Με την παραγγελία της τέταρτης φρεγάτας FDI HN και την πρόοδο στην απόκτηση 2+2 ιταλικών μεταχειρισμένων φρεγατών Fremm It, το βλέμμα του πολεμικού ναυτικού στρέφεται σιγά-σιγά προς το επόμενο μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα. Την αναβάθμιση των υπαρχόντων και την απόκτηση νέων υποβρυχίων, ένα πρόγραμμα το οποίο κατά τη γνώμη μας έχει επείγοντα χαρακτήρα λόγω του ότι μεγάλο μέρος του υφιστάμενου στόλου είναι μεγάλης ηλικίας και εκ των πράγματων θα πρέπει να παροπλισθεί μέσα στα επόμενα λίγα χρόνια. Ταυτόχρονα η διαδικασία απόκτησης νέων υποβρυχίων είναι από μόνη της μία μακροχρόνια διαδικασία η οποία φτάνει ή και υπερβαίνει τα επτά χρόνια.

Επομένως είναι λογικό αυτή η διαδικασία να ξεκινήσει το συντομότερο δυνατόν έτσι ώστε να μπορέσει να αποδώσει τα πρώτα υποβρύχια σε επτά περίπου χρόνια από σήμερα και να μειωθεί όσο το δυνατόν η περίοδος που ο αριθμός των ελληνικών υποβρυχίων θα βρίσκεται στο ναδίρ. Παράλληλα, η φίλη και σύμμαχος Τουρκία είναι ένα βήμα μπροστά και παρ’ όλες τις καθυστερήσεις βρίσκεται σήμερα στη φάση αποδοχής των νέων υποβρυχίων της, τα οποία θα αναβαθμίσουν τον τουρκικό υποβρύχιο στόλο τόσο ποιοτικά όσο και ποσοτικά.

Το υποβρύχιο είναι κατά βάση ένα επιθετικό όπλο το οποίο έχει τη δυνατότητα να έχει αποφασιστηκή επίδραση στον ναυτικό αγώνα και όχι μόνο. Τα σύγχρονα υποβρύχια εκτός των βασικών τους αποστολών όπως η προσβολή αντίπαλων υποβρυχίων και μονάδων επιφανείας και άρνησης περιοχής έχουν τη δυνατότητα να προσβάλουν στρατηγικές υποδομές βαθιά μέσα στην εχθρική ενδοχώρα. Αθέατα μπορούν να κινηθούν αθόρυβα να  εκτελέσουν την αποστολή τους και να επιστρέψουν στη βάση τους. Σε περιοχές δρασης όπως είναι το Αιγαίο και η ανατολική Μεσόγειος η δράση ενός υποβρυχίου μπορεί να έχει καταλητική σημασία στην έκβαση του ναυτικού αγώνα και στην επικράτηση γι αυτό και όλα τα ναυτικά της περιοχής έχουν επενδύσει στο όπλο αυτό. Έτσι και το πολεμικό ναυτικό γνωρίζοντας πολύ καλά αυτά τα προτερήματα προσπαθεί να διατηρεί πάντα έναν ευμεγέθη στόλο σε σύγκριση με άλλες χώρες συγκρίσιμου μεγέθους ή και ακόμη μεγαλύτερου.

Τα βασικά χαρακτηριστικά ενός υποβρυχίου τα οποία αποτελούν τη βάση σύγκρισης μεταξύ διαφόρων τύπων και κλάσεων είναι:

• Η τεχνολογία πρόωσης – Αυτονομία
• Σχεδίαση – Ακουστική υπογραφή
• Οπλισμός
• Ηλεκτρονικά

Ως εκ τούτων, οδεύοντας σε λίγο καιρό σε ένα πρόγραμμα αξιολόγησης νέων υποβρυχίων, οι κατασκευαστές θα μπούνε στη μάχη της επικράτησης επιδεικνύοντας τις αρετές των σχεδιάσεων τους μαζί με προτάσεις τοπικής ναυπήγησης και αντίστοιχα σχήματα αποπληρωμής των οικονομικών υποχρεώσεων του προγράμματος. Θεωρούμε δε ότι όλοι οι κατασκευαστές σύγχρονων υποβρυχίων συμβατικής πρόωσης κυρίως από τη Γηραιά Ήπειρο θα προστρέξουν σε ένα νέο πρόγραμμα αρκετών δισεκατομυρίων ευρώ.

Τεχνολογία Πρόωσης και Αυτονομία

Τα τελευταία 25 χρόνια έχουν γίνει μεγάλες προσπάθειες έτσι ώστε τα υποβρύχια συμβατικής πρόωσης να αποκτήσουν μεγάλη αυτονομία σε κατάδυση. Μέχρι την εμφάνιση των συστημάτων «Αναερόβιας Πρόωσης» η αυτονομία σε κατάδυση των παλαιότερων υποβρυχίων εξαρτιόταν μόνο από τις μπαταρίες. Κάτι που έδινε αυτονομία για λίγες μέρες της τάξης των τριών-τεσσάρων ημερών. Η επανάσταση έγινε με την τοποθέτηση των συστημάτων αναερόβιας πρόωσης η οποία σε μερικές περιπτώσεις ανέβασε την αυτονομία σε κατάδυση στο εκπληκτικό νούμερο των τριών περίπου εβδομάδων. Οι τρεις αρχικές τεχνολογίες που εφαρμόστηκαν ήταν τα Fuel Cells στα γερμανικά υποβρύχια, το MESMA στα γαλλικά υποβρύχια και το Stirling στα σουηδικά υποβρύχια. Όλες με διαφορετική αρχή λειτουργίας. Αναλυτική παρουσίαση των συστημάτων μπορείται να διαβάσετε ΕΔΩ.

Η δεύτερη επανάστση στην πρόωση των συμβατικών υποβρυχίων ήταν η εμφάνιση τα τελευταία πέντε περίπου χρόνια των νέων μπαταριών ιόντων λιθίου που όπως φαίνεται έχουν αρχίσει να κερδίζουν κατά κράτος την αγορά και προσφέρονται πια σε όλες τις νέες σχεδιάσεις. Οι μπαταρίες ιόντων λιθίου σε σύγκριση πάντα με τις παλαιότερες τεχνολογίας Μολύβδου οξέος, προσφέρουν μεγαλύτερη ενεργειακή πυκνότητα και επομένως περισσότερο αποθηκευμένο φορτίο και γρηγορότερη φόρτηση. Αυτό δίνει στο υποβρύχιο τη δυνατότητα πλεύσης με μπαταρία κατά 40% περισσότερο χρόνο σε σύγκριση με τις υπάρχουσες μπαταρίες. Τα δύο βασικά μειονεκτήματα των μπαταριών ιόντων λιθίου είναι ευαισθησία σε θερμική και φυσική καταπόνηση οι οποίες μπορούν να προκαλέσουν ανάφλεξη. Όμως η τεχνολογία έχει προχωρήσει και οι μπαταρίες θα πρέπει να θεωρούνται αρκετά ασφαλής για να τοποθετηθούν σε ένα υποβρύχιο. Έιναι τέτοια η εμπιστοσύνη αλλά και οι επιδόσεις των νέων μπαταριών που οι Γάλλοι προσφέρουν τα δικά τους υποβρύχια συμβατικής πρόωσης Scorpene και Baracuda μόνο με μπαταρίες ιόντων λιθίου και optional το σύστημα MESMA.

Έτσι έχουμε τα γαλλικά υποβρύχια Scorpene Evolved και Baracuda όπως αναφέραμε και παραπάνω κυρίως με μπαταρίες ιόντων λιθίου, τα γερμανικά υποβρύχια Type 214NG & Type 212 CD με μπαταρίες ιόντων λιθίου και σύστημα αναερόβιας πρόωσης Fuel Cells τέταρτης γενιάς (4GFC) του συστήματος PEMFC, το ιταλικό U-212NFS επίσης με μπαταρίες ιόντων λιθίου ιταλικής τεχνολογίας και κατασκευής μαζί με σύστημα αναερόβιας πρόωσης Fuel Cells και το νοτιοκορεάτικο KSS-III μπαταρίες ιόντων λιθίου και σύστημα αναερόβιας πρόωσης Fuel Cells. Επίσης το σουηδικό Α26 θα φέρει μπαταρίες ιόντων λιθίου και σύστημα αναερόβιας πρόωσης κινητήρα Stirling νέας γενιάς και το ισπανικό S-80 μπαταρίες ιόντων λιθίου και σύστημα αναερόβιας πρόωσης BEST.

Σύμφωνα με πληροφορίες που έχουν γίνει γνωστές, το Scorpene έχει περίπου 12 ημέρες αυτονομία σε κατάδυση, το Α26 περίπου 18 ημέρες το Type 214 21 ημέρες, το S-80 21 ημέρες και το KSS-III 21 ημέρες, ενώ δεν υπάρχουν πληροφορίες για το γερμανο-νορβηγικό Type 212 CD και το ιταλικό U-212NFS, εικάζουμε όμως ότι θα είναι και αυτά γύρω στις 20 ημέρες μιας και πλην των γαλλικών, σουηδικών και ισπανικών όλα τα υπόλοιπα μοιράζονται την ίδια τεχνολογία πρόωσης.

Σχεδίαση – Ακουστική υπογραφή

Η ακουστική υπογραφή ενός υποβρυχίου είναι ο ακρογωνιαίος λίθος για την επιβίωση του και ένας αέναος πόλεμος μεταξύ της μείωσης της ακουστικής υπογραφής και της βελτίωσης των ηλεκτρονικών μέσων έρευνας των κυνηγών υποβρυχίων. Η μείωση της ακουστικής υπογραφής ενός υποβρυχίου εξαρτάται από τρεις βασικές παραμέτρους. Ο πρώτος είναι η σχεδίαση της γάστρας, δηλαδή κατά πόσον ομαλοποιείται η ροή του νερού γύρω από το σώμα του υποβρυχίου χωρίς να δημιουργεί θόρυβο και επίσης κατά πόσον μπορεί να ανακλάσει ενεργητικά σήματα εντοπισμού μακριά από την πηγή. Ο δεύτερος είναι, κατα πόσο αθόρυβο είναι το σύστημα πρόωσης. Δηλαδή ο κινητήρας πρόωσης και η προπέλα. Και ο τρίτος κατά πόσο έχουν χρησιμοποιηθεί υλικά απορρόφησης ενεργητικών κυμάτων. Όλα τα νέα υποβρύχια άλλα λιγότερο και άλλα περισσότερο έχουν υιοθετήσει πρακτικές μείωσης του θορύβου.

Τα γαλλικά (αναφερόμαστε στα Scorpene) αν και παλαιότερη σχεδίαση, η γάστρα προέρχεται από τα γαλλικα πυρηνικά υποβρύχια κλάσης Amethyste που θεωρούνται από τα πιο αθόρυβα στον κόσμο. Το γερμανικό Type 214 είναι μέχρι σήμερα αποδεδειγμένα ίσως το πιο αθόρυβο συμβατικό υποβρύχιο όμως και αυτό είναι μια σχεδίαση 25ετίας. Σήμερα έχουν βγει στο προσκήνιο νέες σχεδιάσεις όπως το Type 212 CD, το U-212NFS και το KSS-III τα οποία έχουν βελτιστοποιηθεί ακόμη περισσότερο. Χαρακτηριστικό είναι το Type 212 CD όπου ο κατασκευαστής έχει υιοθετήσει μία γάστρα σχήματος diamond η οποία σύμφωνα με την ThyssenKrupp θα έχει απαρράμιλες stealth ικανότητες. Για χρόνια το παθητικό σόναρ θεωρούνταν ο βασιλιάς του υποβρυχιακού πολέμου επειδή δεν προδίδει τη θέση του υποβρυχίου. Καθώς όμως τα υποβρύχια έχουν γίνει πολύ πιο αθόρυβα, η αποτελεσματικότητα του παθητικού σόναρ έχει μειωθεί. Για την ανίχνευση των πιο αθόρυβων υποβρυχίων, μπορεί να χρειαστεί η χρήση του ενεργού σόναρ.

Επομένως, το να είσαι αόρατος στο ενεργό σόναρ μπορεί να προσφέρει ένα τακτικό πλεονέκτημα. Ένα κανονικό κύτος υποβρυχίου με κυλινδρική διατομή αντανακλά τα εισερχόμενα κύματα σόναρ σχεδόν από κάθε κατεύθυνση. Ωστόσο, μια επίπεδη επιφάνεια, θα αντανακλά τον ήχο προς μία διαφορετική κατεύθυνση από εκείνη της πηγής. Αυτή είναι η ίδια βασική αρχή που χρησιμοποιείται στα αεροσκάφη stealth. Το U-212NFS από την άλλη έχει επανασχεδιασμένη πλώρη ενώ υπάρχει και βελτίωση της υδροδυναμικής της γάστρας του θα επωφεληθεί από την υιοθέτηση ενός Propeller Boss Cap Fins (PBCF) και ενός νέου σχήματος των ουραίων πηδαλίων έτσι ώστε το νερό που ρέει κατά μήκος της γάστρας να τίθεται σε κίνηση («προστροβιλίζεται») πριν φτάσει στα πτερύγια της έλικας προκειμένου να μειωθεί ο θόρυβος που δημιουργείται από τη σπηλαίωση. Το νοτιοκορεάτικο KSS-III είναι κατασκευασμένο από χάλυβα υψηλής σκληρότητας ΗΥ-100 για την επίτευξη μεγάλου βάθους κατάδυσης. Επίσης έχει γίνει βελτιστοποίηση στο σκάφος και έχουν γίνει επιστρώσεις με ειδικά υλικά για περαιτέρω μείωση του ακουστικού ίχνους σε σύγκριση με τα υπάρχοντα υποβρύχια του ναυτικού της Νότιας Κορέας

Οπλισμός

Η νέα τάση στο οπλισμό των υποβρυχίων είναι η ενσωμάτωση στρατηγικών πυραύλων κρουζ μεγάλης εμβέλειας στα υποβρύχια συμβατικής πρόωσης. Ένα όπλο το οποίο πριν από είκοσι χρόνια θεωρούνταν εξωτικό ακόμη και για μεσαίας κλίμακας ναυτικές δυνάμεις, σήμερα προσφέρεται από τους κατασκυαστές. Βέβαια μεγάλο ρόλο σε αυτό παίζει και η ανάπτυξη αντίστοιχων ευρωπαϊκών και άλλων χωρών όπλων τα οποία μπορούν να ενσωματωθούν στα υποβρύχια και να προσφερθούν στον πελάτη, παρακάμπτοντας το μονοπώλειο και την άρνηση πρόσβασης σε τέτοια όπλα από τη μεριά των ΗΠΑ. Επίσης μεγάλο ρόλο παίζει και ο αριθμός των μεταφερόμενων όπλων.

Σήμερα σχεδόν όλα τα νέα υποβρύχια προσφέρονται με όπλα κρουζ είτε τους ευρωπαϊκούς MdCN και στο μέλλον τους ELSA, είτε τους αμερικάνικους Tomahawk είτε τους νοτιοκορεάτικους Chonryong.

Το Type 214 φέρει στην πλώρη οχτώ τορπιλοσωλήνες των 533 χιλ τοποθετημένους σε διάταξη διπλού L και σε συνδυασμό 16 τορπίλες και υποβρυχίως εκτοξευόμενους πυραύλους κατά πλοίων. Το Scorpene μπορεί να φέρει και να εξαπολύσει από τους έξι τορπιλοσωλήνες στο σύνολο συνδυασμό 18 τορπιλών ή πυραύλων είτε σε αποστολές ναρκοθέτησης μέχρι 30 ναρκών. Οι τορπίλες βαρέως τύπου 533mm που είναι ενσωματωμένες στο σύστημα του πλοίου είναι οι γαλλικές F21 και οι ιταλικές BlackShark. Επίσης οι υποβρυχίως εκτοξευόμενοι πύραυλοι κατά πλοίων επιφανείας είναι βέβαια οι γαλλικοί SM39 Exocet. Τέλος η Naval Group έχει ενσωματώσει και προσφέρει στους διεθνείς πελάτες της και τον πύραυλο πλεύσης μακράς εμβέλειας Scalp Naval.

To Barracuda έχει την ικανότητα να φέρει μεγάλο αριθμό όπλων τόσο σε απόλυτο αριθμο (30) όσο και σε ποικιλία. Όπως οι γαλλικές τορπίλες F21, οι πύραυλοι κατά πλοίων ΑΜ-39 Β2 Exocet, πύραυλοι κρουζ Scalp Naval, νάρκες και στο μέλλον υποβρυχίως εκτοξευόμενα μή επανδρωμένα οχήματα τύπου UAV & UUV.

Τα κύρια όπλα του Type 212 CD είναι οι βαριές τορπίλες των 533 χιλιοστών οι οποίες βάλονται από έξι στο σύνολο τορπιλοσωλήνες. Το ιδιαίτερο στη διάταξη των τορπιλοσωλήνων είναι ότι είναι όλες τοποθετημένες στην αριστερή πλευρά της πλώρης σε δύο σειρές των τριών. Το σύνολο των μεταφερόμενων όπλων είναι επτασφράγιστο μυστικό από την εταιρία ενώ στο μέλλον θα μπορεί εκτός των τορπιλών να βάλει και υποβρυχίως εκτοξευόμενους πυραύλους το οποίο στο μέλλον θα είναι προφανώς κάποια υποβρυχίως εκτοξευόμενη έκδοση του αντιπλοϊκού πυραυλου NSM της Kongsberg καθώς και του συστήματος IDAS (Interactive Defense & Attack System) για άμυνα και επίθεση του υποβρυχίου.

Το κύριο νέο χαρακτηριστικό αυτής της νέας κλάσης νοτιοκορεάτικων υποβρυχίων είναι η ύπαρξη ενός κάθετου εκτοξευτή (VLS) για βολή βαλλιστικών πυραύλων τύπου Hyunmoo 4-4. Ο λόγος της αύξησης του μήκους του υποβρυχίου στο δεύτερο Batch είναι λόγω της αύξησης των κάθετων κελιών από τα έξι στα δέκα. Ο βαλλιστικός πύραυλος Hyunmoo 4-4 είναι ουσιαστικά η υποβρυχίως εκτοξευόμενη έκδοση του Hyunmoo 2Β, ενός SRBM με συμβατική κεφαλή και βεληνεκές της τάξης των 500 χιλιομέτρων και βάρος κεφαλής ενός τόνου. Επίσης από τους κάθετους εκτοξευτές τα υποβρύχια αυτά θα έχουν τη δυνατότητα στο μέλλον να εκτοξεύουν και τον πύραυλο κρουζ Chonryong με βεληνεκές επίσης στς 500 χιλιόμετρα. Πέραν του συστήματος VLS, τα υποβρύχια είναι επίσης εξοπλισμένα με έξι τορπιλοσωλήνες με δυνατότητα βολής βαρέων τορπιλών K761 Tiger Shark, αντιπλοϊκούς πυραύλους και νάρκες.

Ηλεκτρονικά

Όλα τα υποβρύχια ενσωματώνουν την τελευταία λέξη της τεχνολογίας όσον αφορά τις συσκευές ανίχνευσης και στοχοποίησης, τις επικοινωνίες και τα συστήματα μάχης. Τα γερμανικά υποβρύχια θα ενσωματώνουν το νέο σύστημα μάχης ORCCA το οποίο αναπτύχθηκε από την κοινοπραξία KTA Naval Systems η οποία είναι μία σύμπραξη των εταιριών Kongsberg, TKMS και STN Atlas Elektronik. Σύμφωνα με την KTA Naval System το ORCCA είναι ένα νέο σύστημα διαχειρισης μάχης τέταρτης γενιάς το οποίο είναι πλήρως ψηφιακό και ενσωματώνει όλες τις κύριες λειτουργίες του υποβρυχίου. Αποτελείται από σταθμούς εργασίας με οθόνες των 32 ιντσών και ανάλυση 4K, με πλήρως εναλάξιμες λειτουργίες έτσι ώστε από κάθε σταθμό εργασίας το πλήρωμα να μπορεί να διατελέσει όλες τις λειτουργίες του υποβρυχίου. Θεωρούμε ότι το σύστημα αυτό θα μπει και στα ελληνικά Type 214 πρώτης γενιάς κατά το επικείμενο πρόγραμμα αναβάθμισης. Από κει και πέρα τα νέα γερμανικά υποβρύχια ενσωματώνουν την τελευταία γενιά ιστών τύπου optronic της Hendsoldt καθώς και εξελιγμένα συστήματα σοναρ.    

Μεγάλο μέρος της τεχνολογίας που χρησιμοποιείται στα υποβρύχια Scorpène προέρχεται από τα πυρηνικά υποβρύχια κλάσης Le Triomphant και Baracuda, όπως το αυτοματοποιημένο σύστημα ελέγχου υποβρυχίων και το Submarine Tactical Integrated Combat System (SUBTICS). Τα ηλεκτρονικά συστήματα του σκάφους είναι ενσωματωμένα με το (SUBTICS) το οποίο ελέγχεται από έξι πολυλειτουργικές κονσόλες Colibri Mk II COTS με δύο οθόνες 19 ιντσών. To σόναρ που μπορεί να φέρει το υποβρύχιο είναι είτε το TSM 2233 Mk II είτε το S-Cube Integrated and Modular Submarine Sonar Suite. Το S-Cube μπορεί να περιλαμβάνει συστοιχίες πλώρης, πρύμνης, πλευρικές, κατανεμημένη, ρυμουλκούμενη, αναχαίτισης και ενεργή συστοιχία, παρακολούθηση αυτοθορύβου, τρισδιάστατο MOAS, καθώς και σχετικές λειτουργίες.

Το σύστημα πληροφοριών μάχης του Type 212 NFS είναι το Athena Mk2/U της ιταλικής Leonardo. Το σύστημα αποτελείται από κάθετες οθόνες πολλαπλής αφής, οι κονσόλες διαφέρουν από αυτές που είναι εγκατεστημένες στις επίγειες μονάδες, καθώς πρέπει να ταιριάζουν στους περιορισμούς του υποθαλάσσιου περιβάλλοντος (π.χ. μειωμένος χώρος, απαιτήσεις χαμηλού επιπέδου θορύβου, ανάγκη περιορισμού της κατανάλωσης ενέργειας κ.λπ.). Όλοι οι περιορισμοί που αποτελούν τη βάση της αρχιτεκτονικής για το υλικό του CMS. Στην πραγματικότητα, οι κονσόλες είναι υδρόψυκτες για μείωση του θορύβου και είναι κατασκευασμένες από ειδική ίνα άνθρακα για να συμμορφώνονται με τις προαναφερθείσες περιβαλλοντικές απαιτήσεις.

Όσον αφορά τα ηλεκτρονικά το KSS-III, διαθέτει πλήρη σουίτα ανθυποβρυχιακού πολέμου η οποία περιλαμβάνει πλευρικές διατάξεις (FAS), συρώμενη διάταξη, παθητική και ενεργή διάταξη όλα της εταιρίας LIG Nex1 καθώς και σόναρ αποφυγής ναρκών της Tkales. Διαθέτει σύστημα ανάλυσης και μείωσης αυτοθορύβου επίσης της LIG Nex1. Το σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου είναι το RESM Pegaso της Indra και το σύστημα μάχης του υποβρυχίου έχει αναπτυχθεί από τη νοτιοκορεάτικη Hanhwa. Τέλος διαθέτει τον οπτρονικό ιστό αναζήτησης-επίθεσης Series 30 ΑΟΜ/SOM της γαλλικής Safran.

Εν κατακλείδι, το πρόγραμμα των νέων υποβρυχίων μόλις ξεκινάει για το πολεμικό ναυτικό. Οι λύσεις είναι πολλές και για δυνατούς λύτες. Μεγάλο ρόλο θα παίξει σίγουρα το κόστος και ο τρόπος αποπληρωμής αλλά και οι δυνατότητες μεταφοράς νέων όπλων. Το σίγουρο είναι ότι τα Type 214 πρώτης γενιάς θα αναβαθμιστούν από τη γερμανική TKMS με τα αντιστοιχα ηλεκτρονικά γερμανικής κυρίως προέλευσης. Θα συνεχίσει την παράδοση το πολεμικό ναυτικό διαλέγοντας πάλι ένα γερμανικής σχεδίασης υποβρύχιο ανάμεσα στο Type 214NG και το Type 212CD ή θα προτιμήσει νέες σχεδιάσεις με μεγαλύτερη γκάμα ηλεκτρονικών και όπλων άγνωστα στην απέναντι πλευρά;