Τουρκική προκλητικότητα, δομή δυνάμεων, εξοπλιστικά προγράμματα, αξιολόγηση της μαχητικής ισχύος, εκτίμηση της τουρκικής απειλής τέθηκαν επί τάπητος στη παρακάτω συνέντευξη που μας παραχώρησε ο Αντιστράτηγος ε.α Λάμπρος Τζούμης.

Πως κρίνετε το αξιόμαχο των Ενόπλων Δυνάμεων;

Η Ελλάδα διαθέτει μια αξιόπιστη αποτρεπτική δύναμη και είμαι σίγουρος ότι αν απαιτηθεί οι Ε.Δ. θα προασπίσουν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την εθνική ανεξαρτησία και την εδαφική ακεραιότητα της πατρίδας μας. Αυτό εξ΄ άλλου, το έχουν πράξει μέχρι σήμερα, με βαρύ φόρο αίματος που κατέβαλλαν στο παρελθόν κατά τη διάρκεια πολεμικών επιχειρήσεων και συνεχίζουν να καταβάλλουν ακόμα και σε σήμερα σε περίοδο ειρήνης, για τη διατήρηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας. Θα πρέπει κάποιοι να κατανοήσουν, που ίσως δεν αντιλαμβάνονται τη σημασία της στρατιωτικής ισχύος ή λόγω ιδεοληψιών αισθάνονται αντιπάθεια για τη στολή, ότι η διατήρηση του αξιόμαχου των Ε.Δ., δεν εξυπηρετεί απλά τα εθνικά μας συμφέροντα, αλλά είναι κρίσιμη για την ίδια την εθνική μας επιβίωση.

Πιστεύετε ότι αν υπάρξει τυχόν τουρκική εχθρική ενέργεια εναντίον της χώρας μας, με δεδομένο την αναβάθμιση της προκλητικότητας το τελευταίο χρονικό διάστημα, θα είναι σε περιορισμένο τόπο και χρόνο ή θα λάβει γενικευμένο χαρακτήρα; Βλέπετε νέα Ίμια;

Το ενδεχόμενο ενός επεισοδίου που θα λάβει χαρακτήρα γενικευμένης σύρραξης, έστω μικρής διάρκειας, με καταστροφικά όμως αποτελέσματα, αν ληφθεί υπόψη η φονικότητα των σύγχρονων οπλικών συστημάτων, συγκεντρώνει πολύ λίγες πιθανότητες. Οι παράγοντες που συνηγορούν σ΄ αυτό είναι :
Η Τουρκία θα αποφύγει να εμπλακεί σε έναν πόλεμο με τη χώρα μας, η οποία διαθέτει μια αξιόλογη αποτρεπτική δύναμη και μπορεί να δείξει την αναποτελεσματικότητα και ανεπάρκειά των τουρκικών Ε.Δ. Θα πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι σε περίπτωση συνέχισης των επιχειρήσεων στο Συριακό μέτωπο, που διακυβεύεται το ζωτικό ζήτημα ασφάλειας της Τουρκίας από το ενδεχόμενο δημιουργίας ενός αυτόνομου κουρδικού κράτους, αναδύονται απειλές για την κρατική οντότητα της Τουρκίας και το μέλλον του ίδιου του Ερντογάν. Αυτές σχετίζονται με τα εσωτερικά προβλήματα της γείτονος, που έχουν σχέση με την κατάσταση της οικονομίας, τη μη ύπαρξη συνεκτικού κοινωνικού μετώπου, την αστάθεια και την πόλωση στην τουρκική κοινωνία. Ένα μη αναμενόμενο αποτέλεσμα σε μια ενδεχόμενη σύγκρουση με τη χώρα μας, θα είχε καταλυτικές επιπτώσεις για την πολιτική ηγεσία της Τουρκίας, που θα έπρεπε να διαχειριστεί τις εσωτερικές συνέπειες αυτού.
Η Ελλάδα διαθέτει μια αδύναμη πολιτική ηγεσία, η οποία διακατέχεται από φοβικά σύνδρομα για τις συνέπειες μίας γενικευμένης σύρραξης, καθόσον αισθάνεται στριμωγμένη λόγω της δημοσιονομικής κρίσης και ενδεχομένως να ακολουθήσει τη συνήθη τακτική του κατευνασμού και της υποχωρητικότητας, ακόμα και αν η Άγκυρα επιχειρήσει ευθεία αμφισβήτηση των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων.

Είναι όμως πολύ πιθανό να δημιουργηθούν επεισόδια και κρίσεις, ποικίλης μορφής και έντασης όχι μόνο στο Αιγαίο αλλά και στην Κύπρο και οι παράγοντες που συντελούν στην πιθανότητα αυτή, είναι :
Η διάθεση παραμονής στην εξουσία του Ερντογάν για μεγάλο χρονικό διάστημα, εξυπηρετείται από θεαματικές ενέργειες, που θα τον βοηθήσουν να συντηρήσει στο εσωτερικό την εικόνα μιας πανίσχυρης περιφερειακής δύναμης και να εδραιώσει την παντοδυναμία του.
Η πιθανή ανεύρεση ενεργειακών κοιτασμάτων στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και η εκμετάλλευση αυτών από τη χώρα μας, δημιουργεί τις προϋποθέσεις για αλλαγή στο ισοζύγιο ισχύος υπέρ ημών και η Τουρκία θα επιχειρήσει να το ανατρέψει. Η προσπάθεια αυτή ενδεχομένως θα γίνει μέσω της δημιουργίας ενός θερμού επεισοδίου, προκειμένου να οδηγηθούμε στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, υπό την απειλή χρήση βίας και κατόπιν παρέμβασης του «διεθνούς παράγοντα».

Ποια θεωρείτε τα κυρία προβλήματα των Ε.Δ. και ειδικότερα του Στρατού Ξηράς και αντιστοίχως τι προτείνετε δεδομένων των σημερινών αντίξοων συνθηκών;

Η χαμηλή στελέχωση των μονάδων του Στρατού Ξηράς, σε συνδυασμό με μια σειρά ζητημάτων που σχετίζονται με το υπόψη θέμα, επηρεάζει το αξιόμαχο. Η ισχύουσα νομοθεσία που αφορά τη στράτευση, ευνοεί τη «διαρροή» υπόχρεων στράτευσης προς το εξωτερικό. Το πλήθος των εξαιρέσεων για ικανοποίηση «κοινωνικών» αιτημάτων, που σε πολλές περιπτώσεις δεν εντάσσονται στην κατηγορία αυτή, αποστερεί σοβαρή δύναμη από τις Μονάδες Έβρου και νήσων. Ο μικρός χρόνος διάρκειας θητείας των οπλιτών και η ανάθεση σ΄ αυτούς πολλαπλών καθηκόντων, έχει ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ανεκπαίδευτης εφεδρείας, η οποία αποτελεί ζωτικό επιχειρησιακό τομέα της εθνικής πολεμικής προπαρασκευής.
Η χορήγηση «λαϊκίστικων» παροχών, όπως εορταστικές άδειες πέραν των προβλεπομένων, απαλλαγές, κ.λπ, λόγω μη δυνατότητας παροχής οικονομικών απολαβών για ικανοποίηση του προσωπικού, απομειώνει καθημερινά την παρατακτή δύναμη των Μονάδων.
Η διεξαγωγή της εκπαίδευσης χαρακτηρίζεται από συμβατισμούς, που οφείλονται κυρίως σε λόγους οικονομίας (πυρομαχικών – καυσίμων, κ.λπ ) και στην απασχόληση του ήδη μειωμένου προσωπικού για ανάγκες ασφαλείας και λειτουργικών αναγκών. Οι ασκούμενοι Διοικητές τμημάτων δοκιμάζονται σε συνθήκες που απέχουν πολύ από αυτές που θα κληθούν να αντιμετωπίσουν σε συνθήκες μάχης.
Η ανυπαρξία κρατικών δομών λόγω της δημοσιονομικής κρίσης, έχει οδηγήσει στην εμπλοκή των Ε.Δ. σε αλλότρια έργα, στο πλαίσιο της κοινωνικής προσφοράς (π.χ. αεροδιακομιδές, δασοπυρόσβεση, προσφυγικό-μεταναστευτικό, κ.λπ), που τις εκτρέπουν από την κύρια αποστολή τους.
Η «γήρανση» του χαμηλόβαθμου προσωπικού Εθελοντών Μακράς Θητείας (ΕΜΘ) και Επαγγελματιών Οπλιτών (ΕΠΟΠ), που καλύπτουν κρίσιμες ειδικότητες σε συνδυασμό με τη μη δυνατότητα συνέχισης προσλήψεων προσωπικού αυτών των κατηγοριών λόγω των μνημονιακών δεσμεύσεων, δημιουργούν πρόβλημα στην κάλυψη των επιχειρησιακών αναγκών.
Για την αντιμετώπιση των ανωτέρω απαιτείται :
Η διάρκεια της θητείας να καθορίζεται σε σχέση με τις υπηρεσιακές – επιχειρησιακές ανάγκες και σε καμιά περίπτωση δεν θα πρέπει να εντάσσεται σε οποιεσδήποτε μικροπολιτικές σκοπιμότητες. Μελέτη για κατάταξη στα 18 έτη και αύξηση της θητείας σε συνδυασμό με παροχή κινήτρων με σημαντικά οφέλη τόσο για τους νέους, όσο και για την άμυνα της πατρίδας.
Κατάργηση των «λαϊκίστικων» διαταγών, νομοσχεδίων και «κοινωνικών» αιτημάτων.
Αλλαγή κουλτούρας στο αντικείμενο «θητεία» με επιστροφή στις παραδοσιακές αξίες. Στην Αρχαία Σπάρτη για όσους απέφευγαν τη στρατιωτική υπηρεσία ή δείλιαζαν στη μάχη, ο κοινωνικός αποκλεισμός ήταν απόλυτος. Κηρύσσονταν «άτιμοι» και έχαναν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Στην Ελλάδα του σήμερα αν δηλώσεις αντιρρησίας συνείδησης ενδέχεται να αναλάβεις καθήκοντα συμβούλου στρατηγικού σχεδιασμού στο πρωθυπουργικό γραφείο.
Υπηρέτηση όλων των οπλιτών θητείας ανεξαιρέτως, στο μεγαλύτερο διάστημα της θητείας τους στους εμπρός Σχηματισμούς.
Απαλλαγή των Μονάδων από αλλότρια έργα που τις εκτρέπουν από την κύρια αποστολή τους.
Πρόσληψη αριθμού μόνιμου προσωπικού για κάλυψη αποκλειστικά Μονάδων υψηλής επιχειρησιακής ευθύνης Έβρου και νήσων.

Τι μέτρα πρέπει να ληφθούν ώστε να υπάρξει μέριμνα για το προσωπικό;

Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι απαιτείται η απόδοση της οφειλόμενης τιμής από την πολιτεία σ΄ αυτούς που έχει αναθέσει την προάσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας, της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας της χώρας. Δεν είναι δυνατόν να υλοποιηθεί οποιαδήποτε στρατηγική εθνικής άμυνας, με Ε.Δ. τα στελέχη των οποίων αισθάνονται ότι αποτελούν πολίτες δεύτερης κατηγορίας, όταν η υπηρεσία δεν έχει επιλύσει βασικά βιοποριστικά τους προβλήματα. Το θέμα της ηθικής και υλικής καταξίωσης των στελεχών των Ε.Δ., θα πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο προτεραιότητας εκ μέρους της πολιτείας και να εκδηλώσει τις απαραίτητες ενέργειες, ώστε να διατηρήσει την αξιοπρέπεια, το κύρος και το επίπεδο διαβίωσής τους. Τα οικονομικά θέματα που αφορούν στις Ε.Δ. δεν αντιμετωπίζονται με καθαρά τεχνοκρατική αντίληψη και δεν πρέπει να εξετάζονται από την οικονομική, αλλά κυρίως από την ηθική τους διάσταση.
Είναι απαραίτητο επίσης να γίνει συνείδηση, ότι η ανύψωση του αξιόμαχου των Ε.Δ. προϋποθέτει την εμπέδωση του αισθήματος αξιοκρατίας και εμπιστοσύνης από τα στελέχη, στην ακολουθούμενη από την πολιτική ηγεσία διαδικασία των κρίσεων στις αποστρατείες – προαγωγές των. Θα πρέπει η στρατιωτική ιεραρχία να λειτουργεί χωρίς πολιτικές παρεμβάσεις και είναι σίγουρο ότι σε βάθος χρόνου θα έχει τη δυνατότητα να υλοποιεί αντικειμενικές κρίσεις.

Η χώρα μας έχει να υλοποιήσει μείζον εξοπλιστικό πρόγραμμα εδώ και 10 τουλάχιστον χρόνια. Ως πότε μπορεί να συνεχιστεί αυτή η κατάσταση;

Λόγω της δημοσιονομικής κρίσης και των μνημονιακών μέτρων το Υπουργείο Εθνικής Άμυνας ήταν από τα πρώτα Υπουργεία το οποίο υπέστη δραματικές περικοπές αφενός στα λειτουργικά έξοδα των Κλάδων των Ε.Δ. και αφετέρου στα εξοπλιστικά προγράμματα, παρά το γεγονός ότι υπήρχαν διαβεβαιώσεις ότι δεν θα πληγεί ο «σκληρός» πυρήνας του κράτους. Η Τουρκία ξοδεύει  πολύ μεγάλα ποσά κάθε χρόνο για ένα τεράστιο εξοπλιστικό πρόγραμμα, που έχει σχεδιασθεί και βρίσκεται σε εξέλιξη. Το γεγονός αυτό δεν πρέπει να δημιουργεί φοβικά σύνδρομα απέναντι στην Τουρκία, αλλά απαιτείται προβληματισμός, σχετικά με την ισορροπία ισχύος που διαμορφώνεται και τον κίνδυνο που ελλοχεύει αν συνεχισθεί η κατάσταση αυτή για τη στρατιωτική ισχύ και το αξιόμαχο των Ε.Δ. Είναι απαραίτητο να διατηρηθεί μια ισορροπία ισχύος με αποκατάσταση, εντός του πλαισίου των δυνατοτήτων του προϋπολογισμού για την άμυνα. Επισημαίνεται, για ιστορικούς λόγους, ότι ούτε με τη χρεωκοπία του 1893 ούτε μ΄ εκείνη του 1932 μειώθηκαν οι αμυντικές δαπάνες. Αντίθετα αυξήθηκαν και είχαμε το έπος των Βαλκανικών Πολέμων και του 1940-41. Θα πρέπει με αφορμή το θέμα αυτό να αναλογισθούν όλοι τις καταστροφικές συνέπειες του λαϊκισμού και της «μίζας» που βιώσαμε τις περασμένες δεκαετίες στη χώρα μας και κυρίως αυτοί που εφάρμοσαν αυτές τις τακτικές. Όταν η παραγγελία ενός οπλικού συστήματος γινόταν με κριτήριο το ύψος της «μίζας» και όχι την καταλληλότητά του. Όταν αγοράζαμε οπλικά συστήματα σε δεκαπλάσια πολλές φορές τιμή από άλλες χώρες αντιλαμβάνεται κανείς πόσο εκτεθειμένη κινδυνεύει να βρεθεί η χώρα σε μια εθνική κρίση.

Δομή Δυνάμεων. Τι αλλαγές πρέπει να υπάρξουν;

Οι περιοχές επιχειρήσεων Έβρου και Αιγαίου συνιστούν ένα ιδιόμορφο γεωγραφικό περιβάλλον. Η γεωγραφική θέση των νησιών του Αιγαίου που είναι κατανεμημένα σε όλο το μήκος και πλάτος του, με μεγάλο αριθμό αυτών να βρίσκονται σε πολύ μικρή απόσταση από τις Τουρκικές ακτές, ενώ απέχουν αρκετές δεκάδες μίλια από τις ακτές της ηπειρωτικής Ελλάδας, καθιστά δύσκολη την υποστήριξη τους σε περίπτωση έναρξης πολεμικών επιχειρήσεων. Οι σχηματισμοί και οι μονάδες έχουν συγκεκριμένη περιοχή ευθύνης και έχουν χρεωθεί έδαφος. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να έχουν «αγκιστρωθεί» σ΄ αυτό και να έχει υιοθετηθεί αμυντική συμπεριφορά, εν αναμονή τυχόν επιθετικών ενεργειών από τον αντίπαλο. Για την αντιμετώπιση του προβλήματος, απαιτείται αφενός μεν η ανάπτυξη πρωτοβουλίας και καλλιέργεια επιθετικού πνεύματος ιδιαίτερα από τα χαμηλόβαθμα στελέχη και αφετέρου στο πλαίσιο της αναδιοργάνωσης, η συγκρότηση μικρότερου αριθμού σχηματισμών και μονάδων που χαρακτηρίζονται από υψηλή κινητικότητα και ευκαμψία. Στο σύγχρονο πεδίο της μάχης είναι απαραίτητη η ύπαρξη ταχυκίνητων εφεδρειών και μονάδων διοικητικής μέριμνας με δυνατότητα άμεσης επέμβασης για ταχεία ενίσχυση, τυχόν απειλούμενων ή προσβαλλόμενων περιοχών και υποστήριξης αγώνα κινήσεως. Η στόχευση αυτή θα μπορούσε να συνδυαστεί με ένα πρόγραμμα αναβάθμισης της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας το οποίο θα περιόριζε την εκροή συναλλάγματος, θα συνέβαλε στην αύξηση θέσεων εργασίας και στην απόκτηση αυτοδυναμίας από την ελληνική αμυντική βιομηχανία.
Το κλείσιμο ή σύμπτυξη μεγάλου αριθμού στρατοπέδων που αποδεδειγμένα δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα στην επιχειρησιακή λειτουργία των ΕΔ. είναι θέμα προβληματισμού και εξέτασης, επί σειρά ετών. Μεγάλο μέρος των κτιριακών υποδομών στα ήδη υπάρχοντα στρατόπεδα έχουν κατασκευαστεί πρόχειρα τις περασμένες δεκαετίες, με αποτέλεσμα να μην καλύπτουν τις σημερινές ανάγκες, να δημιουργούν κινδύνους ασφαλείας για το προσωπικό και να αυξάνουν σημαντικά το κόστος συντήρησης και λειτουργίας αυτών. H μεγάλη διασπορά και η ελλιπής στελέχωση σε συνδυασμό με την ενασχόληση του προσωπικού με πλήθος άλλων δραστηριοτήτων, δρουν απαγορευτικά στην καθολική συμμετοχή για εκπαίδευση και καταπονούν το προσωπικό. Η συγκρότηση σύγχρονων πολυδύναμων στρατοπέδων θα συνέβαλε θετικά σε μια σειρά θεμάτων, όπως: Μείωση των λειτουργικών εξόδων, ενίσχυση του προσωπικού για οργάνωση και διεξαγωγή καλύτερης εκπαίδευσης, επαύξηση των χρόνων αντίδρασης και επιχειρησιακής ετοιμότητας, αποφυγή καταπόνησης για υλοποίηση αυξημένων αναγκών ασφαλείας, δημιουργία συνθηκών καλύτερης και ασφαλούς εργασίας. Για την υλοποίηση των παραπάνω απαιτείται να ξεπεραστούν οι αντιδράσεις τοπικών φορέων και επαγγελματικών ομάδων που θεωρούν ότι θίγονται τα συντεχνιακά τους συμφέροντα καθώς και διάθεση πιστώσεων για την υλοποίηση του σχεδίου το οποίο θα αποδώσει μακροπρόθεσμα.

Βλέπουμε οπλικά συστήματά να απαξιώνονται όπως ενδεικτικά τα ελικόπτερα ΝΗ90 και τα AH-64A. Τα μεν πρώτα εξακολουθούν να μην έχουν τεχνική υποστήριξη και τα δε Απάτσι να μην εκσυγχρονίζονται. Γιατί συμβαίνει αυτό;

Εξηγήσεις επί του εν λόγω θέματος θα μπορούσαν να δώσουν οι καθ΄ ύλη αρμόδιοι πολιτικοί φορείς, που έχουν την ευθύνη υπογραφής των συμβάσεων εν συνεχεία υποστήριξης – FOS (Follow on Support), οι οποίες ενδεχομένως δεν υφίστανται την παρούσα φάση..

Τι είδους τομές βελτίωσης χρειάζεται η Πολιτική Εθνικής Άμυνας;

Η Εθνική Άμυνα σχεδιάζεται και αναπτύσσεται εντός συγκεκριμένου στρατηγικού πλαισίου, που εκφράζεται από την Εθνική Στρατηγική και τα θεσμικά διαβαθμισμένα κείμενα, την Πολιτική Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας και την Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική. Η κυβέρνηση καθορίζει την Εθνική Στρατηγική, η οποία περιγράφει τη γενική αντίληψη του τρόπου χρησιμοποίησης του συνόλου του εθνικού δυναμικού και αποτελεί τη συνισταμένη των πολιτικών, οικονομικών, στρατιωτικών και των λοιπών δυνατοτήτων της χώρας, για την επίτευξη των εθνικών στόχων κατά τη διάρκεια ειρήνης, κρίσεως και πολέμου. Με βάση την Εθνική Στρατηγική το ΚΥΣΕΑ διαμορφώνει και εγκρίνει την Πολιτική Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας (ΠΕΑΑ), η οποία βασίζεται σε εκτίμηση μακράς προοπτικής για τη χώρα. Η ΠΕΑΑ χαράσσει το πλαίσιο των κυβερνητικών επιλογών, βάσει του οποίου θα αναπτυχθεί και θα χρησιμοποιηθεί η Εθνική Αμυντική Ισχύς, προκειμένου να προασπίζει και να προάγει τα εθνικά συμφέροντα, με την εκπλήρωση των Εθνικών Αντικειμενικών Σκοπών. Η Εθνική Στρατιωτική Στρατηγική  απορρέει από την ΠΕΑΑ και έχει ως στόχο τον καθορισμό της αποστολής και των κύριων επιχειρησιακών έργων των Ενόπλων Δυνάμεων και του τρόπου προετοιμασίας, αναπτύξεως και χρησιμοποιήσεως τους, καθώς και ειδικές κατευθύνσεις σχεδιάσεως των απαιτούμενων δυνάμεων, προκειμένου να εξασφαλισθεί αποτελεσματική αποτροπή και προάσπιση της χώρας από κάθε στρατιωτική απειλή. Στη χώρα μας υπάρχει απουσία καταγεγραμμένης εθνικής στρατηγικής και αυτό έχει ως αποτέλεσμα το έλλειμμα  που διαπιστώνεται όσον αφορά τη δέσμευση της πολιτικής ηγεσίας της χώρας και την ανάληψη των πολιτικών ευθυνών για την υλοποίηση των επιλογών της, στον ευαίσθητο τομέα της εθνικής άμυνας και ασφάλειας. Κρίνεται επίσης απαραίτητο να επισημανθεί ότι η ισχύουσα Πολιτική Εθνικής Άμυνας και Ασφάλειας, τελευταία φορά εγκρίθηκε από το ΚΥΣΕΑ το 2011 και απαιτεί άμεσα αναθεώρησης – επικαιροποίησης, καθόσον έχουν επέλθει αρκετές μεταβολές στο γεωστρατηγικό περιβάλλον της χώρας μας.