Η αποκάλυψη του χρονοδιαγράμματος ενεργοποίησης των S-400 στην Τουρκία, θέτει την Πολεμική μας Αεροπορία προ των πυλών μιας νέας κατάστασης που θα αλλάξει δραματικά τους όρους του “παιχνιδιου” στις επιχειρήσεις πάνω από το Αιγαίο. Ποιοι όμως είναι οι νέοι κίνδυνοι και τι πρέπει να αλλάξει στον επιχειρησιακό μας σχεδιασμό σύμφωνα με όσους γνωρίζουν καλά όλες τις πτυχές του καίριου αυτού ζητήματος;
Πρόκειται σε κάθε περίπτωση για μια ανατροπή που ήταν αναμενόμενη από τη στιγμή που η Τουρκία ανακοίνωσε την προμήθεια του αντιβαλλιστικού/ αντιαεροπορικού συστήματος S-400 από τη Ρωσία μέσα στο 2017.
Σχετικά με το πρόγραμμα των S-400 (όπως ανακοινώσαμε σε σχετική είδηση του Defencereview.gr), η πρώτη πυροβολαρχία (8 τετραπλοί εκτοξευτές) θα είναι έτοιμη τον Μάιο του 2019. Στη συνέχεια θα εκτελεστούν οι προβλεπόμενες δοκιμές πιστοποίησης ομαλής λειτουργίας και αποδοχής για να ακολουθήσει η παράδοση στην Τουρκία. Η δεύτερη πυροβολαρχία αναμένεται να παραδοθεί το 2020. Οι δύο πυροβολαρχίες θα οργανωθούν σε μία μοίρα με Ζώνη Ευθύνης (ΖΕ) ολόκληρη η επικράτεια της Τουρκίας αλλά και μεγάλες περιοχές εκτός αυτής. Η πρόθεση της Τουρκίας να καθυστερήσει για ένα διάστημα την ένταξη του S-400 μέχρι να ξεπεραστεί το πρόβλημα των αντιδράσεων στις ΗΠΑ για την παράδοση των F-35, ενδεχομένως να μεταβάλλει το παραπάνω χρονοδιάγραμμα.
Παρά όμως τις ελπίδες περί ακύρωσης της προμήθειας S-400 και F-35 από την Τουρκία, οι πιθανότητες μιας τέτοιας εξέλιξης είναι τελικά περιορισμένες, με αποτέλεσμα την ανάγκη τροποποίησης του ελληνικού αμυντικού σχεδιασμού απέναντι στα νέα δεδομένα που θα επιφέρει μια τουρκική Αεροπορία εφοδιασμένη με συστήματα υψηλότατων επιχειρησιακών ικανοτήτων. Και αυτό διότι η Τουρκική Αεροπορία θα αποκτήσει μέσα στα επόμενα χρόνια πλήρη ικανότητα επίτευξης αιφνιδιαστικού πρώτου πλήγματος όσο και πλήρεις δυνατότητες απαγόρευσης πρόσβασης Anti–Access/Area Denial (A2/AD).
Προσδιορισμός απειλής
Το πρόβλημα δημιουργείται από τη στιγμή που ένα σύστημα όπως το S-400 θα μπορεί ανά πάσα στιγμή να εγκλωβίσει αεροσκάφη της ΠΑ σε πολύ μεγάλες αποστάσεις ανατρέποντας την απρόσκοπτη ικανότητα άσκησης αεροπορικού ελέγχου σε μια παραδοσιακή περιοχή ενδιαφέροντος που συνδέεται με τα φυσικά όρια εθνικής κυριαρχίας (EEX/FIR Αθηνών).
Επιπλέον η απειλή από την αναβάθμιση του τουρκικού αεροπορικού οπλοστασίου με την απόκτηση μαχητικών 5ης γενιάς αποτελεί εξίσου ανατρεπτικό παράγοντα στον αμυντικό σχεδιασμό.
Έτσι εφόσον τελικά τα πρώτα F-35A παραδοθούν στην τουρκική Αεροπορία (ΤΗΚ), η Ελλάδα θα είναι η πρώτη χώρα του ΝΑΤΟ που θα κληθεί να αντιμετωπίσει με όρους πραγματικής απειλής μαχητικά Stealth 5ης γενιάς.
Στο μεταξύ δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία έχει ήδη πετύχει επιχειρησιακή αναβάθμιση με τον εκσυγχρονισμό του στόλου των F-16/C/D Block 30/40/50 της ΤΗΚ και την είσοδο σε υπηρεσία κατευθυνόμενων πυρομαχικών Stand Off εγχώριας κατασκευής όπως το SOM που παρέχει ικανότητα προσβολής επίγειων και ναυτικών στόχων από ασφαλείς αποστάσεις.
Ενισχυμένη δομή – Οργάνωση
Το πρώτο βήμα πρός την επέκταση – ενίσχυση των ικανοτήτων της ΠΑ ήταν η νέα Δομή του συστήματος Αεροπορικού Ελέγχου (ΣΑΕ) η οποία βελτιώθηκε μέσω της σύμπτυξης των Μονάδων του 1ου Κέντρου Ελέγχου Περιοχής (ΚΕΠ) στον Χορτιάτη, και συγκεκριμένα με την αναστολή λειτουργίας του 1ου Σταθμού Αναφοράς στην Αλεξανδρούπολη και τη μετακίνηση του ραντάρ του στο Διδυμότειχο. Ο τελικός σχεδιασμός εκπορεύτηκε από τις τεχνολογικές εξελίξεις που επιτρέπουν τον έλεγχο αεροσκαφών που μετέχουν σε αεροπορικές επιχειρήσεις από ένα συγκεκριμένο χώρο, χωρίς πλέον να υφίσταται η ανάγκη διασκορπισμένων εγκαταστάσεων με προσωπικό που καθοδηγεί τα αεροσκάφη όπως στο παρελθόν.
Επί της ουσίας όλα τα ραντάρ της ΠΑ είναι σήμερα διασυνδεδεμένα μεταξύ τους και καταλήγουν στο 1ο Εθνικό Κέντρο Αεροπορικού Ελέγχου (ΕΚΑΕ ) με έδρα το στο Κουτσόχερο Λάρισας (πρώην Νατοϊκό στρατηγείο (CAOC-7). Χάρις την πλήρη αξιοποίηση των εγκαταστάσεων η ΠΑ εξασφάλισε πλήρη ασφάλεια σε επίπεδο υποκλοπών και φυσικής προσβολής προκειμένου να διεξάγει απρόσκοπτα αεροπορικές επιχειρήσεις. Παράλληλα έχει δρομολογηθεί μέσω ΝΑΤΟ η αντικατάσταση του συστήματος ραντάρ στον 1ο ΚΕΠ με νεότερο που θα καλύπτει πιο αποτελεσματικά τις ανάγκες επιτήρησης στην βόρεια Ελλάδα. Αναφορικά με το κλείσιμο παλαιών μονάδων κύριος γνώμονας είναι η επίτευξη καλύτερης αποτελεσματικότητας και εξοικονόμησης πόρων. Δυστυχώς όμως και σε αυτήν την περίπτωση υπήρξαν οι αναμενόμενες αντιδράσεις από τοπικούς φορείς. Όμως κατέστη σαφές ότι η ΠΑ δεν μπορεί να λειτουργήσει πλέον με αυτόν τον τρόπο..
Οι κατευθύνσεις στην Εθνική Αμυντική Σχεδίαση
Στελέχη της ΠΑ με βαθειά γνώση του θέματος τονίζουν ότι για να αντιμετωπιστεί η νέα μορφή απειλής, απαιτείται η άμεση εφαρμογή μιας «πολυδιάστατης προσέγγισης». Προκειμένου λοιπόν να διατηρηθεί επαρκής αποτρεπτική ικανότητα θα πρέπει να δρομολογηθεί βελτίωση της υφιστάμενης δομής αλλά και συστημάτων, με παράλληλη απόκτηση νέων μαχητικών και συστημάτων επιτήρησης, τα οποία θα είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν αποτελεσματικά τις μελλοντικές απειλές στον αέρα.
Ήδη σύμφωνα με τις διαδικασίες της Εθνικής Αμυντικής Σχεδίασης, η ΠΑ ιεράρχησε τις απαιτήσεις της με σκοπό τη συστηματική πρόβλεψη ανάπτυξής ως εξής:
(1) Επιχειρησιακή αξιοποίηση των ήδη διατεθειμένων Οπλικών Συστημάτων, κυρίως με περαιτέρω βελτίωση της επιχειρησιακής εκπαίδευσης, καθώς και με επανεξέταση της επιχειρησιακής σχεδίασης.
(2) Επαύξηση διαθεσιμότητας των κυρίων Οπλικών Συστημάτων στο μέγιστο δυνατό ποσοστό
(3) Συμπλήρωση των απολύτως κρίσιμων ελλείψεων σε υλικά, μέσα και πυρομαχικά.
(4) Απόκτηση των απολύτως αναγκαίων νέων Οπλικών συστημάτων και μέσων που προορίζονται να αντικαταστήσουν τα ήδη υπάρχοντα, των οποίων η διατήρηση κρίνεται ασύμφορη οικονομικά και επιχειρησιακά.
Καταλυτικός παράγοντας στα παραπάνω είναι η δυσμενής δημοσιονομική κατάσταση της χώρας, η οποία έχει «φρενάρει» για μεγάλο χρονικό διάστημα το μεγαλύτερο μέρος του σχεδιασμού πλην ελαχίστων εξαιρέσεων.
Το πρώτο βήμα έγινε με την απόφαση εκσυγχρονισμού 85 F-16C/D Block 52+/Advanced, η οποία θα καταστήσει πλήρως αξιόμαχο το νεότερο τμήμα του στόλου των Fighting Falcon της ΠΑ – τουλάχιστον – για τα επόμενα 25 χρόνια. Για την ολοκλήρωση της μαχητικής ικανότητας των F-16 που θα αναβαθμιστούν σε Viper είναι απολύτως αναγκαίο η συμπλήρωση του οπλοστασίου τους με βλήματα κρούσης Stand Off (κατηγορίας JASSM), ατρακτήδια σκόπευσης SNIPER, καθώς και αισθητήρες IRST επί ατρακτηδίου.
Όμως αυτό είναι ένα μέρος της εξίσωσης, η οποία περιλαμβάνει και άλλα μέτρα που θα λειτουργήσουν συνδυαστικά για την επαύξηση των επιχειρησιακών δυνατοτήτων σε περιβάλλον υψηλών απειλών. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται εξελιγμένα συστήματα επιτήρησης και εντοπισμού, εφαρμογή δικυοκεντρικής αντίληψης καθώς και η προμήθεια Νέου Μαχητικού Αεροσκάφους για την ΠΑ μετά το 2025.
