Το παρόν άρθρο πραγματεύεται την ισορροπία δυνάμεων, μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας, στον τομέα των κορβετών και των φρεγατών. Καταγράφει όλες τις εξελίξεις του Τουρκικού Ναυτικού για τα πλοία αυτά, τη διαμόρφωση του τουρκικού στόλου κορβετών και φρεγατών στο μέλλον, εγγύς και απώτερο, και καταγράφει τις προκλήσεις που έχει μπροστά του το Πολεμικό Ναυτικό (ΠΝ). Την αφορμή για το άρθρο μας έδωσαν τα σχόλια σας, στην πρόσφατη ανάρτηση μας «Λεπτομέρειες για τον οπλισμό των τουρκικών φρεγατών TF-100 έδωσε η Aselsan» και στο άρθρο μας «Υποβρύχια σε Ελλάδα και Τουρκία: Η υφιστάμενη ισορροπία και οι μελλοντικές προκλήσεις για το Πολεμικό Ναυτικό» του Νοεμβρίου 2019.
Σήμερα το ΠΝ διατηρεί σε υπηρεσία 13 φρεγάτες ως εξής: Τέσσερις (4) MEKO-200HN Mod.3, έξι (6) αναβαθμισμένες Standard και τρείς (3) μη-αναβαθμισμένες Standard. Από την άλλη πλευρά, το Τουρκικό Ναυτικό διατηρεί σε υπηρεσία 26 πλοία, 10 κορβέτες και 16 φρεγάτες ως εξής: Τέσσερις (4) κορβέτες MilGem (κλάσης «Ada»), έξι (6) κορβέτες Α69 (κλάσης «Burak», πρώην γαλλικές κορβέτες κλάσης «D’ Estienne d’ Orves»), οκτώ (8) φρεγάτες Oliver Hazard Perry (κλάσης «Gabya») και οκτώ (8) φρεγάτες ΜΕΚΟ-200TN Track I/IIA (κλάσεις «Yavuz» και «Barbaros» αντίστοιχα, τέσσερα πλοία σε κάθε κλάση). Συνεπώς, σε αριθμητικό επίπεδο το Τουρκικό Ναυτικό διατηρεί το διπλάσιο στόλο φρεγατών και κορβετών, συγκριτικά με το ΠΝ.
Αυτή η δυσαναλογία, γίνεται ανησυχητική εάν συνυπολογίσουμε τις εξελίξεις που «τρέχουν» αυτή τη στιγμή στο Τουρκικό Ναυτικό και, εντός της δεκαετίας του 2020, θα έχουν δημιουργήσει τα εξής δεδομένα: Ο Τουρκικός Στόλος θα μειωθεί μεν στα 19 πλοία τουλάχιστον, αλλά θα αποτελείται από νέα ή πρόσφατα αναβαθμισμένα πλοία. Πιο συγκεκριμένα, το Τουρκικό Ναυτικό έχει δρομολογήσει: (α) Τη σταδιακή απόσυρση, εντός της δεκαετίας, ίσως μέχρι το 2025, των έξι (6) κορβετών κλάσης «Burak», που ήδη μετρούν 41-44 χρόνια υπηρεσίας (β) Τη ναυπήγηση τεσσάρων (4) φρεγατών τύπου TF-100 (κλάσης «I») προς αντικατάστασης των φρεγατών κλάσης «Yavuz» (γ) Την αναβάθμιση των τεσσάρων (4) φρεγατών κλάσης «Barbaros» και (δ) Την ανάπτυξη των φρεγατών τύπου TF-2000 με πρόθεση ναυπήγησης επτά (7) πλοίων, για την αντικατάσταση των οκτώ (8) φρεγατών Oliver Hazard Perry.
Η πρώτη MilGem (F-511 «Heybeliada») άρχισε να ναυπηγείται τον Ιανουάριο του 2007, καθελκύστηκε το Σεπτέμβριο του 2008 και παραδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2011. Η δεύτερη (F-512 «Buyukada») άρχισε να ναυπηγείται τον Ιούνιο του 2009, καθελκύστηκε το Σεπτέμβριο του 2011 και παραδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2013. Η F-513 «Burgazada» άρχισε να ναυπηγείται το Σεπτέμβριο του 2013, καθελκύστηκε τον Ιούνιο του 2016 και παραδόθηκε το Νοέμβριο του 2018, ενώ η F-514 «Kinaliada» άρχισε να ναυπηγείται τον Ιούνιο του 2016, καθελκύστηκε τον Ιούλιο του 2017 και παραδόθηκε το Σεπτέμβριο του 2019. Και τα τέσσερα (4) πλοία ναυπηγήθηκαν από τα ναυπηγεία Istanbul Naval Shipyard.
Ο οπλισμός τους αποτελείται από ένα πυροβόλο OTO Melara των 76/62 χιλιοστών, δύο (2) τηλεχειριζόμενοι πύργοι με πολυβόλα των 12,7 χιλιοστών, οκτώ (8) βλήματα κατά πλοίων RGM-84 Harpoon (σε εξέλιξη η αντικατάσταση τους από Atmaca), ένα (1) σύστημα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας RIM-116 RAM (Rolling Airframe Missiles) 21 θέσεων και δύο (2) τριπλούς τορπιλοσωλήνες για τορπίλες Mk.46. Το ελικοδρόμιο μπορεί να δεχθεί και να υποστηρίξει ελικόπτερο κατηγορίας S-70B SeaHawk. Ο ηλεκτρονικός τους εξοπλισμός αποτελείται από το σύστημα διαχείρισης μάχης G-MSYS (GENESIS MİLGEM Savaş Yönetim Sistemi), ραντάρ έρευνας SMART-S Mk.2 της Thales, ηλεκτροπτικό σύστημα ελέγχου πυρός STING EO Mk.2, σονάρ TBT-01 Yakamoz, συστήματα ζεύξης δεδομένων Link-11/16, σύστημα ηλεκτρονικών μέσων υποστήριξης και σύστημα αυτοπροστασίας.
Τον Απρίλιο του 2019 ανακοινώθηκε ότι το σύστημα διαχείρισης μάχης G-MSYS των πλοίων θα αναβαθμιστεί με το νέο λογισμικό ADVENT SYS των Havelsan και ARMERKOM. Το νέο λογισμικό, το οποίο περιλαμβάνει κώδικα 6 εκατομμυρίων γραμμών, θα εγκατασταθεί αρχικά στην «Kinaliada» και στη συνέχεια στα υπόλοιπα πλοία. Ομοίως, το Νοέμβριο του 2019 γνωστοποιήθηκε ότι οι MilGem θα αναβαθμιστούν με το βελτιωμένο σύστημα ηλεκτρονικών μέσων υποστήριξης ARES-2N, αρχής γενομένης από την «Kinaliada». Όπως προαναφέραμε, σε εξέλιξη βρίσκεται και πρόγραμμα αντικατάστασης των βλημάτων κατά πλοίων RGM-84 Harpoon από τα βλήματα τουρκικής σχεδίασης και ανάπτυξης Atmaca, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί στα μέσα του 2020 ή τις αρχές του 2021 (με Atmaca αναμένεται να εξοπλιστούν όλες οι φρεγάτες του TDK, καθώς και τα υποβρύχια κλάσης «Gür»).
Τον Οκτώβριο του 2019 έγινε γνωστό ότι κατόπιν απαίτησης του Τουρκικού Ναυτικού ξεκίνησε πρόγραμμα ανάπτυξης ρουκετών (βασισμένες στις ρουκέτες των T-300 Kasirga, 302 χιλιοστών) με στόχο την ενσωμάτωση τους στις MilGem και τις φρεγάτες TF-100, TF-2000 και τις αναβαθμισμένες «Barbaros». Το πρόγραμμα έχει αναλάβει η Roketsan. Σε περίπτωση επιτυχούς ολοκλήρωσης του προγράμματος, το Τουρκικό Ναυτικό θα αποκτήσει δυνατότητα προσβολής στόχων στο έδαφος σε αποστάσεις από τα 65 έως τα 120 χιλιόμετρα και με ακρίβεια, καθώς οι ρουκέτες TRG-300K+ έχουν μέγιστο βεληνεκές 120 χιλιόμετρα και ενσωματώνουν σύστημα καθοδήγησης GPS/INS.
Σ’ ένα άλλο πρόγραμμα, το οποίο αφορά στον μελλοντικό εξοπλισμό των κορβετών και των φρεγατών του Τουρκικού Ναυτικού, τον Μάιο του 2018, η Aselsan ανακοίνωσε ότι πραγματοποίησε επιτυχημένη δοκιμή του συστήματος εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας πλοίων Korkut-D, το οποίο προέρχεται από το ομώνυμο σύστημα του Τουρκικού Στρατού, με τη διαφορά ότι διαθέτει μια (1) κάννη 35 χιλιοστών. Το πυροβόλο KDC-02 επιτυγχάνει μέγιστο βεληνεκές 12,5 χιλιόμετρα (μέγιστο δραστικό βεληνεκές: 4 χιλιόμετρα). Το σύστημα ενσωματώνει τρισδιάστατο ραντάρ έρευνας, ανίχνευσης και πρόσκτησης στόχων μέγιστου βεληνεκούς 70 χιλιομέτρων (έρευνα) ή 30 χιλιομέτρων (πρόκτηση στόχων). Ως πυρομαχικό χρησιμοποιεί το τουρκικής σχεδίασης και ανάπτυξης ATOM της Aselsan των 35 x 228 χιλιοστών, τεχνολογίας πυροδότησης στον αέρα (ABM : Air-Burst Munitions).
Οι τέσσερις (4) φρεγάτες MEKO-200TN Track.1 (κλάσης «Yavuz») παραδόθηκαν την περίοδο 1987-1989 (F-240 «Yavuz», F-241 «Turgutreis», F-242 «Fatih» και F-243 «Yildirim») ενώ οι τέσσερις (4) φρεγάτες κλάσης «Barbaros» παραδόθηκαν τον 1997 (τα πλοία F-244 «Barbaros» και F-245 «Orucreis») και το 1998 και το 2000 (τα πλοία F-246 «Salihreis» και F-247 «Kemalreis» αντίστοιχα).
Ο οπλισμός τους αποτελείται από ένα πυροβόλο Mk.45 Mod.2 των 127/54 χιλιοστών, δύο (2) τηλεχειριζόμενοι πύργοι με πολυβόλα των 12,7 χιλιοστών, κάθετο εκτοξευτή VLS Mk.41 Mod.8 για 32 αντιαεροπορικά βλήματα RIM-162 ESSM (Evolved Sea Sparrow Missile), οκτώ (8) βλήματα κατά πλοίων RGM-84 Harpoon, τρία (3) συστήματα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας Sea Zenith των 25 χιλιοστών και δύο (2) τριπλούς τορπιλοσωλήνες για τορπίλες Mk.46. Το ελικοδρόμιο μπορεί να δεχθεί και να υποστηρίξει ελικόπτερο κατηγορίας S-70B SeaHawk.
Ο ηλεκτρονικός τους εξοπλισμός αποτελείται από ραντάρ επιτήρησης αέρος DA08, ραντάρ έρευνας αέρος και θαλάσσης AWS-6, σύστημα καθοδήγησης βλημάτων STIR-24, σύστημα διαχείρισης πυρός πυροβόλων WM-25 και TMX Dolphin (για το Sea Zenith), επικοινωνίες, σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου AN/SLQ-503 RAMSES (Reprogrammable Advanced Multimode Shipborne ECM System), σονάρ τρόπιδας AN/SQS-56 (DE1160) και συστήματα αυτοπροστασίας Mk-36 SRBOC και AN/SLQ-25 NIXIE (επιπλέον, οι τέσσερις φρεγάτες «Barbaros» ενσωματώνουν ραντάρ SMART-S Mk.2).
Τον Ιούλιο του 2017 υπογράφηκε συμβόλαιο για την αναβάθμιση μέσης ζωής των τεσσάρων (4) φρεγατών κλάσης «Barbaros», ενώ η αναβάθμιση των «Yavuz» κρίθηκε ασύμφορη, αφενός διότι τα πλοία είναι ήδη 31-35 ετών, αφετέρου διότι έχει ξεκινήσει το πρόγραμμα ναυπήγησης των TF-100, που θα τις αντικαταστήσουν. Το συμβόλαιο υλοποιούν η Aselsan και η Havelsan, ενώ το πρόγραμμα αναμένεται να ολοκληρωθεί το 2025. Στο πλαίσιο του προγράμματος τα πλοία θα εφοδιαστούν, μεταξύ άλλων, με το σύστημα διαχείρισης μάχης BI-SYS, εξέλιξη του GENESIS των Oliver Hazard Perry. Επίσης θα ενσωματώνουν και νέο σύστημα ελέγχου πυρός για το πυροβόλο Mk.45 των 127 χιλιοστών, ενώ τα Sea Zenith θα αντικατασταθούν από τα Korkut-D. Επίσης θα αντικατασταθούν τα βλήματα κατά πλοίων RGM-84 Harpoon, από Atmaca. Το πρόγραμμα αφορά και στην αναβάθμιση και τον εκσυγχρονισμό της συνολικής ηλεκτρονικής υποδομής των πλοίων, έτσι ώστε να παραμείνουν αξιόμαχα μέχρι το 2040 περίπου. Σύμφωνα με το ισχύον χρονοδιάγραμμα, το πρώτο πλοίο θα πρέπει να παραδοθεί στο TDK το Νοέμβριο του 2020 για δοκιμές, πριν ενταχθεί εκ νέου σε υπηρεσία. Στην συνέχεια θα ακολουθήσει η αναβάθμιση και των υπόλοιπων τριών (3) φρεγατών με ορίζοντα περάτωσης του προγράμματος το 2025.
Οι οκτώ (8) φρεγάτες Oliver Hazard Perry παραχωρήθηκαν, την περίοδο 1994-2003, από τις ΗΠΑ (εννέα πλοία παραχωρήθηκαν, εκ των οποίων ένα χρησιμοποιήθηκε ως πηγή άντλησης ανταλλακτικών). Πρόκειται για τα πλοία F-490 «Gaziantep», F-491 «Giresun», F-492 «Gemlik», F-494 «Gokceada», F-493 «Gelibolu», F-495 «Gediz», F-496 «Gokova» και F-497 «Goksu», όλα με ικανότητα χρήσης των αντιαεροπορικών βλημάτων SM-1. Το Νοέμβριο του 2004 υπογράφηκε συμβόλαιο αναβάθμισης τους, με το πρώτο πλοίο να παραδίδεται αναβαθμισμένο το 2007 (το πρόγραμμα ολοκληρώθηκε το 2012). Το κύριο μέρος του προγράμματος αναβάθμισης αφορούσε στην εγκατάσταση του τουρκικής σχεδίασης και ανάπτυξης συστήματος διαχείρισης μάχης GENESIS (Gemi Entegre Savaş İdare Sistemi), το οποίο μπορεί να ανιχνεύσει έως και 1.000 στόχους, διαθέτει σύστημα αυτόματης ανάλυσης απειλής, ενώ διαθέτει και συστήματα ζεύξης δεδομένων Link-16/22.
Εκτός της εγκατάστασης του GENESIS, το πρόγραμμα αφορούσε και στην αναβάθμιση του συστήματος ελέγχου πυρός τύπου Mk.92, την εγκατάσταση του τρισδιάστατου ραντάρ έρευνας τύπου SMART-S Mk.2, την εγκατάσταση νέου σονάρ και την εγκατάσταση του συστήματος υποστήριξης ελικοπτέρων ASIST, προκειμένου τα πλοία να μπορούν να δέχονται ελικόπτερα ναυτικής συνεργασίας τύπου S-70B Sea Hawk. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι από τις οκτώ (8) Oliver Hazard Perry οι τέσσερις (4) ενσωματώνουν κάθετο εκτοξευτή Mk.41 με 32 ESSM ενώ παραμένει και η η δυνατότητα χρήσης του SM-1. Σε συνδυασμό με το ραντάρ SMART-S Mk.2 τα πλοία διαθέτουν αρκετά καλές επιδόσεις αεράμυνας ανώτερες των ελληνικών. Ο μόνος περιορισμός είναι η ταυτόχρονη εμπλοκή στόχων αέρος που τόσο στα ελληνικά όσο και στα τουρκικά πλοία είναι στους δύο (2).
Οι φρεγάτες TF-100 κλάσης «I» (F-515 «Istanbul», F-516 «Izmir», F-517 «Izmit» και F-518 «Icel») ναυπηγούνται προς αντικατάσταση των «Yavuz». Η ναυπήγηση του πρώτου πλοίου TF-100 ξεκίνησε τον Ιανουάριο του 2017, αναμένεται να καθελκυστεί το 2021 και να ενταχθεί στον Τουρκικό Στόλο το 2023. Οι TF-100 έχουν μήκος 113,5 μέτρα, πλάτος 14,4 μέτρα και εκτόπισμα 3.000 τόνους. Η μέγιστη τους ταχύτητα είναι 29 κόμβοι (54 χιλιόμετρα την ώρα) και η εμβέλεια τους περί τα 5.700 ναυτικά μίλια (10.556 χιλιόμετρα). Οι απαιτήσεις επάνδρωσης είναι της τάξεως των 123 ατόμων. Ο οπλισμός τους θα αποτελείται από ένα (1) πυροβόλο των 76 χιλιοστών Super Rapido, 16 τετραπλούς, κάθετους εκτοξευτές Mk.41 VLS (Vertical Launch System) για 64 συνολικά αντιαεροπορικά βλήματα ESSM της έκδοσης Block.2, 16 βλήματα κατά πλοίων Atmaca, ένα (1) σύστημα εγγύς αντιαεροπορικής άμυνας Korkut-D, δύο (2) τριπλούς εκτοξευτές τορπιλών των 324 χιλιοστών και δύο (2) τηλεχειριζόμενους πύργους με ένα (1) πυροβόλο των 25 χιλιοστών έκαστος. Επίσης θα μπορούν να υποστηρίξουν τη χρήση ελικοπτέρου τύπου S-70 SeaHawk.
Οι φρεγάτες TF-2000 βρίσκονται υπό ανάπτυξη, θα ναυπηγηθούν επτά (7) πλοία για την αντικατάσταση των φρεγατών Oliver Hazard Perry από το 2027 και μετά. Οι βασικές διαστάσεις των πλοίων είναι 166 μέτρα μήκος και εκτόπισμα 7.000 τόνους. Θα φέρουν 64 αντιαεροπορικά βλήματα της οικογένειας Hisar, βλήματα κατά πλοίων Atmaca και ραντάρ ενεργητικής διάταξης φάσης (APAR : Active Phased Array Radar) τύπου ÇAFRAD, που αναπτύσσει η Aselsan.
Μπροστά σ’ αυτές τις εξελίξεις το ΠΝ, δέσμιο της οικονομικής πραγματικότητας της χώρας, έχει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα της γήρανσης του συνόλου των φρεγατών του: Οι MEKO-200 είναι ήδη ηλικίας 22-28 ετών σε υπηρεσία, με τεχνολογίες της δεκαετίας του 1990. Αν δεν αναβαθμιστούν άμεσα θα απαξιωθούν επιχειρησιακά και η αναβάθμιση τους στο μέλλον θα είναι ακριβότερη. Οι μη-αναβαθμισμένες Standard (F-464 «Κανάρης», F-465 «Θεμιστοκλής» και F-466 «Νικηφόρος Φωκάς») είναι 37-39 ετών σε υπηρεσία και θα πρέπει να αντικατασταθούν καθώς βρίσκονται στο τέλος της επιχειρησιακής τους ζωής (το πρόγραμμα ναυπήγησης των Belh@rra εστιάζει στην αντικατάσταση των μη-αναβαθμισμένων Standard). Οι αναβαθμισμένες Standard (F-459 «Αδρίας», F-462 «Κουντουριώτης», F-461 «Ναβαρίνο», F-451 «Λήμνος», F-450 «Έλλη» και F-460 «Αιγαίο») ολοκλήρωσαν την αναβάθμισης τους τον Ιούλιο του 2010 και η αντικατάσταση τους θα πρέπει να δρομολογηθεί από το 2025 και μετά (δηλαδή στα 20 περίπου χρόνια από την παράδοση του πρώτου αναβαθμισμένου πλοίου).
Σήμερα το Τουρκικό Ναυτικό έχει αριθμητικό πλεονέκτημα 1 : 2 και τέσσερα (4) πλοία, τις MilGem που είναι νεότερα και ενσωματώνουν καλύτερα ηλεκτρονικά, αισθητήρες και οπλισμό, από τις ελληνικές φρεγάτες. Το 2025-2026, ακόμα και με την υπόθεση ότι όλες οι κορβέτες A69 θα έχουν αποσυρθεί (πιθανότερο σενάριο), το Τουρκικό Ναυτικό θα έχει αριθμητικό πλεονέκτημα 1 : 1,54, ενώ θα διαθέτει 12 πλοία (4 MilGem, 4 TF-100 και 4 αναβαθμισμένες MEKO-200 κλάσης «Barbaros»), νεότερα και ικανότερα των ελληνικών φρεγατών, ενώ οι οκτώ (8) Oliver Hazard Perry θα βρίσκονται λίγο πριν την έναρξη αντικατάστασης τους από τις φρεγάτες TF-2000. Με βάση αυτά τα δεδομένα και δρομολογημένα προγράμματα, προκύπτει ότι αν δεν προχωρήσουμε άμεσα σε εξισορροπητικές κινήσεις το 2025-2026 θα χαθεί κάθε ισορροπία δυνάμεων με την Τουρκία, στον τομέα των κορβετών και των φρεγατών.
Επίσης προκύπτει ότι η ναυπήγηση δύο (2) μόνο φρεγατών Belh@rra δεν θα λύσει το πρόβλημα του ΠΝ. Γιατί, με την είσοδο των Belh@rra και την απόσυρση των μη-αναβαθμισμένων Standard, η μεν οροφή δυνάμεων θα πέσει στις 12 φρεγάτες (1 : 1,7 υπέρ της Τουρκίας, δηλαδή διεύρυνση της αναλογίας), ενώ σε ποιοτικό επίπεδο η αναλογία θα είναι 1 : 6 υπέρ του Τουρκικού Ναυτικού, με το ΠΝ να διαθέτει δύο (2) σύγχρονα πλοία τη στιγμή που το Τουρκικό Ναυτικό θα διαθέτει 12. Συνεπώς, αν θέλουμε να διατηρήσουμε την ισορροπία δυνάμεις στο Αιγαίο, στον τομέα των κορβετών και των φρεγατών, στο πολύ κοντινό 2025-2026, θα πρέπει άμεσα: (α) Να αναβαθμιστούν οι τέσσερις (4) MEKO-200 στο πλαίσιο εκτεταμένου προγράμματος (σύστημα μάχης, αισθητήρες, ηλεκτρονικά, οπλισμός) έτσι ώστε να παραμείνουν ικανά και αξιόμαχα πλοία έως το 2035-2040 και (β) Να ναυπηγηθούν τουλάχιστον τέσσερις (4) Belh@rra, όχι μόνο δύο (2), για την αντικατάσταση των τριών (3) μη-αναβαθμισμένων Standard.
Με αυτές τις κινήσεις το ΠΝ θα διατηρήσει μια σχετική αριθμητική ισορροπία, με 14 πλοία έναντι 20 του Τουρκικού Ναυτικού (αναλογία 1 : 1,43), αλλά και μια σχετική ποιοτική ισορροπία με οκτώ (8) σύγχρονα πλοία έναντι 12 του Τουρκικού Ναυτικού (αναλογία 1 : 1,5). Και όλα αυτά είναι οι απολύτως απαραίτητες κινήσεις, που κατά την άποψη μας πρέπει να κάνει το ΠΝ μέχρι το 2025-2026, διότι μετά θα πρέπει να υπάρξει νέο ναυπηγικό πρόγραμμα για την αντικατάσταση των έξι (6) αναβαθμισμένων Standard και ως απάντηση στο τουρκικό πρόγραμμα ναυπήγησης των φρεγατών TF-2000. Κάπως έτσι έχουν τα πράγματα και αν η πολιτική ηγεσία δεν αποφασίσει να δαπανήσει για την άμυνα, σε ελάχιστα χρόνια από σήμερα, με μαθηματική ακρίβεια, θα χαθεί η ισορροπία δυνάμεων στο Αιγαίο, σε επίπεδο κορβετών και φρεγατών.
Μια πρώτη διαπίστωση είναι πως το ΠΝ δεν εκσυγχρονίζει εγκαίρως τις φρεγάτες του και δεν τις εκσυγχρονίζει σε βάθος. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα των Standard με έναν επιφανειακό εκσυγχρονισμό. Άλλη περίπτωση είναι ο εκσυγχρονισμός μέσης ζωής των ΜΕΚΟ-200 που δεν έχει γίνει ακόμα, αν και τα πλοία έχουν περάσει χρονικά το μέσο της επιχειρησιακής τους ζωής.
Μια δεύτερη διαπίστωση είναι πως το ΠΝ θα έπρεπε να συνεχίζει το πρόγραμμα ναυπήγησης των ΜΕΚΟ-200, πέραν των τεσσάρων (4) πλοίων αποκτώντας έτσι πλοία με καλύτερες δυνατότητες, που σταδιακά θα αντικαθιστούσαν τις Standard. Κάλλιστα θα μπορούσε το ΠΝ να έχει στο στόλο του ένα πλοίο εφάμιλλο των γερμανικών F-123 με δυνατότητες αεράμυνας περιοχής.
Μια τρίτη διαπίστωση είναι ότι το ΠΝ έχει χάσει ευκαιρίες απόκτησης μεταχειρισμένων, αλλά ικανών πλοίων.
Για την υφιστάμενη ισορροπία Ελλάδας-Τουρκίας, στον τομέα των υποβρυχίων, τις μελλοντικές προκλήσεις για το Πολεμικό Ναυτικό και τις διαθέσιμες επιλογές σε μεταχειρισμένα υποβρύχια, αν τελικά το Πολεμικό Ναυτικό επιλέξει μια τέτοια λύση, μπορείτε να διαβάσετε στα παρακάτω άρθρα:
