Φόβους για επικίνδυνη κλιμάκωση μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας προκαλούν οι εξελίξεις μετά το θερμό επεισόδιο στην Αζοφική Θάλασσα, στα ανοιχτά της Κριμαίας, την Κυριακή, όπου ρωσικές δυνάμεις κατέλαβαν τρία ουκρανικά σκάφη και συνέλαβαν τα πληρώματά τους, σε ένα περιστατικό κατά το οποίο υπήρξαν ένας εμβολισμός και χρήση πυρών.
Ο Ουκρανός πρόεδρος, Πέτρο Ποροσένκο, υπέγραψε τη Δευτέρα διάταγμα (το οποίο εγκρίθηκε από το ουκρανικό κοινοβούλιο) για κήρυξη στρατιωτικού νόμου στη χώρα του, όπου οι ένοπλες δυνάμεις έχουν τεθεί σε κατάσταση ετοιμότητας. Από πλευράς του, ο γγ του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεργκ, διαβεβαίωσε την Ουκρανία πως η Συμμαχία θα παρέχει πλήρη στήριξη στη χώρα (η οποία δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ) για την υπεράσπιση της εδαφικής της ακεραιότητας, καλώντας παράλληλα τη Ρωσία να απελευθερώσει τα σκάφη και τα πληρώματά τους και τονίζοντας πως δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για τις ενέργειες της Μόσχας. «Αυτό που είδαμε χθες ήταν πολύ σοβαρό» είπε σε συνέντευξη Τύπου μετά από έκτακτη συνεδρίαση της Συμμαχίας, κατόπιν αιτήματος της Ουκρανίας.
Η Αμερικανίδα πρεσβευτής στα Ηνωμένα Έθνη, Νίκι Χέιλι, προειδοποίησε τη Ρωσία πως η κατάληψη των τριών ουκρανικών σκαφών αποτέλεσε «κατάφωρη παραβίαση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ουκρανίας» και «αλαζονική ενέργεια, την οποία η διεθνής κοινότητα πρέπει να καταδικάσει». Τις ρωσικές ενέργειες έχουν επίσης καταδικάσει η ΕΕ, η Βρετανία, η Γαλλία, η Πολωνία, η Δανία και ο Καναδάς.
Μια εύφλεκτη κατάσταση
Στο μεταξύ, η Ρωσία συνέχιζε τη Δευτέρα να αψηφά τις εκκλήσεις της Δύσης, κατηγορώντας αντ’ αυτού το Κίεβο πως συνωμοτεί με τη Δύση για να προκαλέσει σύγκρουση. Η Ουκρανία κατηγόρησε τη Ρωσία για στρατιωτική επιθετικότητα, τονίζοντας πως διατηρεί το δικαίωμα να υπερασπιστεί τον εαυτό της. Υπενθυμίζεται πως οι σχέσεις των δύο χωρών βρίσκονται ούτως ή άλλως στο ναδίρ εξαιτίας της προσάρτησης της Κριμαίας το 2014 και της συνεχιζόμενης εξέγερσης των φιλορώσων αποσχιστών στην ανατολική Ουκρανία, τους οποίους το Κίεβο κατηγορεί τη Μόσχα πως υποστηρίζει.
Η κατάσταση στην Αζοφική Θάλασσα θεωρείται αυτή τη στιγμή πιο «εύφλεκτη» από οποιαδήποτε άλλη φορά κατά τα τέσσερα τελευταία χρόνια, καθώς η Ουκρανία έχει αναδιοργανώσει τις ένοπλες δυνάμεις της, οι οποίες διαθέτουν μια νέα γενιά αξιωματικών που χαρακτηρίζονται από υψηλά επίπεδα αυτοπεποίθησης και επιθυμίας να αποδείξουν την αξία τους. Ακόμη, το Κίεβο εμφανίζεται να αντλεί δύναμη από τη γνώση πως οι περισσότερες δυτικές κυβερνήσεις, ειδικά η Ουάσινγκτον, κλίνουν προς την πλευρά του και εμφανίζονται δύσπιστες απέναντι στη ρωσική εκδοχή των γεγονότων. Σε αυτό το πλαίσιο, θεωρείται πως θα υπάρξουν εκκλήσεις για παροχή επιπλέον υποστήριξης προς την Ουκρανία, υπό τη μορφή πωλήσεων όπλων, πέρα από τους αντιαρματικούς πυραύλους Javelin που έχει ήδη προμηθευτεί η χώρα.
Κατηγορίες για προβοκάτσια από τη Ρωσία
Σε αυτό το πλαίσιο, το ρωσικό ΥΠΕΞ κατηγορεί το Κίεβο πως προκάλεσε την κρίση, κάνοντας λόγο για προφανή και προσχεδιασμένη προβοκάτσια, με σκοπό την πρόκληση νέων εντάσεων στην περιοχή και τη δημιουργία προσχήματος για επιβολή νέων κυρώσεων στη Ρωσία. «Θα θέλαμε να προειδοποιήσουμε την ουκρανική πλευρά πως η πολιτική πρόκλησης σύγκρουσης με τη Ρωσία στην Αζοφική Θάλασσα και τη Μαύρη Θάλασσα, την οποία επιδιώκει το Κίεβο σε συντονισμό με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, είναι γεμάτη σοβαρές συνέπειες» αναφέρεται σε ανακοίνωση του ρωσικού ΥΠΕΞ.
Η κρίση εκδηλώθηκε όταν σκάφη της ρωσικής υπηρεσίας ασφαλείας FSB κατέλαβαν δύο μικρά θωρακισμένα ουκρανικά σκάφη και ένα ρυμουλκό, σε ένα περιστατικό κατά το οποίο χρησιμοποιήθηκαν πυρά, με αποτέλεσμα τον τραυματισμό τριών ναυτών. Τα ουκρανικά σκάφη προσπαθούσαν να εισέλθουν στην Αζοφική Θάλασσα από τη Μαύρη Θάλασσα, μέσω του πορθμού του Κερτς, που χωρίζει την Κριμαία από τη ρωσική ενδοχώρα. Σύμφωνα με το πρακτορείο Interfax, 24 Ουκρανοί ναύτες έχουν συλληφθεί και τρεις είναι τραυματίες. Το ουκρανικό ναυτικό υποστηρίζει πως έχουν τραυματιστεί έξι ναύτες. Σημειώνεται πως, πριν το συμβάν, η Ρωσία – που υποστηρίζει ότι τα ουκρανικά σκάφη παραβίασαν τα χωρικά της ύδατα- κατείχε απογειώσει μαχητικά αεροσκάφη και ελικόπτερα, και είχε μπλοκάρει το πέρασμα (στο σημείο της γέφυρας που συνδέει την Κριμαία με τη Ρωσία) με ένα πλοίο.
Εσωτερικά μέτωπα
Ωστόσο, τα πράγματα είναι πολύπλοκα και στα εσωτερικά μέτωπα της Ρωσίας και της Ουκρανίας: Ο Ποροσένκο είναι αντιμέτωπος με μια σκληρή μάχη για την επανεκλογή του στις αρχές του επόμενου έτους, με τις δημοσκοπήσεις να τον δείχνουν να βρίσκεται πίσω από τους αντιπάλους του (παρόλα αυτά, σε τηλεοπτικό του διάγγελμα είπε πως ο στρατιωτικός νόμος δεν θα επηρεάσει τις εκλογές του Μαρτίου και πως, αν εγκριθεί από το κοινοβούλιο, θα τεθεί σε ισχύ την Τετάρτη). Στη Ρωσία, η δημοτικότητα του προέδρου Πούτιν σημειώνει επίσης πτώση, εξαιτίας μη δημοφιλών πολιτικών στο εσωτερικό. Υπενθυμίζεται ότι στο παρελθόν επιτυχής στρατιωτική δράση πέρα από τα σύνορα της Ρωσίας είχε ενισχύσει τη δημοτικότητά του.
Το ευρύτερο πλαίσιο
Εντάσεις υπάρχουν εδώ και καιρό στην Αζοφική Θάλασσα: Η Κριμαία, στη δυτική ακτή, ελέγχεται από τη Ρωσία, η βόρεια ακτή είναι ουκρανικό έδαφος και η ανατολική ακτή είναι ρωσικό έδαφος. Τα ουκρανικά σκάφη πρέπει να περνούν ανάμεσα από τις ρωσικές δυνάμεις ασφαλείας για να περάσουν από τη Μαύρη Θάλασσα στην Αζοφική, μέσω του πορθμού του Κερτς, προκειμένου να φτάσουν σε ουκρανικά λιμάνια. Τα πράγματα έχουν γίνει ακόμα πιο «στενά» μετά την κατασκευή μιας γέφυρας από τη Ρωσία, που συνδέει το Κρασνοντάρ με την Κριμαία. Σημειώνεται πως, σύμφωνα με διμερή συνθήκη, τόσο η Ρωσία όσο και η Ουκρανία έχουν δικαίωμα να χρησιμοποιούν την Αζοφική Θάλασσα.
Γενικότερα, το Κίεβο κατηγορεί τη Μόσχα πως προσπαθεί να επιβάλει ντε φάκτο οικονομικό αποκλεισμό στα ουκρανικά λιμάνια στην Αζοφική Θάλασσα, στο πλαίσιο του «υβριδικού πολέμου» της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, και ζητά περαιτέρω κυρώσεις σε βάρος της Μόσχας από τη Δύση. Επίσης, οι εντάσεις στην περιοχή δεν αποτελούν νέο φαινόμενο, καθώς υπήρχε έξαρση το 2003, κατά την πρώτη θητεία του Βλάντιμιρ Πούτιν ως προέδρου της Ρωσίας. Εν τέλει καταλάγιασαν λόγω διμερούς συνθήκης, βάσει της οποίας και οι δύο χώρες μπορούν να χρησιμοποιούν το στενό του Κερτς και την Αζοφική Θάλασσα ελεύθερα για σκοπούς εμπορικής ναυτιλίας, και θα πρέπει να ενημερώνουν όταν στέλνουν στρατιωτικά σκάφη.
Φέτος οι εντάσεις αναζωπυρώθηκαν, με την Ουκρανία να κατηγορεί τη Ρωσία ότι τακτικά παρεμβαίνει σε σκάφη που πλέουν από και προς τα λιμάνια της στην Αζοφική Θάλασσα- ειδικά στη Μαριούπολη και το Μπερντγιάνσκ, αποσκοπώντας στην παρεμπόδιση του εμπορίου.
Η Ρωσία, από πλευράς της, κατηγορεί την Ουκρανία για παρενόχληση ρωσικών πλοίων, και υποστηρίζει πως οι δικοί της έλεγχοι στα ουκρανικά σκάφη είναι νόμιμοι και απαραίτητοι για την ασφάλεια της περιοχής.
Η Μαριούπολη, η οποία είχε τεθεί προσωρινά υπό τον έλεγχο φιλορώσων αποσχιστών το 2014, πριν ανακτηθεί από ουκρανικά στρατεύματα και εθελοντές, αποτελεί κέντρο εξαγωγής χάλυβα και σιτηρών και εισαγωγής άνθρακα. Σύμφωνα με την Ουκρανία, το εμπόριο προς τα λιμάνια έχει μειωθεί κατά 30% από τότε που η Ρωσία άρχισε την παρενόχληση των πλοίων της, ενώ επίσης ενοχλήθηκε από τη μεγάλη ρωσική γέφυρα, που συνδέει την Κριμαία με την ενδοχώρα, καθώς- όπως υποστηρίζει, είναι πολύ χαμηλή για να μπορούν να περνούν με ασφάλεια κάποια πλοία, παρεμποδίζοντας έτσι το εμπόριο.
Η Ουκρανία έχει ανακοινώσει ότι πλέον έχει αναπτύξει, επίγειες, ναυτικές και χερσαίες δυνάμεις στην περιοχή, καθώς και μονάδες πυροβολικού, και σχεδιάζει να κατασκευάσει στρατιωτική βάση στην Αζοφική Θάλασσα. Παρόλα αυτά, είναι γεγονός πως οποιαδήποτε στρατιωτική αντίδραση της Ουκρανίας εμπεριέχει τον κίνδυνο ισχυρής απάντησης από τη Ρωσία: Σημειώνεται πως ο ρωσικός στόλος της Μαύρης Θάλασσας εδρεύει στην Κριμαία και είναι κατά πολύ ισχυρότερος των ουκρανικών ναυτικών δυνάμεων.
