Δύο από τους κύριους ανταγωνιστές για το πρόγραμμα απόκτησης νέων υποβρυχίων το οποίο πρόκειται να ξεκινήσει στο άμεσο μέλλον, θα είναι το γερμανικό Type 214 NG και το γαλλικό Scorpene Evolved των Naval Group και ThyssenKrupp Marine Systems αντίστοιχα. Πρόκειται για δύο υποβρύχια τα οποία η σχεδίαση τους ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και παρ’ ότι θα έλεγε κανείς ότι είναι δύο σχεδιάσεις προηγούμενης γενιάς, αφού και οι δύο εταιρίες έχουν να επιδείξουν νέα προϊόντα (Shortfin Barracuda και Type 212CD), θεωρούμε ότι θα είναι από τους βασικούς διεκδικητές του προγράμματος. Πρόκειται για δύο αναβαθμισμένες εκδόσεις των τύπων αυτών με νέα ηλεκτρονικά, ηλεκτροπτικά αλλά και μηχανολογικά συστήματα με τα οποία οι δύο κλάσεις αυτές καταφέρνουν να είναι στην αιχμή της τεχνολογίας και οι εταιρίες τους να κερδίζουν νέα ναυπηγικά συμβόλαια. Αν και δεν πρόκειται για την τελευταία λέξη της υποβρύχιας τεχνολογικής σχεδίασης, λόγω μικρότερου κόστους απόκτησης σε σύγκριση με τα νεότερα αλλά κατά πολύ ακριβότερα Shortfin Barracuda και Type 212CD των εταιριών αυτών, θεωρούμε ότι πιθανά να είναι δύο από τα υποβρύχια τα οποία θα βρεθούν στην τελική short list του Πολεμικού Ναυτικού. Παρ’ όλ αυτά η κάθε σχεδίαση έχει να προσφέρει τα δικά της οικονομικά, τεχνολογικά και τακτικά πλεονεκτήματα. Για την ιστορία να πούμε ότι οι δύο αυτές σχεδιάσεις είναι σήμερα οι best seller στα υποβρύχια συμβατικής πρόωσης. Έτσι λοιπόν το Type 214 έχει πωληθεί σε πέντε χώρες ένα σύνολο 27 σκαφών (Ελλάδα 4, Πορτογαλία 2, Τουρκία 6, Νότια Κορέα 9 και Σιγκαπούρη 6 ως Type 218) ενώ το Scorpene έχει πωληθεί σε πέντε χώρες επίσης ένα σύνολο 16 σκαφών (Χιλή 2, Μαλαισία 2, Ινδία 6, Βραζιλία 4 και Ινδονησία 2).

Αν προσπαθήσουμε λοιπόν να αξιολογίσουμε τις δύο αυτές υποψηφιότητες μεταξύ τους αλλά και με τις υπόλοιπες ένας καλός τρόπος θα ήταν να παραθέσουμε τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της κάθε σχεδίασης. Έτσι λοιπόν ως γενική παραδοχή μπορουμε να πούμε ότι είναι δύο σχεδιάσεις ηλικίας 20 ετών και παρ’ όλο που πρόκειται για δύο εξαιρετικές σχεδιάσεις που έθεσαν νέα στάνταρντ στην αθόρυβη λειτουργία των υποβρυχίων συμβατικής πρόωσης, μια πιθανή επιλογή τους δεν θα προσδώσει κάποιο τεχνολογικό και τακτικό πλεονέκτημα στο πολεμικό ναυτικό. Από την άλλη πρόκειται για σύγχρονα υποβρύχια τα οποία ακόμη και σήμερα επιτυγχάνουν πωλήσεις και βρίσκονται στις τελικές short list άλλων διαγωνισμών, διαθέτουν σύγχρονα ηλεκτρονικά και έχει γίνει ενσωμάτωση νέων τεχνολογιών όπως οι μπαταρίες λιθίου. Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι έχουν σχεδιαστική ωριμότητα και δεν θα βγάλουν παιδικές ασθένειες που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν.

Αν το πολεμικό ναυτικό επιλέξει το γερμανικό T-214 NG θα έχει τα εξής πλεονεκτήματα:

1. Πρόκειται για ένα υποβρύχιο το οποίο υπάρχει στον στόλο επομένως είναι γνώριμο στον κόσμο του και θα έχει κοινή εκπαίδευση και κοινή εφοδιαστική αλυσίδα με τα υπάρχοντα υποβρύχια.
2. Με την προκείμενη αναβάθμιση μέσης ζωής των υφιστάμενων Τ-214 ΗΝ όλα τα υποβρύχια θα φέρουν κοινά ηλεκτρονικά και ηλεκτροπτικά και επομένως θα επιτυγχάνεται οικονομία κλίμακας σε εκπαίδευση και ανταλλακτικά.
3. Λόγω εμπειρίας στον τύπο θα γίνει η ενεργοποίηση και θα επιτευχθεί η πολεμική ετοιμότητα στα νέα υποβρύχια σε σύντομο χρονικό διάστημα.
4. Όλα τα υποβρύχια θα έχουν κοινά όπλα (τορπίλες SUT και DM2A4 Seehecht και αντιπλοϊκούς πυραύλους UGM-84 Sub-Harpoon) από το υπάρχον οπλοστάσιο.
5. Διαθέτει οκτώ τορπιλοσωλήνες από τους οποίους οι τέσσερις μπορούν να βάλουν και Sub-Harpoon. Οπότε έχει οκτώ όπλα έτοιμα για βολή.
6. Διαθέτει ένα αξιόλογο σύστημα πρόωσης το οποίο στην εξελιγμένη έκδοση θα είναι ακόμη καλύτερο.
7. Έχει μεγάλο βάθος κατάδυσης που υπερβαίνει τα 400 μέτρα.
8. Είναι μια τεχνολογικά ώριμη σχεδίαση

 Αντίστοιχα τα μειονεκτήματα θα είναι:

1. Είναι ένα υποβρύχιο το οποίο το γνωρίζει και ο αντίπαλος και δεν έχει να προσφέρει κάτι επιπλέον στο τεχνολογικό και στο τακτικό επίπεδο ώστε να κάνει τη διαφορά στην υποβρύχια αντιπαράθεση πέραν του γεγονότος ότι το πολεμικό ναυτικό θα διαθέτει οκτώ σύγχρονα και ικανά/ ετοιμοπόλεμα υποβρύχια σε σχέση με το σήμερα.
2. Τα όπλα και οι δυνατότητές τους είναι επίσης γνωστές.
3. Δεν μπορεί να βάλει πυραύλους κρουζ
4. Φέρει λιγότερα όπλα (16).
5. Υπολείπεται σημαντικά σε σύγκριση με νέες σχεδιάσεις.

Από την άλλη πλευρά αν επιλεγόταν το γαλλικό Scorpene Evolved τα πλεονεκτήματα του για το πολεμικό ναυτικό θα είναι:

1. Μια νέα άγνωστη κλάση υποβρυχίων θα δημιουργούσε πονοκέφαλο στους απέναντυ.
2. Πρόκειται για μία σχεδίαση η οποία γενεαλογικά προέρχεται από τα πυρηνικά γαλλικά υποβρύχια κλάσης Amethyste σε αντίθεση με τα γερμανικά Type 214 NG τα οποία προέρχονται από τα επιτυχημένα μεν συμβατικής πρόωσης δε, Type 209 και Type 212.
3. Νέα άγνωστα όπλα για τον αντίπαλο (τορπίλες F21, αντιπλοϊκοί πύραυλοι SM-39, νάρκες και ίσως πυραύλους κρουζ)
4. Φέρει περισσότερα όπλα (18).
5. Φέρει εξελιγμένα ηλεκτρονικά και ηλεκτροπτικά κατευθείαν από τα γαλλικά πυρηνικά υποβρύχια.
6. Είναι μια τεχνολογικά ώριμη σχεδίαση

Αντίστοιχα τα μειονεκτήματα μιας τέτοιας επιλογής θα είναι:

1. Εισαγωγή νέου τύπου υποβρυχίων διαφορετικής φιλοσοφίας με τα υποβρύχια που χρησιμοποιεί το πολεμικό ναυτικό τα τελευταία 30 χρόνια. Αυτό μεταφράζεται σε διπλές γραμμές εκπαίδευσης και επισκευών/ ανταλλακτικών.
2. Αυξημένο κόστος εισαγωγής σε υπηρεσία
3. Αναγκαιότητα αγοράς νέων όπλων επομένως αυξημένο κόστος
4. Τα συγκεκριμένα υποβρύχια προσφέρονται μέχρι στιγμής μόνο με μπαταρίες λιθίου οπότε τα υποβρύχια αυτά ίσως δεν επιτυγχάνουν την ίδια διάρκεια πλεύσης υποβρυχίως χωρίς τη χρήση snorkel.
5. Μικρότερο μέγιστο βάθος κατάδυσης. <350 μέτρα
6. Τα Scorpene διαθέτουν μόλις έξι τορπιλοσωλήνες οπότε έχουν δύο λιγότερα όπλα έτοιμα για βολή ανά πασα στιγμή.
7. Υπολείπεται σημαντικά σε σύγκριση με νέες σχεδιάσεις

Σχεδίαση

Τα γερμανικά Τype 214 είναι μια σχεδίαση που προήλθε γενεαλογικά από τα υποβρύχια συμβατικής πρόωσης Τ-209 και U-212A, συνδυάζοντας τη στιβαρή κατασκευή και απλότητα των Τ-209 και τα stealth χαρακτηριστικά των U-212A. Αποδίδοντας ένα ικανότατο και φθηνό υποβρύχιο. Από την άλλη τα γαλλικά Scorpene προέρχονται γενεαολογικά από τα πυρηνοκίνητα επιθετικά υποβρύχια κλάσης Amethyste. Τα Amethyste είναι από τα πιο αθόρυβα πυρηνοκίνητα υποβρύχια. Οι βασικές διαστάσεις των υποβρυχίων είναι: για τα γερμανικά 72 μέτρα μήκος 6,3 μέτρα διάμετρος ανθεκτικού σκάφους 13 μέτρα ύψος και 2000 τόνοι εκτόπισμα στη επιφάνεια. Για τα γαλλικά υποβρύχια είναι αντίστοιχα 60-82 μέτρα μήκος, 6,2 μέτρα διάμετρος ανθεκτικού σκάφους και 1600-2000 τόνοι εκτόπισμα στη επιφάνεια ανάλογα με την έκδοση του υποβρυχίου. Τα Scorpene Evolved έχουν μήκος 72 μέτρα και 2000 τόνους εκτόπισμα στη επιφάνεια της θάλασσας. Το σύστημα πηδαλίων είναι τύπου σταυρού και στι δύο κλάσεις στη βασική διαμόρφωση αλλά με επιπλέον κόστος στα Τype 214 μπορεί να επιλεγεί και το σύστημα πηδαλίων τύπου Χ που φέρουν τα Τype 218 της Σιγκαπούρης. Το σύστημα αυτό όπως έχουμε αναφέρει σε προηγούμενα άρθρα μας είναι ιδανικό για ρηχά και περιορισμένα ύδατα γιατί προσδίδει στο υποβρύχιο αυξημένη ευελιξία. Επίσης τα πτερύγια κατάδυσης στα Τype 214 βρίσκονται στο κυρίως σκάφος στο ύψος του εξωτερικού καταστρώματος ενώ στα Scorpene στον πύργο. Επίσης η διαφορά σκληρότητας του χάλυβα HY100 για το Τype 214 έναντι ΗΥ80 για το Scorpene δίνει στο πρώτο το πλεονέκτημα της κατάδυσης σε μεγαλύτερα βάθη.

Πρόωση

Τα γαλλικά Scorpene προσφέρονται με διάφορες διαμορφώσεις πρόωσης. Από συμβατική πρόωση σε καθαρή διαμόρφωση diesel-electric, μέχρι σύστημα ΑΙΡ και μπαταρίες λιθίου. Η Naval Group έχει αναπτύξει ένα νέας γενιάς σύστημα αναερόβιας πρόωσης, το PEM FC2G που στηρίζεται σε κυψέλες καυσίμου υδρογόνου το οποίο παράγεται μέσω steam reforming από το υπάρχον καύσιμο ντίζελ που μεταφέρει το υποβρύχιο για τις ηλεκτρομηχανές του. Αυτό έχει ως πλεονέκτημα ότι καταργεί την ανάγκη αποθήκευσης και μεταφοράς καθαρού υδρογόνου από τη μία αλλά προσθέτει δύο επιπλέον διεργασίες στο σύστημα του Fuel Cell που είναι η εξαγωγή του υδρογόνου από το ντίζελ και ο εν συνεχεία καθαρισμός του από διάφορα κατάλοιπα του ντίζελ πριν τη χρήση του στις κυψέλες καυσίμου. Σύμφωνα με την Naval Group  το νέο σύστημα είναι συμβατό και με μπαταρίες μολύβδου-οξέος και με μπαταρίες ιόντων λιθίου. Όμως μέχρι στιγμής δεν έχει υπάρξει παραγγελία υποβρυχίου με το εν λόγω σύστημα. Απεναντίας το ναυτικό της Ινδονησίας παρήγγειλε δύο υποβρύχια με νέας γενιάς μπαταρίες ιόντων λιθίου. Οι μπαταρίες αυτές παράγονται στη Γαλλία από τη γαλλική εταιρία ενέργειας και αποθήκευσης Saft μέλος του ομίλου TotalEnergies. Οι μπαταρίες μολύβου-οξέος δίνουν μέγιστη διάρκεια πλέυσης σε κατάδυση περίπου τέσσερις ημέρες περίπου στο υποβρύχιο, αν λάβουμε υπόψιν ότι οι μπαταρίες ιόντων λιθίου είναι 3-6 φορές ενεργειακά πιο αποδοτικές τότε ένα Scorpene με μπαταρίες ιόντων λιθίου μπορεί να πλέει σε κατάδυση από δώδεκα έως δεκαπέντε ημέρες. Εάν τώρα οι Γάλλοι έρθουν μέ ένα πλήρως λειτουργικό ΑΙΡ, το οποίο δηλώνουν ότι έχει τη δυνατότητα να λειτουργεί για 18 ημέρες συνεχόμενα, και μπαταρίες λιθίου τότε με έναν χοντρικό υπολογισμό το Scorpene θα επιτυγχάνει διάρκεια κατάδυσης που θα αγγίζει τις τρεις εβδομάδες. Βέβαια υπάρχει εδώ το θέμα του κόστους και η σύγκριση θα γίνει εκτός από τα τεχνικά χαρακτηριστικά και με τι κόστος οι γάλλοι θα προσφέρουν το υποβρύχιο με σύστημα ΑΙΡ, είτε αυτό θα είναι το παλαιότερο MESMA είτε το νεότερο PEM FC2G το οποίο να σημειώσουμε ότι δεν έχει μπει μέχρι σήμερα σε κανένα υποβρύχιο.

Από την άλλη πλευρά τα ελληνικά Τype 214 HN έχουν ήδη ένα πλήρως λειτουργικό σύστημα ΑΙΡ τύπου PEMFC της Siemens το οποίο αποτελείται από δύο συστήματα κυψελών καυσίμου ΒΖΜ 120 που αποδίδουν 120kW το καθένα. Αυτά λειτουργούν με καθαρό υδρογόνο που φέρεται αποθηκευμένο σε ειδικές δεξαμενές στο εξωτερικό κέλυφος. Παράλληλα το υποβρύχιο φέρει και δύο συστοιχίες μπαταριών μολύβδου οξέος. Σε αυτή τη διαμόρφωση το Τype 214 HN επιτυγχάνει μέγιστη διάρκεια πλεύσης σε κατάδυση περί τις τρεις εβδομάδες. Να επισημάνουμε εδώ ότι όλοι οι παραπάνω υπολογισμοί γίνονται με βάση την ταχύτητα των τεσσάρων κόμβων που είναι η ταχύτητα περιπολίας ενός υποβρυχίου σε κατάδυση. Θεωρούμε ότι οι γερμανοί στην πρόταση τους για τα Type 214 NG θα προσφέρουν ένα υποβρύχιο με μπαταρίες ιόντων λιθίου και το νέας γενιάς σύστημα FC4G το οποίο είναι πιο αποδοτικό και ελαφρύτερο σε σύγκριση με το σύστημα πρώτης γενιάς που φέρουν τα ελληνικά Type 214. Με αυτό το συνδυασμό εκτιμούμαι ότι η διάρκεια του υποβρυχίου σε κατάδυση χωρίς τη χρήση αναπνευστήρα θα υπερβαίνει κατά πολύ τις τρεις εβδομάδες.

Καύσιμο Υδρογόνο Η₂

Το υδρογόνο ως καύσιμο έχει δύο βασικά πλεονεκτήματα. Το ένα είναι ότι είναι καθαρό καύσιμο και βοηθάει στη μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και το δεύτερο είναι ότι η θερμογόνος αξία του είναι τρεις φορές μεγαλύτερη από εκείνη της βενζίνης. Όμως, σε συνήθεις περιβαλλοντικές συνθήκες θερμοκρασίας και πίεσης καταλαμβάνει πάρα πολύ όγκο, είναι εύφλεκτο και είναι δύσκολο στην αποθήκευση. Οι τρόποι αποθήκευσης του υδρογόνου είναι τρεις, είτε σε δεξαμενή υπό πίεση, είτε σε υγροποιημένη μορφή είτε σε μεταλλικούς υδρίτες. Οι δύο πρώτες μέθοδοι είναι απαγορευτικές για θέματα ασφάλειας για τα υποβρύχια, γι αυτό και η TKMS έχει χρησιμοποιήσει στα δικά της υποβρύχια τους μεταλλικούς υδρίτες. Αυτοί έχουν τη δυνατότητα ανάλογα με τη θερμοκρασία να δεσμεύουν ή να απελευθερώνουν από τους μεταλλικούς δεσμούς τους τα άτομα του υδρογόνου. Όμως έχουν το μειονέκτημα του μεγάλου βάρους. Επίσης η αγορά καθαρού υδρογόνου για την πλήρωση των δεξαμενών των ελληνικών υποβρυχίων έχει πολύ υψηλό κόστος και αυτό γιατί καθαρό υδρογόνο δεν παράγεται ακόμη στην Ελλάδα.

Από την άλλη η γαλλική Naval Group διαθέτει ένα μεν πιο σύνθετο σύστημα αλλά με την μέθοδο της Αναμόρφωσης (Reforming) εξάγει το άτομο του υδρογόνου από το κύριο καύσιμο του υποβρυχίου. Έτσι πετυχαίνει τρία πράγματα. Τη μεταφορά ενός μόνο καυσίμου (ντίζελ), ασφάλεια μεταφοράς και αποθήκευσης και χαμηλό κόστος. Επίσης να επισημάνουμε ότι η μέθοδος αυτή (Fuel Reforming) είναι μία από τις προτεινόμενες μεθόδους ως Decarbonization Mechanism για τη ναυτιλία για παραγωγή καθαρού υδρογόνου επάνω στα πλοία και είτε για την καύση του στις μηχανές ή είτε για χρήση του σε κυψέλες υδρογόνου για παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Όπλα και Ηλεκτρονικά

Όσον αφορά τα όπλα η γαλλική σχεδίαση διαθέτει πιο πλήρη γκάμα όπλων που μπορούν να προσφερθούν όπως τορπίλες, αντιπλοϊκούς πυραύλους, πυραύλους κρουζ, αντιαεροπορικούς πυραύλους για άμυνα και νάρκες. Από την άλλη η γερμανική σχεδίαση ακολουθεί την πεπατημένη με τορπίλες, αντιπλοϊκούς πυραύλους και ίσως τους νέους αντιαεροπορικούς πυραύλους IDAS για αυτοάμυνα.

Όσον αφορά τα ηλεκτρονικά θεωρούμε ότι και τα δύο υποβρύχια θα φέρουν την αιχμή της τεχνολογίας που προσφέρει η αμυντική βιομηχανίας της κάθε χώρας, σε συστήματα όπως σόναρ, ηλεκτρονικό πόλεμο, επικοινωνίες, Optronics, σύστημα μάχης (ORCCA & SUBTICS) κ.α.

Εν κατακλείδι, η όλη διαδικασία θα είναι δύσκολη για τους ανθρώπους του πολεμικού ναυτικού γιατί θα χρεαστεί να συγκρίνουν τις δυνατότητες του κάθε υποβρυχίου, τις ελληνικές ανάγκες και τα κόστη σε μία εξίσωση με πολλές σημαντικές μεταβλητές. Εκτός των τεχνικών χαρακτηριστικών στην όποια τελική απόφαση μεγάλο ρόλο θα παίξει το κόστος, οι δυνατότητες και διευκολύνσεις αποπληρωμής, η μεταφορά τεχνολογίας και το ποσοστό εγχώριας κατασκευής, η δυνατότητα κατασκευής στην Ελλάδα, το χρονοδιάγραμμα παραδόσεων και η ωριμότητα της σχεδίασης . Παρ’ όλ’ αυτά δεν και οι υπόλοιπες υποψηφιότητες έχουν πολλά δυνατά ατού και δεν θα μας εξέπλητε εάν η τελική επιλογή θα ήταν ένα πιο σύγχρονο αλλά πιο ακριβό υποβρύχιο εάν εκείνο προσδίδει σημαντικό προβάδισμα στην αποτρεπτική ικανότητα του Πολεμικού Ναυτικού.