Σήμερα το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ) διατηρεί, έναντι του Τουρκικού (TDK), το τεχνολογικό και επιχειρησιακό πλεονέκτημα σε δύο κρίσιμους τομείς: Τα υποβρύχια και τα Ταχέα Σκάφη Κατευθυνόμενων Βλημάτων (ΤΠΚ).

Στον τομέα των υποβρυχίων το ΠΝ διατηρεί το πλεονέκτημα με τα τέσσερα T-214.1700 AIP και το ένα T-209.1200 AIP (αναβαθμισμένο κλάσης «Ποσειδών»), τη στιγμή του το TDK δεν έχει κανένα υποβρύχιο με σύστημα AIP (Air Independent Propulsion). Το ΠΝ αναμένεται να διατηρήσει το επιχειρησιακό πλεονέκτημα έναντι του TDK, τουλάχιστον μέχρι το 2025, δεδομένου ότι το πρώτο υποβρύχιο T-214.1700 του TDK αναμένεται να ενταχθεί σε υπηρεσία το 2020, ενώ αναμένεται να χαρακτηριστεί επιχειρησιακό το 2022. Συνολικά, τα έξι υπό ναυπήγηση τουρκικά T-214.1700 AIP αναμένεται να παραδοθούν την περίοδο 2020-2025 και να χαρακτηριστούν επιχειρησιακά 1-2 χρόνια από την ημερομηνία παραλαβής τους.

Συνεπώς το 2025 Ελλάδα και Τουρκία θα έχουν πέντε και έξι υποβρύχια με σύστημα AIP στο οπλοστάσιο τους. Βέβαια η Ελλάδα θα μπορούσε να αναστρέψει το ελαφρύ αριθμητικό προβάδισμα του TDK εάν ενεργοποιήσει το δικαίωμα προαίρεσης για τη ναυπήγηση δύο ακόμα T-214.1700 AIP, κάτι που είναι αρκετά δύσκολο, λόγω της οικονομικής δυσπραγίας της χώρας. Για το ΠΝ προέχει το θέμα της προμήθειας νέων τορπιλών για τα T-214.1700 AIP, το οποίο έχει ήδη δρομολογηθεί.

Στον τομέα των ΤΠΚ το ΠΝ διατηρεί το πλεονέκτημα, έναντι του TDK, με τις πέντε Super Vita, ενώ αναμένεται σύντομα να ενταχθούν στο στόλο και άλλες δύο Super Vita. Πυραυλάκατοι Super Vita σημαίνει κυρίως δύο κορυφαία οπλικά συστήματα: Βλήματα κατά πλοίων MM-40 Block.3 Exocet με δυνατότητα προσβολής στόχων εδάφους, σε αποστάσεις έως και 180 χιλιόμετρα, και το πυραυλικό σύστημα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας RAM. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι οι πέντε ΤΠΚ κλάσης «Καβαλούδης» εφοδιάζονται με βλήματα Harpoon αντί των Penguin, κάτι που σημαίνει ότι θα μπορούν να εμπλέξουν στόχους σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Eξαίρεση αποτελεί η ΤΠΚ «Τρουπάκης».

Εκεί που υπάρχει ζήτημα για το ΠΝ είναι στις φρεγάτες, όπου οι τέσσερις MEKO-200 είναι πλοία ηλικίας περί των 30 ετών και χρειάζονται άμεσα ένα εκτεταμένο πρόγραμμα εκσυγχρονισμού μέσης ζωής, οι έξι αναβαθμισμένες Standard θα πρέπει να αντικατασταθούν από το 2025 και μετά, ενώ οι τρείς μη-αναβαθμισμένες Standard θα παραμείνουν ως έχουν σε υπηρεσία όσο μπορούν να υποστηριχθούν με προοπτική απόσυρσης την επόμενη πενταετία.

Συνεπώς το ΠΝ χρειάζεται νέα πλοία επιπέδου φρεγάτας, ικανών να πλέουν στο Αιγαίο σε κατάσταση θαλάσσης 5 και άνω (που δεν μπορούν να κάνουν οι ΤΠΚ), με ισχυρή αντιαεροπορική άμυνα περιοχής ώστε να καλύπτουν το επιχειρισιακό περιβάλλον της Ανατολικής Μεσογείου και να είναι μικρότερες από τις FREMM, έτσι ώστε να μην χρειάζονται μεγάλες επενδύσεις σε λιμενικά έργα στο Ναύσταθμο της Σαλαμίνας.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι το πρόγραμμα ναυπήγησης έως και έξι νέων φρεγατών είναι παλιό και εγκρίθηκε από το ΚΥΣΕΑ το 2009. Με τα σημερινά δεδομένα το ΠΝ προσανατολίζεται στην προμήθεια τεσσάρων φρεγατών τύπου Belh@rra των γαλλικών ναυπηγείων Naval Group.

Οι Belh@rra είναι πλοία μήκους 121 μέτρων, πλάτους 18 μέτρων, βυθίσματος 6,7 μέτρων και εκτοπίσματος 4.000 τόνων, δηλαδή λίγο παραπάνω από τις ΜΕΚΟ-200. Αξίζει να τονιστεί πως η φρεγάτα φέρει ένα εξαιρετικά σύγχρονο ραντάρ ενεργής φασικής διάταξης Sea Fire ζώνης συχνοτήτων «S» (2-4 GHz) με ικανότητα να εμπλέξει έως και 16 στόχους ταυτοχρόνως (τη στιγμή που οι σημερινές φρεγάτες μπορούν ως 2 στόχους) της εταιρείας Thales με τέσσερα πάνελ τοποθετημένα περιμετρικά του κυρίου ιστού αισθητήρων, υπερσύγχρονο Σύστημα Διαχείρισης Μάχης τύπου Setis και σόναρ μεταβλητού βάθους νέας γενιάς τύπου CAPTAS-4 της εταιρείας Thales ικανό να εντοπίζει υποβρύχιες απειλές χαμηλού ακουστικού ίχνους. Το ραντάρ έχει την ικανότητα αποκάλυψης στόχων χαμηλού ηλεκτρομαγνητικού ίχνους απόρροια των νέων τεχνολογιών που εφαρμόζονται με τέσσερις σταθερές διατάξεις κεραιών με στοιχεία Tx/Rx κατασκευασμένα από Νιτρίδιο του Γαλλίου (GaN) που αντιπροσωπεύει τις τελευταίες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα των ραντάρ. Το νέο ραντάρ μπορεί να βλέπει τυπικούς στόχους μεγέθους ΑΦΝΣ σε αποστάσεις έως και 500 χιλιόμετρα ενώ στόχους επιφανείας επιπέδου φρεγάτας/ κορβέτας σε αποστάσεις 80 χιλιομέτρων.

Για το θέμα του CIWS οι Γάλλοι δέχονται μέχρι στιγμής την εγκατάσταση των συστημάτων εγγύς άμυνας Phalanx από τις φρεγάτες τύπου «S» του Π.Ν. Αξίζει να τονιστεί πως το ζήτημα του οπλισμού είναι σύνθετο και πολλές είναι οι διαμορφώσεις που θα μπορούσαν να επιλεγούν ακόμα και με αύξηση των βλημάτων αλλά το οικονομικό αποτελεί τροχοπέδη. Μια πολύ ενδιαφέρουσα επιλογή θα ήταν ο εφοδιασμός των πλοίων με το Camm-er (επιπλέον των Aster 30) με μέγιστο βεληνεκές έως και 45 χιλιόμετρα. Ή άλλη επιλογή θα αποτελούσε και το MICA VL.

Έκαστο πλοίο θα μπορεί να φέρει ως και 30 βλήματος επιφανείας – αέρος τύπου Aster 30 σε κατακόρυφους εκτοξευτές SYLVER A70 με μέγιστη εμβέλεια έως και 120 χιλιόμετρα παρέχοντας ικανή και αξιόπιστη αεράμυνα περιοχής. Αυτό δηλαδή που λείπει σήμερα από το Π.Ν μετά την απόσυρση των αντιτορπιλικών ADAMS και που στερεί από το Π.Ν την ασφαλή παρουσία σε ανοικτά πελάγη δίχως την αεροπορική κάλυψη από τη Π.Α. Ενδεχομένως η διαμόρφωση που θα επιλέξει το Π.Ν να είναι τέτοια που να περιλαμβάνει και ένα μικρό απόθεμα από στρατηγικά βλήματα SCALP NAVAL ικανά να πλήττουν υψηλής αξίας στόχους σε αποστάσεις 1.000 χιλιομέτρων στην τουρκική ενδοχώρα.

Ιδιαίτερη μνεία οφείλουμε να κάνουμε στο Link 16 και στη φιλοσοφία δικτύωσης του πλοίου αποτελώντας ένα σημαντικό τεχνολογικό άλμα στις υφιστάμενες σχεδιάσεις πλοίων. Το Link 16 των πλοίων θα τους επιτρέπει να έχουν μια ολοκληρωμένη εικόνα της τακτικής κατάστασης σε ναυτικό και αεροπορικό επίπεδο, να συνεργάζονται άψογα με τα υπό εκσυγχρονισμό ΑΦΝΣ ή τα ΑΣΕΠΕ ώστε να έχουν μια ολοκληρωμένη σύνθεση τακτικής εικόνας. Είναι πολύ σημαντικό το παραπάνω καθότι πολλές φορές δίνουμε βάση στα οπλικά συστήματα ή στους αισθητήρες και μας διαφεύγουν ζητήματα πληροφοριών και επίγνωσης της τακτικής κατάστασης. 

Μέχρι σήμερα οι Belh@rra έχουν επιλεγεί από τη Γαλλία για τη ναυπήγηση πέντε πλοίων με συνολικό κόστος € 3,5 δισεκατομμύρια, δηλαδή € 700 εκατομμύρια ανά πλοίο. Η έναρξη της ναυπήγησης του πρώτου πλοίου θα γίνει το 2019 και αναμένεται να παραδοθεί στο Γαλλικό Ναυτικό το 2023 (επιχειρησιακό αναμένεται να χαρακτηριστεί το 2025).

Σύμφωνα με πληροφορίες μας, οι οποίες προκύπτουν από πηγές που συμμετέχουν στις συναντήσεις μεταξύ της Naval Group και της ΓΔΑΕΕ, οι συζητήσεις αφορούν στη ναυπήγηση τεσσάρων Belh@rra, δύο στη Γαλλία και δύο στην Ελλάδα. Η γαλλική πλευρά έχει διαβεβαιώσει την ελληνική ότι, εάν το σχετικό συμβόλαιο υπογραφεί το 2018, η τοποθέτηση της τρόπιδας της πρώτης ελληνικής Belh@rra θα γίνει το 2020 με την πρώτη φρεγάτα να παραδίδεται το 2024 και η δεύτερη το 2026. Για τις δύο φρεγάτες που θα ναυπηγηθούν στην Ελλάδα, το πρώτο πλοίο θα αρχίσει να ναυπηγείται το 2021, ενώ οι παραδόσεις των δύο πλοίων θα γίνουν το 2025 και το 2027 αντίστοιχα.

Σημαντική είναι η διαβεβαίωση των Γάλλων για αποδέσμευση των βλημάτων αντιαεροπορικής άμυνας περιοχής Aster-30 και των βλημάτων προσβολής SCALP Naval μέγιστου βεληνεκούς περί των 1.000 χιλιομέτρων για των εξοπλισμό των ελληνικών Belh@rra, εάν και εφόσον βέβαια προχωρήσει η προμήθεια των πλοίων. Εξάλου η πρόσφατη αποδεύσμευση των Scalp Naval για την Αίγυπτο δίχως αμερικανικό πονοκέφαλο δείχνει πως πιθανότατα θα είναι θετικοί και για την Ελλάδα δεδομένων συν τις άλλοις του άριστων ελληνοαμερικανικών σχέσεων.

Σύμφωνα με τα τελευταία δεδομένα το κόστος των τεσσάρων πλοίων αναμένεται να ανέλθει στα € 2,8 δισεκατομμύρια δίχως τα όπλα. Το 50% (€ 1,4 δισεκατομμύρια), που αντιπροσωπεύει τη ναυπήγηση των δύο πλοίων στη Γαλλία, προτείνεται να καλυφθεί από τα κέρδη των ελληνικών ομολόγων που κατέχουν οι Γάλλοι και πρέπει να επιτρέψουν στο Ελληνικό Δημόσιο. Τα υπόλοιπο 50%, που αντιπροσωπεύει στη ναυπήγηση των δύο πλοίων στην Ελλάδα, θα πρέπει να καλυφθεί από εθνικά κονδύλια. Με γνώμονα το κόστος του γαλλικού προγράμματος τα πλοία αξίζουν έκαστο περί τα 760 εκατομμύρια ευρώ δίχως τα όπλα τους.

Όμως το πρόβλημα με το συγκεκριμένο σχεδιασμό είναι ότι τα δύο μεγαλύτερα ναυπηγεία της χώρας, δηλαδή τα Ναυπηγεία Ελευσίνας και τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα, που δεν εμπνέουν σταθερότητα σε κάποιον μελλοντικό επενδυτή (για παράδειγμα τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά βρίσκονται σε ειδική διαχείριση και τον προσεχή Νοέμβριο αναμένεται να πραγματοποιηθεί διαγωνισμός για την πώληση τους).

Είναι σαφές ότι ακόμα και εάν το συμβόλαιο για τη ναυπήγηση τεσσάρων Belh@rra για το ΠΝ υπογραφεί αύριο, τα πλοία θα ενταχθούν σε υπηρεσία την τετραετία 2024-2027, ενώ θα χρειαστούν και 1-2 χρόνια προκειμένου να χαρακτηριστούν επιχειρησιακά. Η ενδιάμεση λύση για το ΠΝ, η οποία θα καλύψει την εξαετία 2018-2024, είναι η πλήρης υποστήριξης των εν υπηρεσία πλοίων του στόλου (με συμφωνίες εν συνεχεία υποστήριξης) και η υλοποίηση ενός προγράμματος αναβάθμισης και εκσυγχρονισμού των τεσσάρων υπερπολύτιμων φρεγατών MEKO-200.

Τέλος αξίζει να αναφέρουμε πως το Π.Ν έχει απορρίψει αμφότερες τις λύσεις της ενοικίασης φρεγατών FREMM λόγω κόστους αφού κάθε πλοίο κόστιζε ετησίως άνω των 180 εκατ. ευρώ συμπεριλαμβανομένων των χρημάτων ασφάλισης του πλοίου, μισθώματος κτλ ενώ παράλληλα απορρίφθηκε και η απόκτηση μεταχειρισμένων αντιτορπιλικών Cassard απόρροια βραχυπρόθεσμου βίου. Στο τραπέζι έπεσαν και οι κορβέτες Gowind αλλά το Π.Ν εκτιμά πως δεν προσφέρουν την σημαντική ποιοτική διαφοροποίηση και ανωτερότητα από τον τουρκικό στόλο αποτελούν όμως αδιαμφισβήτητα μια οικονομική λύση για την ανανέωση του στόλου.

Άποψη μας είναι πάντως πως οι Gowind αποτελούν μια πολύ καλή λύση μεταξύ του συμβιβασμού για νέα πλοία επιπέδου κορβέτας και με οικονομικό κόστος κτήσης. Αποτελούν σχεδόν το ένα δεύτερο του κόστους μιας Belharra και διαθέτουν αξιοσημείωτες ικανότητες. Σίγουρα όχι αυτές των Belharra αλλά ανώτερες των σημερινών φρεγατών. 

Σημειωτέον πως τα κέρδη από τα ομόλογα, κυμαίνονται μεταξύ 1,5 και 2 δις ευρώ και έκαστο πλοίο με τα όπλα αγγίζει το 1 δις ευρώ. Με τη προϋπόθεση πως θα δοθούν αυτά τα χρήματα από τους Γάλλους και την ελληνική πλευρά να καταβάλλει τίμημα περί τα 2 με 2,5 δις ευρώ τότε μπορούμε να υλοποιήσουμε πρόγραμμα για 4 πλοία. Ένα άλλο σενάριο βέβαια που συζητιέται είναι να προμηθευτούμε δύο πλοία εξ ολοκλήρου με χρηματοδότηση των Γάλλων σε πρώτη φάση με προοπτική άλλων δύο στο μεσοπρόθεσμο χρονικό ορίζοντα από εθνικούς πόρους όταν οι οικονομικές συνθήκες το επιτρέψουν.

Και επειδή πολλοί φίλοι αναγνώστες μας ρωτούν γιατί δεν κάνουμε διεθνή δημόσιο διαγωνισμό για τα νέα πλοία η απάντηση είναι πολύ απλή: γιατί από τη στιγμή που δεν έχουμε την πολυτέλεια να πληρώσουμε πλοία από εθνικούς πόρους τότε είμαστε αναγκασμένοι να προβούμε σε συμβιβασμούς όπως αυτή του να επιλέξουμε ένα εξαιρετικά ικανό πλοίο κατόπιν γαλλικών εισηγήσεων και διαβουλεύσεων…

Δυστυχώς, οι φονικές πυρκαγιές που είχαν ως συνέπεια δεκάδες νεκρούς επισκίασαν τις τελευταίες θετικές εξελίξεις σε επίπεδο διαπραγματεύσεων αφού οι επαφές είναι σε πολύ καλό δρόμο ενώ για το οικονομικό που παραμένει το βασικό «αγκάθι» οι Γάλλοι φαίνονται αρκετά ευέλικτοι ικανοί να διευκολύνουν την ελληνική πλευρά όσο χρειάζεται. Με τη προοπτική η χώρα να μην πάει σε εκλογές και προκύψει έκτακτη πολιτική αστάθεια είναι πολύ πιθανό ως τα Χριστούγεννα του τρέχοντος έτους να έχουμε πολύ ευχάριστες εκπλήξεις. Πολύ ουσιώδη και θετική εξέλιξη είναι η πρόθεση της Γαλλικής κυβέρνησης να προχωρήσει σε γαλλικά «FMS» ικανά να καλύψουν τις χρηματοδοτικές ανάγκες του προγράμματος. Ήδη σε επίπεδο Γαλλικής κυβέρνησης έχουν δρομολογηθεί όλες οι απαραίτητες νομικές και γραφειοκρατικές πρωτοβουλίες.