αυτό έχει τη σημασία του στην όποια ανάλυση ως εκδοχή.
Το Bloomberg, ήδη από τις 17 Ιανουαρίου 2020, είχε εκτιμήσει πως ο Έλληνας πρωθυπουργός δεν θα είχε άλλη επιλογή από το να εμποδίσει τα τουρκικά πλοία, γεγονός που θα δημιουργούσε όλες τις προϋποθέσεις για ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο. Αφορμή σε αυτή την εκτίμηση στάθηκαν οι δηλώσεις του Τούρκου προέδρου ότι θα εκδώσει άδειες για έρευνες υδρογονανθράκων στην Ανατολική Μεσόγειο και θα ξεκινήσει έρευνες. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο υπενθύμιζε με νόημα την περίπτωση των Ιμίων το 1996. Τόνιζε δε πως «απαιτείται μόνο ένας λάθος υπολογισμός ή μια υπέρβαση των ορίων στο παιχνίδι ώστε οι εξελίξεις να οδηγήσουν σε καταστροφή».
Η έκταση ενός θερμού επεισοδίου
Συνεπώς, το ενδεχόμενο ενός θερμού επεισοδίου στην Ελλάδα ή και στην Κύπρο παραμένει ανοιχτό ή ως ατύχημα ή ως τουρκική πρόθεση, για να οδηγηθούμε σε διαπραγματεύσεις εφ’ όλης της τουρκικής ύλης. Εντούτοις, το «no ships, no troops, no flags» δεν μπορεί να γίνει αποδεκτό ξανά από τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ελλάδας αλλά ούτε και από την κατά τα άλλα φιλειρηνική ελληνική κοινωνία.
Επιπλέον, επειδή το Bloomberg καλά τα λέει για τον λάθος υπολογισμό-των χαρτογιακάδων θα συμπληρώναμε εμείς-το θερμό επεισόδιο μπορεί να συμβεί. Μπορεί, επίσης, να υπερβεί τα πέντε λεπτά στο σημείο σύγκρουσης, ή ακόμη να τύχει απάντησης σε άλλο γεωγραφικό σημείο που όμως επίσης θα χρειαστεί να απαντηθεί.
Υπό αυτές τις συνθήκες, έχουμε ήδη επισημάνει στο παρελθόν ότι εάν το επεισόδιο δεν σταματήσει επί τόπου, ο κίνδυνος μιας πιο εκτεταμένης σύγκρουσης είναι πιθανός. Μια τέτοια εξέλιξη από ένα σημείο και μετά θα πρέπει να βγάλει κάποιο νικητή, ώστε να επιβάλει τους όρους του στη διαπραγμάτευση. Η ισοπαλία μάλλον δεν θα οδηγήσει πουθενά.
Σενάρια κλιμάκωσης
Σε πρόσφατο ρεπορτάζ στην εφημερίδα «Τα Νέα» είχε επισημανθεί ότι το αρμόδιο διυπουργικό όργανο λειτουργεί με τον κανόνα «πενήντα-πενήντα» όσον αφορά τις πιθανότητες για πόλεμος και με τα εξής κυριότερα σενάρια κλιμάκωσης της τουρκικής προκλητικότητας:
-Το πρώτο σενάριο είναι η προσβολή των κυριαρχικών δικαιωμάτων από ερευνητικό σκάφος με εμπλοκή τουρκικών φρεγατών ή όχι.
-Το δεύτερο σενάριο είναι η παραστρατιωτική χρήση του μεταναστευτικού από την Τουρκία. Αυτό ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη.
-Το τρίτο αποτελεί την αυτόματη ενεργοποίηση των κανόνων εμπλοκής έναντι «προσβολής του πυρήνα της κυριαρχίας», διαδικασία που ήδη έχει λάβει την έγκριση της πολιτικής ηγεσίας και είναι ενεργή.
Η ενεργοποίηση των κανόνων εμπλοκής είναι μια εξαιρετικά ευαίσθητη στρατιωτική τεχνική διαδικασία, κατά την οποία οι εντολές απελευθερώνονται κλιμακωτά. Το πιο ακραίο σενάριο κρίσης, επισήμαινε η εφημερίδα, οδηγεί σε εντελώς νέα κατάσταση που όλα τα προηγούμενα στάδια έχουν ξεπεραστεί. Συνάμα, θα εμπλακεί άμεσα το σύνολο των συντελεστών ισχύος της Ελλάδας, στρατιωτικής και μη, σύμφωνα με τα επιτελικά σχέδια. Τα τελευταία σε καμία περίπτωση δεν τα χαρακτηρίζει ούτε η παθητικότητα, ούτε ο τοπικός χαρακτήρας.
Καταλήγει πως νικητής μιας τέτοιας εξέλιξης θα είναι εκείνος που θα έχει βρεθεί σε πλεονεκτική θέση, όταν έπειτα από λίγες ώρες «παγώσει ο χρόνος» σε διεθνές πολιτικό και διπλωματικό επίπεδο, προκειμένου να αποφευχθούν άλλες εξελίξεις. Το γεγονός αυτό τίποτε δεν το διασφαλίζει βέβαια. Σε αυτές τις λίγες ώρες που παίζονται τα πάντα, υπεισέρχεται και η θεωρία του «πρώτου πλήγματος».
Η σημασία της ταχύτητας και του εύρους
Όμως, από την προαναφερθείσα αλληλουχία εξελίξεων προκύπτουν ορισμένα κρίσιμα ζητήματα:
Πρώτον, σε περίπτωση που η ελληνική πλευρά επιχειρήσει να εμποδίσει το τουρκικό ερευνητικό σκάφος εντός της ελληνικής ΑΟΖ με τους διεθνείς κανόνες (προειδοποιητικές βολές κλπ) και απαντήσουν επιθετικά τα τουρκικά πολεμικά σκάφη συνοδείας και μετά αντεπιτεθούν τα ελληνικά, τότε, έχουν ξεκινήσει οι Τούρκοι κι αυτό θα είναι ένα διπλωματικό πλεονέκτημα.
Δεύτερον, αν όμως το τουρκικό ερευνητικό έρθει μόνο του και αρνηθεί να συμμορφωθεί, τότε, η ελληνική πλευρά μπορεί να το πλευροκοπήσει και να το αιχμαλωτίσει οδηγώντας το εκτός. Αν δεν υπάρξει τουρκική αντίδραση, δεν υπάρχει και θερμό επεισόδιο. Αν όμως υπάρξουν σε άλλο σημείο τουρκικά αντίποινα, τότε, έχει ανοίξει ο «ασκός του Αιόλου».
Τρίτον, σε τέτοιες κρίσιμες στιγμές, η ταχύτητα και το εύρος της αντίδρασης (rapid response) της ελληνικής πλευράς είναι καίριας σημασίας. Που σημαίνει πόση ζημιά μπορείς να κάνεις στον αντίπαλο πριν ενεργοποιηθεί ο διεθνής παράγοντας και μπλοκάρει (και ηλεκτρονικά) τη διένεξη;
Η τρέχουσα συγκυρία μοιάζει να απομακρύνει το ενδεχόμενο θερμού επεισοδίου κλασικού τύπου. Ένας σχετικά πρόσφατος λόγος είναι ότι σύμφωνα με εκτιμήσεις σοβαρών παρατηρητών, οι φημολογίες για απόπειρα νέου πραξικοπήματος και οι πολυάριθμες νέες συλλήψεις στρατιωτικών ήταν μια αντίδραση του καθεστώτος Ερντογάν σε άτυπο pronunciamento του τουρκικού επιτελείου που ήθελε άμεση απεμπλοκή από τη Συρία.
Φαίνεται, λοιπόν, ότι σε αυτή τη φάση «το δόγμα των δυόμιση πολέμων» της Τουρκίας (εναντίον της Συρίας, της Ελλάδας και των Κούρδων) δεν έχει αντίκρισμα και αυτό μάλλον το γνωρίζουν οι Τούρκοι επιτελείς. Από την άλλη τα καθεστώτα τύπου Ερντογάν είναι αδίστακτα, προκειμένου να κρατηθούν στην εξουσία και συχνά προβαίνουν σε μη λογικές ενέργειες.
