Γράφει ο Β.Κ. από το blog ΑmynaGR

Εισαγωγή

Το οπλικό σύστημα S-400 Triumph είναι ένα αντιαεροπορικό πυραυλικό σύστημα  πολύ μακρού βεληνεκούς, που είναι ικανό να αντιμετωπίζει κάθε είδος ιπτάμενων στόχων, όπως μεταγωγικά αεροσκάφη, AWACs, μαχητικά αεροσκάφη, UAVs, ελικόπτερα, βαλλιστικούς πυραύλους και πυραύλους κρουζ. Πρόκειται για ένα οπλικό σύστημα με κορυφαίες επιδόσεις, που έχει χαρακτηριστεί από πολλούς ως «το καλύτερο χερσαίο Α/Α σύστημα στον κόσμο». Σε αυτό το άρθρο θα αναλυθεί το πυραυλικό σύστημα S-400, και θα μπει στη σωστή βάση η τακτική του χρησιμοποίηση, διότι έχει σχηματιστεί η εντύπωση πως ένα Α/Α σύστημα καταστρέφει ο,τι κινείται στα μέγιστα βεληνεκή.

H Τουρκική προμήθεια S-400

Η Τουρκία πρόκειται να προμηθευτεί ένα Σύνταγμα το οποίο θα αποτελείται από 2 Τάγματα των 32-36 εκτοξευτών, με 144 πυραύλους. Να σημειωθεί ότι υπάρχει δικαίωμα προαίρεσης για ένα ακόμη Σύνταγμα. Το Τουρκικό Τάγμα θα έχει τη παρακάτω σύνθεση (εικόνα).

Τεχνικά Χαρακτηριστικά S-400

Το S-400 αποτελεί συνέχεια της οικογένειας των Ρωσικών Αντιαεροπορικών Συστημάτων «S-300», και αναπτύχθηκε από την εταιρεία Almaz-Antey στα τέλη της δεκαετίας του 90. Οι κύριες διαφορές σε σχέση με τους δικούς μας S-300PMU1 είναι τρεις, και είναι οι εξής:

1. Το Α/Α σύστημα S-400 διαθέτει πλήρως ψηφιακά συστήματα διοίκησης κι ελέγχου, καθώς και αναβαθμισμένα ραντάρ έρευνας και πρόσκτησης στόχων. Οι αναβαθμίσεις όμως δεν σταματούν εδώ, καθώς διαθέτει και αυξημένες αντοχές σε επιθέσεις ηλεκτρονικού πολέμου και παρεμβολών.
2. Επίσης, διαθέτει 3 κατηγορίες βλημάτων, ενεργού καθοδήγησης, ημιενεργής καθοδήγησης  (TVM) και ημιενεργής καθοδήγησης (TVM) πολύ μακράς ακτίνας και πολύ μεγάλου υψομέτρου εμπλοκής, που του επιτρέπουν να εμπλέκει όλα τα είδη των εναέριων απειλών σε μεγαλύτερες αποστάσεις από τον προκάτοχό του.

Πιο αναλυτικά, τα ραντάρ με τα οποία λειτουργεί ένα πλήρες σύστημα (Τάγμα) S-400, είναι τα εξής:

1. Ραντάρ εντοπισμού στόχων 91Ν6. Πρόκειται για ραντάρ που λειτουργεί στην S band και το οποίο εντοπίζει πιθανούς στόχους σε πολύ μεγάλες αποστάσεις, αλλά δεν μπορεί να κατευθύνει πυραύλους με τη μέθοδο ΤVM. Οι επιδόσεις του ραντάρ σύμφωνα με ανοικτές πηγές είναι 390 χλμ για στόχο μεγέθους μαχητικού (RCS 4 τ.μ.), 230 χλμ για στόχο μεγέθους πυραύλου (RCS 0,4 τ.μ.), και 130 χλμ για μαχητικό stealth όπως το F-35.
2. Ραντάρ ιχνηλάτησης στόχων 92Ν6 Grave Stone (ή 92Ν2Ε). Πρόκειται για ραντάρ το οποίο λειτουργεί στην Χ band και χρησιμοποιείται για την καθοδήγηση των TVM πυραύλων προς τον στόχο. Έχει εμβέλεια εντοπισμού μαχητικού (RCS 4 τ.μ.) περίπου 240 χλμ, κι ως εκ τούτου, δύναται να αντικαταστήσει το ραντάρ εντοπισμού 91Ν6 σε περίπτωση που τεθεί εκτός μάχης. Αν λάβουμε υπόψιν πως το ρανταρ 92Ν6 συνδυάζει κι εξαιρετικές αντοχές σε επιθέσεις ΗΠ, τότε μπορούμε κάλλιστα να το αναφέρουμε κι ως ρανταρ πολλαπλών λειτουργιών και ρόλων.
3. Ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης 96L6E2 (προαιρετικό). Είναι η εξαγωγική έκδοση του ρανταρ 96L6 και χρησιμοποιείται όταν απαιτείται η ιχνηλάτηση στόχων που πετούν σε πολύ χαμηλό υψόμετρο και σε πολύ υψηλό υψόμετρο (έως 100 χλμ). Επίσης χρησιμοποιείται για την κάλυψη των κενών του 91Ν6. Είναι UHF band και δύναται να εντοπίζει στόχους σε αποστάσεις έως και 300 χλμ. Το πιο πιθανό είναι πως η Τουρκία δεν θα προμηθευτεί το παραπάνω ρανταρ.

Διαθέσιμοι Πύραυλοι S-400

Οι πύραυλοι που χρησιμοποιεί το Α/Α σύστημα S-400  είναι οι εξής:

Eνεργής Καθοδήγησης

Πρόκειται για πυραύλους μικρούς σε μέγεθος, όπου καθοδηγούνται αυτόνομα προς τον στόχο, δηλαδή δεν απαιτούν την συνεχή καθοδήγηση από το ραντάρ ιχνηλάτησης 92Ν2Ε. Αυτού του είδους οι πύραυλοι έχουν μικρομεσαίο βεληνεκές και χαμηλή (σχετικά) ταχύτητα διότι χρησιμοποιούνται για να αντιμετωπίζουν εξαιρετικά ελισσόμενους στόχους όπως μαχητικά αεροσκάφη, UAVs, πυραύλους κρουζ και βαλλιστικούς πυραύλους. Ο πύραυλος αυτής της κατηγορίας για το Α/Α σύστημα S-400 είναι ο 9Μ96Ε2, ο οποίος έχει μέγιστο βεληνεκές 120 χλμ, μέγιστο ύψος εμπλοκής 30 χλμ, και ταχύτητα περίπου 3 Mach. Επιτυγχάνει εξαιρετικά αποτελέσματα (Pk, όπου το 1=100% ποσοστό επιτυχίας), τα οποία είναι 0,9 έναντι μαχητικού αεροσκάφους, 0,8 έναντι UAVs, και 0,7 έναντι πυραύλων, σύμφωνα με την εταιρεία. Ένας εκτοξευτής δύναται να εξοπλιστεί με 16 τέτοιους πυραύλους, καθώς το κάθε κάννιστρο μπορεί να χωρέσει 4 πυραύλους 9M96E2.

Ημιενεργής Καθοδήγησης (TVM).

Οι Α/Α πύραυλοι αυτής της κατηγορίας καθοδηγούνται προς το στόχο από το ραντάρ ιχνηλάτησης, το οποίο πρέπει είναι υψηλής μπάντας (τουλάχιστον Χ band), για να παρέχει την απαιτούμενη ακρίβεια. Το σύστημα S-400 διαθέτει 2 ειδών τέτοια βλήματα, τα 48Ν6Ε2 και 48Ν6Ε3. Το πρώτο επιτυγχάνει βεληνεκές 200 χλμ, ύψος εμπλοκής ~40 χλμ, και έχει ταχύτητα ~6 Μach. Το 48Ν6Ε3 έχει την ίδια ταχύτητα, αλλά έχει μεγαλύτερο βεληνεκές (250 χλμ) και πολύ μεγαλύτερο ύψος εμπλοκής (60 χλμ). Λόγω της διπλάσιας ταχύτητάς τους από τον πύραυλο 9Μ96Ε2, έχουν δυνατότητα λιγότερων ελιγμών, κι ως εκ τούτου το Pk έναντι μαχητικών αεροσκαφών πέφτει αισθητά (στα επίπεδα 0,7-0,8). Αυτό σημαίνει πως για την επιτυχή προσβολή ενός μαχητικού αεροσκάφους, απαιτείται η εκτόξευση 2 πυραύλων 48Ν6Ε2/3.D

Δυνατότητα ταυτόχρονης εμπλοκής στόχων.

Όπως και στις υπόλοιπες περιπτώσεις, κι εδώ οι πληροφορίες είναι συκεγχυμένες. Σύμφωνα με μερικά Ρωσικά ΜΜΕ, ένα Τάγμα S-400 μπορεί να εμπλέκει πλεόν έως και 80 στόχους ταυτόχρονα, έναντι των 36 στόχων που μπορούσε στις πρώιμες εκδόσεις. Ωστόσο εκτιμάται πως η δυνατότητα εμπλοκής 80 στόχων ταυτόχρονα αφορά μόνο την περίπτωση όπου χρησιμοποιούνται οι πύραυλοι ενεργής καθοδήγησης 9Μ96Ε2. Πιστεύουμε πως για τους πυραύλους TVM καθοδήγησης ο αριθμός ταυτόχρονης εμπλοκής στόχων παραμένει 36.

Τέλος, το Α/Α σύστημα S-400 διαθέτει και τον πύραυλο 40Ν6Ε, ο οποίος είναι είτε ενεργής, είτε ημιενεργής καθοδήγησης. Έχει βεληνεκές 400 χλμ, ύψος εμπλοκής 185 χλμ. και ταχύτητα 12 Mach . Λόγω της πολύ υψηλής του ταχύτητας (και συνεπώς της χαμηλής δυνατότητας εκτέλεσης ελιγμών), χρησιμοποιείται έναντι αεροσκαφών Διοίκησης κι Ελέγχου (C3), ΑΣΕΠΕ και ιπτάμενων τάνκερ ανεφοδιασμού. Χρησιμοποιείται γενικά έναντι μεγάλων κι αργοκίνητων στόχων. Αυτός ο πύραυλος είναι εξαιρετικά απίθανο να εξαχθεί στην Τουρκία.

Συμπεράσματα από τα Τεχνικά Χαρακτηριστικά

Είναι φανερό πως οι φήμες που κυκλοφορούν ότι ο S-400 μπορεί να ρίξει μαχητικό αεροσκάφος  F-16 από τα 400 (!) χλμ. δεν ευσταθούν. Για να γίνουμε πιο συγκεκριμένοι, αεροσκάφος τύπου F-16 μπορεί να εντοπιστεί σε αποστάσεις 230 χλμ. Kι αυτό διότι το ραντάρ που καθοδηγεί τους πυραύλους 48Ν6Ε2/3, μπορεί να εντοπίσει στόχο μεγέθους μαχητικού F-16 στα 230 χλμ. Βέβαια, μπορεί να γίνει κι εκτόξευση πυραύλου με καθοδήγηση από το ραντάρ εντοπισμού στόχων 91Ν6 (υπό προϋποθέσεις). Επειδή όμως το ρανταρ αυτό είναι χαμηλότερης συχνότητας κι άρα χαμηλότερης ανάλυσης, το νέο Pk θα είναι πολύ μικρότερο από 0,7-0,8. Συνεπώς το πρώτο δεδομένο είναι πως το Α/Α S-400 μπορεί να εμπλέξει F-16 μέχρι 230 χλμ, κι αυτό σε ιδανικές συνθήκες, κάτι που όπως θα δούμε παρακάτω δεν πρόκειται να γίνει ποτέ.

Νo Ecape Zone (NEZ)

Το μέγιστο βεληνεκές ενός Α/Α όπλου, είναι το βεληνεκές όπου μπορεί να φτάσει ο πύραυλος, με βασικές (basic) κινηματικές επιδόσεις. Αυτό όμως δεν σημαίνει πως σε αυτή την απόσταση θα μπορεί να εκτελέσει και τους κατάλληλους υψηλούς σε «G» ελιγμούς, για να αντιμετωπίσει ελισσόμενους στόχους όπως τα μαχητικά αεροσκάφη. Πέραν τούτου, το αεροσκάφος μπορεί να κινηθεί αντίθετα του πυραύλου μόλις τον αντιληφθεί, με αποτέλεσμα να προλάβει να βγει από τον φάκελο εμπλοκής του Α/Α πυραύλου. Για να μην μακρηγορούμε, η  NEZ είναι το «πραγματικό» μέγιστο βεληνεκές ενός Α/Α πυραύλου, μέσα στην οποία θα επιχειρηθεί και η κατάρριψη ενός στόχου. Συνήθως, για στόχους όπως μαχητικά αεροσκάφη, η ΝΕΖ είναι από 40-50% του μέγιστου αναγραφόμενου βεληνεκούς. Συνεπώς, το πραγματικό βεληνεκές εμπλοκής μαχητικών για τους S-400 θα είναι 125χλμ για τον 48Ν6Ε3, 100 χλμ για τον 48Ν6Ε2 και 60 χλμ για τον 9Μ96Ε2. Σημειωτέων, πως η ΝΕΖ είναι το βεληνεκές όπου ο στόχος δεν μπορεί να διαφύγει με βάση τις κινηματικές του επιδόσεις.

Γεωγραφικός περιορισμός των αποστάσεων εντοπισμού κι εμπλοκής (Οι οπαδοί της «Επίπεδης Γης» να το προσπεράσουν)

Η Γη ως γνωστόν είναι σφαιρική, ενώ οι εκπομπές των ραντάρ ευθυτενείς, συνεπώς, υπάρχει ένας «χώρος» που βρίσκεται πολύ κοντά στην επιφάνεια της Γης, όπου το ραντάρ δεν μπορεί να εντοπίσει πιθανούς στόχους. Η μέγιστη απόσταση όπου μπορούν 2 σημεία πάνω στη Γη να επικοινωνήσουν με οπτικά μέσα (η ραδιοκύματα), ονομάζεται ορίζοντας, και είναι περίπου 40 χλμ. (από την επιφάνεια της θάλασσας).

Επίσης, όταν ένας στόχος κινείται σε πολύ χαμηλό υψόμετρο, δυσκολεύει το ρανταρ στο να τον εντοπίσει λόγω του clutter (ψευδείς επιστροφές λόγω του εδάφους). Δηλαδή, ο στόχος γίνεται «ένα» με το ανάγλυφο του εδάφους, με συνέπεια το ραντάρ να δυσκολεύεται να ξεχωρίσει τον στόχο από το υπόλοιπο ανάγλυφο. Αν και τα ραντάρ του  S-400 έχουν αυξημένες επιδόσεις σε αυτόν τον τομέα, εντούτοις δεν το επιλύνουν τελείως.

Ανάγλυφο του εδάφους

Πέραν του ορίζοντα και του clutter, η εμβέλεια των ρανταρ περιορίζεται κι από τυχόν ορεινούς όγκους που βρίσκονται σχετικά κοντά του. Διότι οι ορεινοί όγκοι λειτουργούν ως εμπόδια,  και δημιουργούν κενά από πίσω τους, όπου το ραντάρ αδυνατεί να φτάσει. Σε αυτούς τους χώρους (που ονομάζονται τρύπες ή κενά), τα μαχητικά μπορούν να πλησιάσουν αρκετά, χωρίς να γίνουν αντιληπτά.

Θέατρο Επιχειρήσεων Αιγαίου

Ο χώρος του Αιγαίου χαρακτηρίζεται ως νησιωτικός. Έχει χιλιάδες νησιά, τα οποία είναι ημιορεινά και ορεινά. Τα μεγαλύτερα και πιο ορεινά νησιά του, με εξαίρεση την Κρήτη και την Εύβοια, βρίσκονται στο Ανατολικό Αιγαίο με κατέυθυνση Β-Ν, με αποτέλεσμα να λειτουργούν ως «εμπόδια» στις εμβέλειες των ραντάρ τόσο της Ελλάδας, όσο και της Τουρκίας. Μόνο που τα παραπάνω νησιά ανήκουν στην Ελλάδα, συνεπώς η τελευταία μπορεί να τα χρησιμοποιήσει σαν προωθημένες θέσεις τοποθέτησης δικών της ραντάρ. Η Τουρκία από την άλλη, λόγω ακριβώς αυτού του προβλήματος, έχει σοβαρό μειονέκτημα, με τα χερσαία ραντάρ τους να έχουν εξαιρετικά μειωμένες επιδόσεις. Σε όλες τις περιπτώσεις, τα ραντάρ της παρουσιάζουν μεγάλες σε εύρος και βάθος «τρύπες», με αποτέλεσμα τα Ελληνικά μαχητικά να μπορούν να πλησιάσουν αθέατα πολύ κοντά.

ΑΣΕΠΕ και διασύνδεση με τα χερσαία Α/Α συστήματα

Στις αρχές του 21^ο αιώνα, η Ελλάδα και η Τουρκία προμηθεύτηκαν σύγχρονα αερομεταφερόμενα ραντάρ (ΑΣΕΠΕ – AWACs) τεχνολογίας AESA, με τα οποία καλύπτουν τα όποια κενά δημιουργούνται από τους ορεινούς όγκους και από τη σφαιρικότητα της Γης. Επίσης, τα ΑΣΕΠΕ μπορούν να καθοδηγούν μέσω διασύνδεσης Link16  τους χερσαίους Α/Α πυραύλους, αν και με λιγότερη ακρίβεια από ένα ραντάρ υψηλότερων συχνοτήτων. Το πλεονέκτημα αυτό όμως δεν το εκμεταλλεύονται οι Τουρκικοί S-400, διότι είναι Ρωσικής κατασκευής και διαφορετικής φιλοσοφίας, κι ως εκ τούτου δεν μπορούν να διασυνδεθούν πλήρως, με κανένα δυτικό σύστημα. Το ίδιο ισχύει και για τους Ελληνικούς S-300PMU1, μόνο που οι τελευταίοι έχουν τοποθετηθεί σε σημεία όπου τα ραντάρ τους δεν περιορίζονται από ορεινούς όγκους, με αποτέλεσμα να εντοπίζουν πιθανούς στόχους στις μέγιστες δυνατές αποστάσεις.

Συμπεράσματα

Το εξαγόμενο συμπέρασμα είναι πως κανένα οπλικό σύστημα, ακόμα κι αν είναι το καλύτερο της κατηγορίας του, δεν μπορεί να νικήσει βασικές αρχές της φύσης, όπως είναι η καμπυλότητα της Γης, το ανάγλυφο, και η ταχύτητα. Η άποψη πως το A/A σύστημα S-400 μπορεί να καταρρίψει αεροσκάφος στα 400 (ή και 250) χλμ, ισοδυναμεί με την άποψη πως ένας Τυφεκιοφόρος μπορεί να πετύχει με τυφέκιο G3, κινούμενο άνθρωπο από τα 3.600 μέτρα (μέγιστο βεληνεκές G3).

Η κύρια λοιπόν επιχειρησιακή αξία των S-400 δεν είναι να καταρρίπτει μαχητικά από την Τανάγρα ή από τη Σκύρο, αλλά να εκτελεί τις παρακάτω αποστολές:

1. Προστασία καίριων εγκαταστάσεων και υποδομών της Τουρκικής Επικράτειας (αεροδρόμια, ΒΙΠΕ, Κέντρα Διοικήσεως, συγκεντρώσεις δυνάμεων, συγκοινωνιακές υποδομές κοκ)
2. Άρνηση πρόσβασης περιοχής (ΑΑ/Α2D) για τα Ελληνικά μαχητικά αεροσκάφη, με αποτέλεσμα να απαιτούνται λιγότερα Τουρκικά αεροσκάφη για αποστολές εναέριας περιπολίας (CAP).
3. Επιτήρηση του γεωγραφικού χώρου του Ανατολικού και Κεντρικού Αιγαίου και παροχή μιας επιπλέον πηγής πληροφοριών για το Τουρκικό ΣΑΕ.
4. Εμπλοκή και κατάρριψη τυχόν εισερχόμενων εναέριων απειλών που θα επιχειρούν είσοδο στην Τουρκική επικράτεια.

Συνεπώς, ένα χερσαίο Α/Α σύστημα έχει κυριώς αμυντικό/αποτρεπτικό κι όχι επιθετικό προσανατολισμό. Α/Α συστήματα επιθετικού προσανατολισμού είναι τα ναυτικά Α/Α συστήματα, όπου η Τουρκία διαθέτει αξιόλογες επιδόσεις. Θα ακολουθήσει ξεχωριστό άρθρο όμως, γι’αυτού του είδους την απειλή.

Οι Ελληνικοί ΜΙΜ-104 για παράδειγμα, αν κι έχουν κατά πολύ χειρότερες επιδόσεις εντοπισμού κι εμπλοκής σε σχέση με τους S-400, εντούτοις παρουσιάζουν καλύτερες επιδόσεις στο Αιγαίο, διότι μπορούν να διασυνδεθούν σε απόλυτο βαθμό με όλο το Ελληνικό ΣΑΕ, κι επειδή δύναται να τοποθετηθούν σε καλύτερες γεωγραφικά θέσεις.

Επιπλέον, οι S-400 είναι εξαιρετικά απίθανο να τοποθετηθούν τόσο κοντά στα νησιά του Αν.Αιγαίου, λόγω των κιδύνων που θα κληθούν αντιμετωπίσουν απο τα Ελληνικά MLRS και την Ελληνική ΠΑ. Το πιο πιθανό είναι να τοποθετηθούν κοντά σε αστικά κέντρα, για την προστασία τους.

Επίλογος

Οι παράγοντες που συντελούν στην συνολική ισχύ ενός οπλικού συστήματος δεν είναι μόνο τα τεχνικά χαρακτηριστικά που δημοσιεύουν οι εταιρείες. Ειδικά όταν παρέχονται χωρίς αποδείξεις.

Σημαντικό ρόλο επίσης παίζουν η εκπαίδευση, ή θέση, ο ευρύτερος χώρος δράσης και η διασύνδεση. Στην συγκεκριμένη περίπτωση, η ενδεχόμενη προμήθεια από την Τουρκία συστοιχιών ΜΙΜ-104 Patriot (με παθητικό ραντάρ AN/MPQ-65), θα ήταν ισχυρότερη απειλή απ’ότι οι S-400.

Το μόνο σίγουρο είναι πως αυτοί που πρέπει να ξέρουν, ξέρουν, κι έχουν σχεδιάσει τον τρόπο με τον οποίο θα αντιμετωπίσουν τα όποια προβλήματα προκαλέσουν οι S-400. Εξ’άλλου η Π.Α. ανέκαθεν είχε απέναντι της Α/Α συστήματα μακρού βεληνεκούς, δεν είναι οπότε κάτι πρωτοφανές γι’αυτήν.

Υστερόγραφο

Σας ανακοινώνουμε τη συνεργασία του defencereview με το blog ΑmynaGR. Σκοπός της συνεργασίας είναι η πληρέστερη ενημέρωση των επισκεπτών μας, μακρυά από οικονομικές και πολιτικές σκοπιμότητες. Η συνεργασία μας θα αφορά την συχνή δημοσίευση άρθρων κι απόψεων, όπου θα αναλύονται οι συσχετισμοί Ελλάδας-Τουρκίας, καθώς και θα εκφραζονται απόψεις επί επιχειρησιακών θεμάτων.