Με το τουρκικό σεισμογραφικό σκάφος «MTA Oruç Reis» να προετοιμάζεται για τη νέα αποστολή του στη Μεσόγειο και την τουρκική ηγεσία να κλιμακώνει τη ρητορική της και να διευρύνει τις διεκδικήσεις της σε Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο, η Αθήνα εξαντλεί κάθε διπλωματικό-πολιτικό μέσο που διαθέτει προκειμένου να αποτραπεί μια απόπειρα δημιουργίας τετελεσμένων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, που θα είχε συνέπειες για την ασφάλεια και τη σταθερότητα στην ευρύτερη περιοχή.
Γράφει ο ΝΙΚΟΣ ΜΕΛΕΤΗΣ για το LIBERAL
Το τουρκικό ερευνητικό «Oruç Reis» τις τελευταίες πέντε ημέρες βρίσκεται αγκυροβολημένο στη βάση του, στο λιμάνι δίπλα στον σταθμό Haydarpasa της Κωνσταντινούπολης, καθώς φαίνεται ότι ολοκλήρωσε νωρίτερα από το προβλεπόμενο τις σεισμικές έρευνες στον Μαρμαρά (βάσει της τουρκικής NAVTEX 0759/19 οι έρευνες θα διαρκούσαν από τις 4 Ιουλίου έως τις 15 Αυγούστου).
Παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει κάνει την οποιαδήποτε αναφορά για το πού συγκεκριμένα θα στείλει το δεύτερο ερευνητικό σκάφος της (το «Barbaros» πραγματοποιεί παράνομες έρευνες εδώ και μήνες νότια της Κύπρου εντός της κυπριακής ΑΟΖ), σε Αθήνα και Λευκωσία έχει προεξοφληθεί και σχεδόν αναγγελθεί ότι η Τουρκία θα επιχειρήσει να πραγματοποιήσει έρευνες εντός της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νότια του Καστελόριζου.
Μια τέτοια κίνηση βεβαίως θα αποτελέσει μείζονα πρόκληση για την Ελλάδα και εφόσον η Τουρκία επιμένει σε αυτή την ακραία αμφισβήτηση των ελληνικών κυριαρχικών δικαιωμάτων είναι προφανές ότι οι συνέπειες θα είναι εξαιρετικά επικίνδυνες.
Και η προηγούμενη και η νέα ελληνική κυβέρνηση έχουν φροντίσει να στείλουν σαφές μήνυμα προς την ίδια την Τουρκία, την Ε.Ε. και την Ουάσινγκτον ότι κάθε προσπάθεια επιβολής τετελεσμένων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα δεν θα μείνει αναπάντητη και θα πρέπει να αποφευχθούν κινήσεις που, αν και καταδικασμένες να μην παραγάγουν αποτελέσματα και τετελεσμένα, θα απειλήσουν την ασφάλεια στην ευρύτερη περιοχή.
Οι συνεχείς δηλώσεις των πρώην υπουργών Αποστολάκη και Κατρούγκαλου περί πιθανής κίνησης της Τουρκίας στο Καστελόριζο, αλλά και τα σαφή μηνύματα που έστειλε και η νέα κυβέρνηση, με δηλώσεις τόσο του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας Ν. Δένδια και Ν. Παναγιωτόπουλου όσο κυρίως οι άμεσες επισκέψεις του κ. Δένδια σε Ουάσινγκτον, Ιερουσαλήμ και η επίσκεψη του Αιγύπτιου ΥΠΕΞ στην Αθήνα, εντάσσονταν σε αυτό το πλαίσιο της προληπτικής αποτρεπτικής διπλωματίας.
Βεβαίως, η διαχείριση της υπόθεσης της πιθανής πρόκλησης της Τουρκίας στο Καστελόριζο από τα ΜΜΕ μάλλον δεν βοηθά, καθώς δημιουργεί πολεμικό και φοβικό κλίμα που συνήθως αποτελεί το «χαλί» για επιβολή και νομιμοποίηση παραχωρήσεων στο διπλωματικό πεδίο, με πρόσχημα την αποφυγή της κλιμάκωσης της έντασης…
Στην Κύπρο
Η Τουρκία πάντως έχει να αντιμετωπίσει ως σοβαρότερη και αμεσότερη πρόκληση το ενεργειακό πρόγραμμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, στο οποίο ήδη έχουν υπάρξει κεκτημένα για τη Λευκωσία που δύσκολα ανατρέπονται. Για τον λόγο αυτό, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η προσπάθεια για επανέναρξη της διαδικασίας για το Κυπριακό, με τη συνάντηση σήμερα των Ν. Αναστασιάδη-Μ. Ακιντζί, καθώς η επίλυση του Κυπριακού στα μέτρα της Τουρκίας θα δώσει πρακτικά πρόσβαση στην Άγκυρα μέσω των Τουρκοκυπρίων στους φυσικούς πόρους, από τους οποίους σήμερα είναι αποκλεισμένη και δεν έχει μερίδιο.
Στην περιοχή του Καστελόριζου και της ελληνικής υφαλοκρηπιδας, στην περιοχή νοτίως του ελληνικού νησιού, δεν υπάρχουν πάντως αρκετά σεισμογραφικά δεδομένα, καθώς δεν έχει πραγματοποιηθεί στο παρελθόν συστηματική σεισμογραφική έρευνα. Είτε επειδή η Τουρκία με το «Piri Reis» δεν είχε τέτοιες δυνατότητες, είτε επειδή οι ξένες εταιρείες που παρείχαν την υποδομή και τα σεισμογραφικά σκάφη υποχωρούσαν στη διπλωματική πίεση της Αθήνας.
Δέκα χρόνια προκλήσεις…
Πάντως, εάν επιβεβαιωθούν οι «προβλέψεις», δεν θα είναι η πρώτη φορά που η Τουρκία επιχειρεί να προκαλέσει και να δοκιμάσει τα όρια αντοχής και ανοχής της Ελλάδας, καθώς η απόκτηση δύο δικών της ερευνητικών σκαφών, του «Barbaros» και του «Oruç Reis», βοηθούν στο ξεπέρασμα των προβλημάτων που αντιμετώπιζε λόγω της απροθυμίας ξένων εταιρειών να εμπλακούν σε διακρατικές αντιπαραθέσεις επί δικαιωμάτων σε θαλάσσιες ζώνες.
Το 2008, το νορβηγικό ερευνητικό πλοίο «Malene Ostervold» επιχείρησε να πραγματοποιήσει γεωφυσικές έρευνες σχεδόν 80 μίλια νότια του Καστελόριζου για λογαριασμό της Τουρκίας. Έπειτα από έντονα διαβήματα προς την Άγκυρα και το Οσλο (το πλοίο είχε νορβηγική σημαία), το ερευνητικό σκάφος, αφού περιπλανήθηκε επί ένα τριήμερο στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και αφού δόθηκαν ανεπισήμως στον καπετάνιο οι συντεταγμένες εκτός των οποίων θα μπορούσε να διεξάγει τις έρευνές του χωρίς να θίγει ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα, αποχώρησε με μικρή καθυστέρηση, καθώς το πλήρωμα ισχυρίσθηκε ότι λόγω καιρού δεν μπόρεσε να μαζέψει εγκαίρως τα καλώδια που είχαν απλώσει για τη διεξαγωγή των ερευνών.
Το 2011 η Τουρκία εξέδωσε NAVTEX για τη διεξαγωγή ερευνών το διάστημα μεταξύ 15 Σεπτεμβρίου και 15 Νοεμβρίου από υο νορβηγικό ερευνητικό πλοίο «Bergen Surveyor» και συνοδευτικά σκάφη σε περιοχή που επικαλύπτει και ελληνική υφαλοκρηπίδα νοτίως του Καστελόριζου.
Ακολούθησαν τα διαβήματα προς Αγκυρα και Οσλο προκειμένου να μη γίνουν οι προγραμματισμένες έρευνες.
Τον περασμένο Οκτώβριο η Τουρκία με την NAVTEX 1032/18 ανήγγειλε παράνομες έρευνες από το «Barbaros» από τις 18 Οκτωβρίου 2018 έως την 1η Φεβρουαρίου 2019 σε περιοχή που επικάλυπτε και κυπριακή και ελληνική υφαλοκρηπίδα, ακριβώς στο σημείο που η Τουρκία αμφισβητεί την ύπαρξη θαλασσίων συνόρων μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου. Υπό την έντονη παρουσία φρεγατών του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού το τουρκικό ερευνητικό κινήθηκε μόνο εντός της κυπριακής υφαλοκρηπίδας.
Τον περασμένο Νοέμβριο η Τουρκία λίγο πριν από τη σύγκληση τριμερούς Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ εξέδωσε NAVTEX για τη διεξαγωγή σεισμογραφικών ερευνών από το «Barbaros» και τα συνοδευτικά σκάφη «Tanux-1» και «Apollo Moon» για το διάστημα 10-13 Δεκεμβρίου 2018 σε περιοχές που επικάλυπταν μεγάλο μέρος της ελληνικής υφαλοκρηπίδας νότια του Καστελόριζου. Αυτή η επικάλυψη μάλιστα αφορούσε τις περιοχές για τις οποίες είχε εκδώσει παράνομες άδειες ερευνών για την τουρκική κρατική εταιρεία πετρελαίου ΤΡΑΟ το 2012. Η NAVTEX αυτή ήταν προφανές ότι αποτελούσε μήνυμα προς την Ελλάδα, καθώς δεν ήταν δυνατόν σε διάστημα τριών ημερών να διεξαχθούν σεισμογραφικές έρευνες σε μια τόσο εκτεταμένη περιοχή.
Επικοινωνιακό τρικ;
Σε ό,τι αφορά το γεωτρύπανο «Yavuz», παρά τα κατευθυνόμενα δημοσιεύματα ότι ξεκίνησε την περασμένη Τρίτη η γεώτρηση στην περιοχή που βρίσκεται νότια του Αποστόλου Ανδρέα της Καρπασίας, εντός των κυπριακών χωρικών υδάτων, το πιθανότερο πρόκειται για μία ακόμη άσκηση επικοινωνίας από την τουρκική πλευρά, καθώς δεν υπάρχει καμία ένδειξη για πραγματοποίηση γεωτρητικών δραστηριοτήτων και τουλάχιστον τις τελευταίες ημέρες δεν υπάρχει παρουσία δίπλα στο «Yavuz» από άλλο βοηθητικό σκάφος που είναι απαραίτητα για τη διεξαγωγή γεώτρησης και το μόνο σκάφος που βρίσκεται κοντά στο τουρκικό γεωτρύπανο είναι το επίσης με τουρκική σημαία πυροσβεστικό σκάφος «Korkut».
Η Τουρκία την Τετάρτη θέλησε να κάνει με έναν ακόμη τρόπο αισθητή την αμφισβήτηση κυριαρχικών δικαιωμάτων και αρμοδιοτήτων της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με αφορμή την NAVTEX 392/19, την οποία εξέδωσαν οι κυπριακές Αρχές και αφορά την αναγγελία υποβρύχιων δραστηριοτήτων (πόντιση και επισκευή καλωδίων) από το σκάφος «PSV Highland Navigator» για το διάστημα 6-20 Αυγούστου, η Τουρκία εξέδωσε δύο NAVTEX, με τις οποίες αφενός επαναλαμβάνει τη γνωστή θέση ότι δεν έχει δικαίωμα η Κύπρος να εκδίδει NAVTEX και ότι οι περιοχές στις οποίες αναφέρεται η κυπριακή NAVTEX «παραβιάζει την περιοχή θαλάσσιας αρμοδιότητας της Τουρκίας». Σε μια περιοχή η οποία φυσικά, όπως αποτυπώνεται και στον χάρτη, εμπίπτει καταφανώς στη ζώνη ευθύνης της Κυπριακής Δημοκρατίας. (Χάρτης 1)
