Εκτός από τις δημόσιες επαφές και τους φανερούς διακρατικούς σχεδιασμούς μεταξύ των κρατών της Ανατολικής Μεσογείου, πραγματοποιούνται και διαβαθμισμένες, δηλαδή απόρρητες, διαβουλεύσεις πίσω από κλειστές πόρτες που ονομάζονται «Διπλωματία δεύτερης τροχιάς» (track-II diplomacy). Αυτές συνήθως γίνονται αντιληπτές έμμεσα, δια μέσου του αποτελέσματος ή των δημοσιογραφικών διαρροών και των ανεπίσημων δηλώσεων.
Γράφει ο ΙΩΑΝΝΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ για το SL PRESS
Μελετώντας τον γεωπολιτικό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου, άμεσα διαπιστώνει κάθε αναλυτής ότι το κράτος του Ισραήλ βρίσκεται εγκλωβισμένο στη μέγγενη ενός ισχυρού μουσουλμανικού τόξου. Η έξαρση του μουσουλμανικού φανατισμού στην ευρύτερη περιοχή, η εμπόλεμη κατάσταση και η απειλητική προσέγγιση των δυνάμεων του Ιράν μέσω, Συρίας και Λιβάνου, περιορίζουν το οξυγόνο του Ισραήλ, το οποίο ασφυκτιά από άποψη ασφάλειας.
Η μόνη μη μουσουλμανική διέξοδος επιβίωσης, με εξασφάλιση στρατηγικού βάθους για το Ισραήλ, είναι η Ευρώπη. Η Κύπρος και η Ελλάδα έχουν βαρύνουσα στρατηγική σημασία για το Ισραήλ. Ιδιαίτερα η Ελλάδα έχει κομβικό ρόλο που συμβάλει τόσο στη σταθερότητα της Ανατολικής Μεσογείου, όσο και στην επιβίωση του Ισραήλ.
Η Ελλάδα και η Κύπρος, είναι δύο σημεία που ορίζουν το διάνυσμα, δηλαδή το βέλος που συνδέει την Ευρώπη με το Ισραήλ, προσδίδοντας σε αυτό όχι μόνο στρατηγικό βάθος, αλλά αέρα επιβίωσης. Διότι πράγματι, η άμεση επικοινωνία με τη Δύση είναι ζωτικής σημασίας, γεγονός που αναγνωρίζουν οι σοβαρότεροι Ισραηλινοί αναλυτές.
Η μελλοντική κατασκευή του αγωγού EastMed, για τον οποίο η ΕΕ έχει ήδη αποφασίσει την χρηματοδότηση των προκαταρκτικών ερευνών επιβεβαίωσης της κατασκευαστικής δυνατότητας, θα ενισχύσει ακόμα περισσότερο το ευρωπαϊκό βέλος, μεταφέροντας ισραηλινό φυσικό αέριο στην ενεργοβόρα Ευρώπη. Η πολιτισμική συνάφεια του χριστιανισμού με τον εβραϊσμό, με βάση την ελεύθερη ατομική βούληση που πρεσβεύουν, αποτελεί κοινό χαρακτηριστικό αντίληψης και θεώρησης των πραγμάτων.
Αίγυπτος και Τουρκία, η ενισχυτική χορδή
Το χριστιανικό ευρωπαϊκό βέλος είναι αυτοδύναμος αγωγός ισχύος προς το κράτος του Ισραήλ. Η αποτελεσματικότητά του είναι δεδομένη. Θα μπορούσε να ενισχυθεί περαιτέρω από τη σχέση συνεργασίας της ΕΕ και του Ισραήλ, με δύο περιφερειακά κράτη που αποτελούν την χορδή του τόξου. Αυτά είναι η Αίγυπτος και η Τουρκία. Τα δύο αυτά κράτη, με πληθυσμό πολλών εκατομμυρίων πολιτών έκαστο, διεκδικούν την ηγετική θέση στον μουσουλμανικό κόσμο. Η Αίγυπτος έχει προσεταιριστεί τη Σαουδική Αραβία και η Τουρκία το Κατάρ. Βρίσκονται επομένως σε διασταυρούμενες εξελικτικές πορείες και ενδιαφέροντα, χωρίς να αποκλείεται και η πιθανότητα σύγκρουσης στο απώτερο μέλλον.
Η σχέση του Ισραήλ με την Αίγυπτο, παρά τις όποιες διαφορές, έχει ενισχυθεί σημαντικά, ειδικά σε θέματα περιφερειακής ασφάλειας, που είναι προς το συμφέρον και των δύο πλευρών. Η στρατιωτική συνεργασία τους στην περιοχή του Σινά, αλλά και η εμπορική συνεργασία σε θέματα μεταφοράς και επεξεργασία υδρογονανθράκων, αποτελούν ουσιαστικούς δεσμούς κοινού ενδιαφέροντος (win win situation) που εκτιμάται ότι θα βελτιώσει ακόμα περαιτέρω τις σχέσεις των δύο κρατών, πάντα προς το κοινό όφελος.
Η σχέση της Τουρκίας με το Ισραήλ, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν, αλλά και λόγω της ηγεμονικής στάσης της Τουρκίας, όπως είναι η εργαλειοποίηση του Παλαιστινιακού και η σε πείσμα των καιρών προσπάθεια αναβίωσης της οθωμανικής επιρροής, δημιουργεί τριβές στις σχέσεις με το Ισραήλ. Παρά το γεγονός ότι από εμπορικής απόψεως, μία μερίδα Ισραηλινών προσπαθεί να διατηρήσει τη σχέση με την Τουρκία σε ένα αποδεκτό επίπεδο για την εκμετάλλευση της μεγάλης τουρκικής αγοράς, από απόψεως περιφερειακής ασφάλειας η Τουρκία θεωρείται ο μεγάλος ασθενής που μολύνει τον περιβάλλοντα χώρο της.
Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τόσο σε υψηλό κυβερνητικό επίπεδο όσο και από μέρους σοβαρών κέντρων διαμόρφωσης εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ, όπως για παράδειγμα του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (CSIS) που εδρεύει στην Ουάσινγκτον, επισημαίνεται η αντιδεοντολογική συμπεριφορά της Άγκυρας. Η Τουρκία πλέον δεν πρέπει να θεωρείται στρατηγικός εταίρος, αλλά απλώς σύμμαχος που με γρήγορο βηματισμό απομακρύνεται από τη Δύση.
Λύση με δύο κράτη;
Υπό αυτό το πρίσμα των εξελίξεων, η Τουρκία παραμένει μεν σύμμαχος αλλά όχι ισχυρό σημείο στήριξης της χορδής του τόξου, όπως προαναφέρθηκε. Το Ισραήλ αντιλαμβανόμενο την αδυναμία, σχεδιάζει την στρατηγική του επιβίωση στηριζόμενο σε σταθερούς πυλώνες, όπως είναι η Ελλάδα και η Κύπρος.
Έχει διατυπωθεί στο παρελθόν από τον γράφοντα σε σχετικό άρθρο, ότι σημαίνοντες Ισραηλινοί εμπειρογνώμονες, έχοντες βαθύτατη γνώση ιδιαιτερότητας της περιοχής, σχολίασαν σε προσωπικό επίπεδο βέβαια, ότι για την ασφάλεια του Ισραήλ είναι προτιμότερο να υπάρχει στη νότια Κύπρο ένα κράτος με ελληνοκυπριακή διακυβέρνηση. Επισήμαιναν ότι η προσπάθεια της Τουρκίας να χειραγωγήσει προς όφελός της τις εξελίξεις και να έχει λόγο στην Ανατολική Μεσόγειο, είναι παραγωγός αστάθειας και προβληματικής διακρατικής επικοινωνίας για την επίλυση τοπικών και περιφερειακών προβλημάτων.
Η ροπή της τουρκικής κοινωνίας προς τον ακραίο ισλαμισμό, ειδικά μετά την τροποποίηση της διδακτέας ύλης στα σχολεία που ήδη επηρεάζει αρνητικά τις επόμενες γενεές, είναι δείκτης και προάγγελος μελλοντικών διαχρονικών εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο, με άμεσα επηρεαζόμενο το κράτος του Ισραήλ. Κατόπιν των ανωτέρω, οι πρόσφατες αναφορές από διάφορες πηγές, για δημιουργία υπό προϋποθέσεις δύο ανεξάρτητων κρατών στο νησί της Κύπρου, πιθανόν αιτιολογούνται από τα προαναφερθέντα.
Τετραμερής συν ένας
Πραγματοποιήθηκε πρόσφατα η τετραμερής συνάντηση Ελλάδος, Βουλγαρίας, Ρουμανίας και Σερβίας στη Βάρνα, με επίσημο προσκεκλημένο το Ισραήλ. Η παρουσία του Ισραήλ στην τετραμερή δεν είναι τυχαία όπως θα αναλυθεί στη συνέχεια. Κατ’ αρχήν δεν πρέπει να διαφεύγει της προσοχής ότι τα τέσσερα συμμετέχοντα κράτη, είναι τα ορθόδοξα των Βαλκανίων.
Η σύναψη συμφώνου συνεργασίας μεταξύ τους δεν είναι κάτι νέο. Από ετών διεξάγονται διαβουλεύσεις για την επίτευξη του σκοπού που είναι η ενίσχυση της ασφάλειας και της συνεργασίας στα Βαλκάνια. Η αρχική ιδέα της βαλκανικής συνεργασίας ήταν μία ορθόδοξη χριστιανική αντίδραση στην επέκταση του μουσουλμανισμού στα Βαλκάνια, την οποία χρησιμοποιεί ως όχημα διείσδυσης ο ισλαμικός φανατισμός.
Πιο συγκεκριμένα, ο γράφων ευρισκόμενος πριν μερικά χρόνια σε υπηρεσιακή επίσκεψη σε μία από τις τέσσερις αυτές βαλκανικές χώρες, έγινε αποδέκτης συγκεκριμένων προτάσεων για να τις μεταφέρει στην ελληνική ηγεσία, όπερ και εγένετο. Οι προτάσεις αυτές για θέματα ασφάλειας και άμυνας, σύμφωνα με τον εισηγητή τους, είχαν ήδη μελετηθεί από επιτελείς των τριών άλλων χωρών.
Μεταξύ άλλων περιελάμβαναν συνεργασία στον τομέα ανταλλαγής πληροφοριών, καθώς και στον αμυντικό τομέα, ειδικότερα στην απόκτηση και συντήρηση παρεμφερών οπλικών συστημάτων, όπως για παράδειγμα αεροσκάφη F-16 Falcon και C-27 Spartan. Στην πρόταση που διατυπώθηκε, η Ελληνική Αμυντική Βιομηχανία θα είχε πολλαπλά οφέλη από την εργοστασιακή συντήρηση των οπλικών αυτών συστημάτων.
Η χριστιανική και η μουσουλμανική πολιτισμική διαφορετικότητα εν πολλοίς εντάσσεται στη σύγκρουση των πολιτισμών (Clash of civilization) που περιέγραψε ο Samuel Hantington. Στο έργο του αναφέρεται η διαφορετικότητα του δυτικού τρόπου ζωής, ο οποίος είναι σε πορεία σύγκρουσης με τον φανατικό ισλαμισμό (modernization+westernization Versus fanatic islamization).
Ο Έλληνας πρωθυπουργός δείχνει να παραγνωρίζει τη θρησκευτική βάση στη συνοχή του αμυντικού ορθόδοξου βαλκανικού τόξου. Πρότεινε, ωστόσο, την ανάληψη διοργάνωσης ποδοσφαιρικών αγώνων από τις τέσσερις χριστιανορθόδοξες συμμετέχουσες χώρες. Ελπίδα κάθε νοήμονος Έλληνα, πάντως, είναι να μην διαφεύγει η σοβαρότητα, όσον αφορά θέματα ασφάλειας στα Βαλκάνια που επηρεάζουν άμεσα την χώρα μας.
H κομβική θέση της Ελλάδος
Η συμμετοχή του πρωθυπουργού του Ισραήλ στη συγκεκριμένη τετραμερή συνάντηση των ορθοδόξων κρατών, με τον μανδύα του επίσημου προσκεκλημένου, αποτελεί ατράνταχτη απόδειξη της σοβαρότητας που αποδίδει το Ισραήλ στις σχέσεις του με τα χριστιανικά ορθόδοξα Βαλκάνια και την χριστιανική, καθολική και διαμαρτυρόμενη ΕΕ.
Το ορθόδοξο θρήσκευμα των τεσσάρων βαλκανικών χωρών μπορεί δυνητικά να χρησιμοποιηθεί σαν όχημα παρείσφρησης της Ρωσίας. Το ίδιο και η στρατηγική σχέση της Σερβίας με την Ρωσία. Αυτό αποτέλεσε τροχοπέδη για την υπογραφή συμφωνίας συνεργασίας των τεσσάρων αυτών βαλκανικών κρατών. Η ανάγκη, όμως, στενότερης συνεργασίας και μετεξέλιξης της τετραμερούς για θέματα περιφερειακής ασφάλειας, είναι αδιαμφισβήτητη.
Σύμφωνα με τα προαναφερθέντα, η Ελλάδα είναι το κομβικό σημείο στη βάση του βέλους υποστήριξης του Ισραήλ. Είναι αφενός μέλος του ορθόδοξου τόξου της τετραμερούς των Βαλκανίων, αφετέρου είναι μέλος της μεγάλης οικογένειας της ΕΕ. Οι δύο λαοί, ο ελληνικός και ο εβραϊκός είναι από τους αρχαιότερους στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου και σύμφωνα με ισχυρές ενδείξεις αμοιβαίου συμφέροντος, θα έχουν κοινή μοίρα και ιστορική συνέχιση της συνεργασίας τους στο διηνεκές.
